Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το λογοτεχνικό θέμα ως σημαίνον και ως σημαινόμενο
22/05/2019, 9:39 πμ

Το λογοτεχνικό θέμα ως σημαίνον και ως σημαινόμενο

Από τον Πάνο Ιωαννίδη //

 

David Foster Wallace “Ο χλομός βασιλιάς” Μετάφραση: Γιώργος Κυριαζής, Εκδ. Κέδρος

 

Στις ομορφότερες, στις πιο φωτεινές, και στις πιο πρωτότυπες ίσως στιγμές της μεγάλης λογοτεχνίας, το θέμα του μυθιστορήματος λειτουργεί ως σημαίνον και ως σημαινόμενο ταυτόχρονα. Το θέμα συνιστά εκείνο το μορφολογικό σημείο όπου οφείλει να σταθεί ο αναγνώστης για να βρει τη διαδρομή που θα το διαβεί, και ταυτόχρονα οικοδομεί το ίδιο, και το σημασιολογικό περιεχόμενο της αφήγησης, δηλαδή τη διαδρομή του ίδιου του αφηγηματικού νοήματος.  Σε αυτές τις περιπτώσεις η λογοτεχνία γιορτάζει καθώς βάζει στο ιστορικό της παλίμψηστο ένα ακόμα ολιστικό μυθιστόρημα, το οποίος κατά βάθος μας μιλάει, μέσα από το θέμα του, για το πώς γράφεται η σπουδαία λογοτεχνία.

Το μυθιστόρημα Ο χλομός βασιλιάς του David Foster Wallace (Κέδρος, Γιώργος Κυριαζής), μας προσφέρεται μέσα από ένα εντελώς ρουτινιάρικο θέμα, το οποίο είναι επιγραμματικά η καθημερινότητα των εργαζομένων σε μια ιδιαίτερα εκσυγχρονισμένη Φορολογική Υπηρεσία, των Η.Π.Α. εν προκειμένω. Πρόκειται για ένα ευφυέστατο υπαινικτικό σχόλιο για τον σύγχρονο άνθρωπο και για το πώς η δημιουργικότητα μπορεί να αντισταθεί στην αθόρυβη γραφειοκρατική βία του καθημερινού βιοπορισμού. Στο επίκεντρο της αφήγησης βρίσκουμε τον νεαρό υπάλληλο της Φορολογικής Υπηρεσίας των Η.Π.Α. ονόματι David Foster Wallace παρακαλώ, να πέφτει για τα καλά στα βαθιά στης μεταμοντέρνας κρατικής διοίκησης προσπαθώντας με τον ένα ή τον άλλον τρόπο να ανταπεξέλθει στα νέα του καθήκοντα. Παρατηρούμε την ενηλικίωση του, καθώς από έναν ράθυμο και ξένοιαστο δυτικότροπο νέο με πολλές αυθεντικές ανησυχίες εξελίσσεται σε ένα ακόμα ρουτινιάρικο λευκό κολάρο που πηγαίνει στη δουλειά ανταλλάσσοντας τον χρόνο του με την επιβίωση του.

Τόσο απλά, ο David Foster Wallace μας ξεδιπλώνει, διαμέσου της ευφυΐας του,  τον αγώνα που δίνει ο σύγχρονος δυτικός άνθρωπος με τους αριθμούς, και πως αυτά επικρατούν καθορίζοντας τη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ζωής του. Ή όπως διατυπώνεται εύστοχα μέσα στο βιβλίο «Αν ξέρεις τις απόψεις ενός ανθρώπου για τη φορολογία, μπορείς να φανταστείς ολόκληρη τη φιλοσοφία του». Ο συγγραφέας παρουσιάζοντας σε πλήρη έκταση το φορολογικό σύστημα των Η.Π.Α. μέσα από αλλεπάλληλα case studies , τα οποία λειτουργούν μυθοπλαστικά ως ιστορίες μέσα στην ιστορία, μας προσφέρει μια απίστευτη λογοτεχνική αλληγορία γύρω από την ταυτότητα μας.  Ο άνθρωπος που πηγαίνει στη δουλειά για να δημιουργήσει ικανές συνθήκες συλλογής φόρων, οι οποίοι επιτρέπουν το σύγχρονο κράτος να λειτουργήσει, και στο κοινωνικό σύστημα να ισορροπήσει όπως όπως,  γίνεται ένας άνθρωπος χωρίς ιδιότητες, του οποίου η προσωπική ισορροπία επαφίεται αποκλειστικά στον ίδιο και στον περιορισμένο ελεύθερο του χρόνο.

Έχουμε υπό αυτό το πρίσμα, μια εκπληκτική λογοτεχνική μετωνυμία για η οποία λειτουργεί προφητικά με έναν πρωθύστερο τρόπο. Ο χλομός βασιλιάς είναι το ημιτελές κύκνειο άσμα του χαρισματικού συγγραφέα το οποίος γραφόταν περί τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, τα χρόνια δηλαδή πριν την αυτοκτονία του. Όμως καθώς ο χρόνος του μυθιστορήματος τοποθετείται περί τα είκοσι έτη πριν, ήτοι στα 1985, αποτελεί συνάμα και μια εξαίσια κριτική ματιά μέσα από το λογοτεχνικό καλειδοσκόπιο του παρόντος, για τους όρους εξέλιξης της ανθρώπινης κατάστασης.

 

David Foster Wallace

 

Κλείνοντας  οφείλω να αναφέρω την εκπληκτική μετάφραση του Γιώργου Κυριαζή, που απέδωσε με εκπληκτικό τρόπο στην ελληνική γλώσσα ένα μεταμοντέρνο λογοτεχνικό έπος. Το οποίο, καίτοι ημιτελές, δεν παύει να στέκεται ως ένα μεγάλο αυτόνομο έργο τέχνης. Και δεν μπορώ παρά να γράψω, τι χάνει η λογοτεχνία, που ο David Foster Wallace δεν βρίσκεται πια εδώ, ώστε να καθορίζει και να αναδιατάσσει με τη μεγαλοφυΐα του τα δαιδαλώδη μονοπάτια της.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top