Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Στα μάτια της έβλεπε κάθε ώρα και στιγμή τον εαυτό του»
27/07/2021, 8:27 μμ

«Στα μάτια της έβλεπε κάθε ώρα και στιγμή τον εαυτό του»

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού //

 

Joseph Roth, «Ο σταθμάρχης Φαλλμεράϋερ», Μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Άγρα

 

Ο Γιόζεφ Ροτ είναι από τους σημαντικότερους συγγραφείς του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Γνωστός κυρίως για το μεγαλύτερο έργο του το Εμβατήριο του Ραντέτσκυ, έχει συγγράψει επίσης πολυάριθμα έργα, μυθιστορήματα, διηγήματα και νουβέλες.

Ο Σταθμάρχης Φαλλμεράϋερ είναι, σύμφωνα με τη γνώμη της κορυφαίας Νοτιοαφρικανής συγγραφέως Ναντίν Γκόρντιμερ ένα από τα ωραιότερα διηγήματα που γράφτηκε ποτέ, εφάμιλλο εκείνων του Τσέχοφ.

Πράγματι, όποιος διαβάσει το παρόν σύντομο διήγημα του Ροτ, δεν θα έχει παρά να συμφωνήσει. Πρόκειται για την ιστορία του Αυστριακού σταθμάρχη Φαλλμεράϋερ, ενός άντρα που ως τις παραμονές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η ζωή του έμοιαζε με μία ήρεμη λίμνη. Οικογενειάρχης, με δίδυμες κόρες, υπεύθυνος στη δουλειά του και ήρεμος άνθρωπος, η ζωή του θα αλλάξει ριζικά όταν, εξαιτίας ενός σιδηροδρομικού ατυχήματος στη γραμμή Βιέννης-Τεργέστης στην οποία υπηρετεί, θα γνωρίσει τον έρωτα της ζωής του, μία Ρωσίδα κόμισσα από την περιοχή του Κιέβου.

Η έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου θα τον φέρει πολέμιο στο ανατολικό μέτωπο με την πατρίδα της αγαπημένης του. Αυτός ο πόλεμος θα γίνει η αφορμή για να ξαναβρεθούν και να ζήσουν έναν δυνατό έρωτα.

Ίσως το θέμα ακούγεται τετριμμένο. Και μπορεί πράγματι να είναι. Το μαγευτικό όμως στο διήγημα αυτό, δεν είναι τόσο η πρωτοτυπία της υπόθεσης, αλλά η γλώσσα του Ροτ και ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται και παρουσιάζει στον αναγνώστη του την εξέλιξη της υπόθεσης και τα συναισθήματα των ηρώων του. Οι περιγραφές του διατηρούν όλη τους τη ζωντάνια και τον ρυθμό της γλώσσας, ακόμη και μέσα από την εξαιρετική μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου:

“Ο τηλέγραφος κροτάλιζε αδιάκοπα. Και έξω έβρεχε. Είχαν πιάσει νωρίς οι βροχές. Πριν από μία βδομάδα μόλις, φτυάριζαν ακόμα το χιόνι από τις ράγες και τα τραίνα έρχονταν κι έφευγαν με τρομερές καθυστερήσεις. Και ξαφνικά μία νύχτα άρχισε να βρέχει. Το χιόνι χάθηκε. Κι απέναντι απ’ τον μικρό σταθμό, εκεί όπου η απρόσιτη εκτυφλωτική ομορφιά του αλπικού χιονιού υποσχόταν αιώνια κυριαρχία του χειμώνα, απλωνόταν εδώ και λίγες μέρες μια απερίγραπτη γκριζογάλανη θολούρα, που δεν είχε καν όνομα: σύννεφα, ουρανός, βροχή, βουνά, όλα ένα.

