Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Οι εξορισθέντες του Παραδείσου
25/02/2020, 9:19 μμ

Οι εξορισθέντες του Παραδείσου

Γράφει η Νάντια Τράτα //

 

Larry Tremblay: «Ο πορτοκαλεώνας» Μετάφραση: Ευαγγελία Ανδριτσάνου, Εκδόσεις Αρμός, σελ. 160

 

Μία χώρα ανώνυμη, δύο αγόρια δίδυμα, ο Αμέντ και ο Αζίζ, όσοι ζουν από ετούτη την πλευρά του βουνού, όσοι πάλι βρίσκονται στην άλλη πλευρά του βουνού, σε χρόνο παρόντα ή και παρελθοντικό αλλά, αλίμονο, και μέλλοντα….. Στο κέντρο όλων βρίσκεται ο πορτοκαλεώνας, ο χαμένος παράδεισος μέσα στον οποίο ζουν τα δύο εννιάχρονα αδέλφια. Η οικογένεια μετρούσε ακόμη τη μητέρα, τον πατέρα, τη γιαγιά και τον παππού. Ναι, μετρούσε. Έως τη στιγμή που η γιαγιά και ο παππούς χάνουν τη ζωή τους από μία βόμβα που ήρθε από την άλλη πλευρά του βουνού. Και τότε εισβάλλει στο παρόν της οικογένειας ο Σουλαγέντ, αυτός που με λόγια γητευτή θα θέσει θέμα τιμής, εκδίκησης….. Ποιος άραγε θα είναι ο εκλεκτός; Ο Αμέντ ή ο Αζίζ; Θα κυλήσουν όλα όπως τα έχει σχεδιάσει; Ποιος μένει πίσω, ποιος γίνεται θύμα και θύτης μαζί; Μέσα στη δίνη του πολέμου, οι γονείς των παιδιών συνθλίβονται από τον πόνο της απόφασης, των αποφάσεων καλύτερα, και όλων όσων πρόκειται να ακολουθήσουν…..

Ένα βιβλίο που μιλά για τα τραύματα που αφήνει πίσω του ο πόλεμος, σημάδια στα κορμιά μα κυρίως, ανεξίτηλες πληγές στην ψυχή, για τις επιλογές που πρέπει κανείς να κάνει δρώντας σε περιβάλλοντα αντίξοα, όπου ο εχθρός δεν είναι πολλές φορές αυτός που φαίνεται αλλά, κυρίως, αυτός που κρύβεται πίσω από απατηλό προσωπείο, αυτός που έρχεται με λόγια πομπώδη, ποιητικά, μεγαλειώδη να υποσχεθεί, να τάξει, να βεβαιώσει πως, ναι, πίσω από όλες τις επώδυνες αποφάσεις, όλες τις τρομερές πράξεις εκδίκησης κρύβεται τιμή, δόξα και μεγαλείο.

Ο Larry Temblay γεννήθηκε το 1954 στο Québec  του Καναδά. Αφού ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στις θεατρικές σπουδές ταξίδεψε στην Ινδία όπου μελέτησε επί χρόνια τον ινδικό χορό kathakali ως μία από τις αρχαιότερες μορφές χοροδράματος. Δίδαξε ηθοποιία στο Πανεπιστήμιο του  Québec στο Montréal. Έχει γράψει θεατρικά έργα, δοκίμια, ποιήματα και λογοτεχνία. Πολλά από τα έργα του επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση του ψυχολογικού τραύματος. Για το έργο του Ο πορτοκαλεώνας, το τέταρτο από τα μυθιστορήματά του, βραβεύθηκε, ανάμεσα σε άλλα βραβεία και με το “Prix des libraires du Québec” και  το «Prix littéraire des collégiens», ενώ το βιβλίο κυκλοφορεί σε περισσότερες από είκοσι χώρες και πρόσφατα μεταφέρθηκε στο θέατρο.

Mία πολυεπίπεδη ιστορία αναπτύσσει μέσα σε μόλις 160 περίπου σελίδες ο