Έβρεχε και ο αέρας ήταν χλιαρός. Η άνοιξη είχε έρθει βιαστική πριν από την ώρα της- τέτοια βιαστική άνοιξη δεν είχε ξαναδεί ο σταθμάρχης Φαλλμεράϋερ. Οι υπερταχείες, που πήγαιναν στον Νότο, στο Μεράν, στην Τεργέστη, στην Ιταλία, δεν σταματούσαν ποτέ στον μικρό σταθμό του. Δύο φορές την ημέρα προσπερνούσαν αλύπητα τον Φαλλμεράϋερ, που στεκόταν στην αποβάθρα ανεμίζοντας το κόκκινο πηλήκιό του”.

Πώς αλλάζει, λοιπόν, μία αναπάντεχη συνάντηση και ένας μεγάλο έρωτας μία ήρεμη οικογενειακή ζωή; Και πού θα καταλήξει; Για άλλη μία φορά η αναζήτηση του άλλου μας μισού, του απόλυτου έρωτα και της ευτυχίας, θα καθορίσει τις ζωές των ηρώων του διηγήματος και ιδίως εκείνη του σταθμάρχη.

 

Joseph Roth

 

Η αφήγηση γίνεται καθαρά από τη δική του σκοπιά. Τα συναισθήματα της κόμισσας αναλύονται μονάχα μέσα από το πρίσμα των συναισθημάτων του ίδιου του σταθμάρχη. Είναι, φυσικά, αμοιβαία, τουλάχιστον ως ένα σημείο. Και εκεί που νομίζουμε ότι βρήκαμε τελικά την ευτυχία, και πάλι κάτι απρόσμενο έρχεται αν τα αλλάξει όλα. Μοίρα; Απλά Τύχη; Ή κάτι άλλο; Τι είναι τελικά αυτό που μας παίρνει κάθε φορά την ευτυχία μέσα από τα ίδια μας τα χέρια την τελευταία στιγμή;

Ο Ροτ δεν δραματοποιεί καταστάσεις στην αφήγησή του. Αντιθέτως, τις διηγείται με μία απλότητα και μία ψυχραιμία που σοκάρει. Ο σταθμάρχης ελάχιστα ταλαντεύεται τελικά, ανάμεσα στο οικογενειακό καθήκον και στο κάλεσμα του μικρού φτερωτού θεού. Θα μελετήσει μέχρι και ρωσικά προκειμένου να μπορέσει να συνεννοηθεί με την αγαπημένη του.

Η φύση της Ρωσίας, την οποία θα γνωρίσει από πρώτο χέρι κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του στο μέτωπο, θα του θυμίσει τα παιδικά του χρόνια. Έτσι υπογραμμίζεται το πανανθρώπινο στοιχείο, αφού ο σταθμάρχης και η Ρωσίδα θεά του δεν διαφέρουν κατά βάση ως προς τα συναισθήματα και τις επιλογές τους. Κι όμως, ως το τέλος, κάτι απροσδιόριστο θα είναι αυτό το οποίο θα τους διαφοροποιήσει αναγκαστικά.

Ο Γιόζεφ Ροτ “καταφέρνει να μεταφέρει ό,τι είναι πραγματικά ανθρώπινο μέσα μας, πραγματικά γελοίο και συνάμα τραγικό. Γιατί αυτό είδε”. Έτσι μας λέει η Ναντίν Γκόρντιμερ και έχει απόλυτο δίκιο για τον μεγάλο αυτόν συγγραφέα. Ο σταθμάρχης Φαλλεμράϋερ είναι ένα βιβλίο- ύμνος στον έρωτα, όπως τον βιώνει ένας ερωτευμένος άνδρας.

“Αγαπούσε αυτός την ωραιότερη γυναίκα του κόσμου. Την είχε συνέχεια δίπλα του, όπως χρόνια ολόκληρα πριν την είχε μέσα του. Τώρα ζούσε ο ίδιος μέσα σ’ εκείνη. Στα μάτια της έβλεπε κάθε ώρα και στιγμή τον εαυτό του, όποτε ήταν κοντά της -και δεν υπήρχε ώρα της ημέρας που να μην είναι κοντά οι δυο τους”.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top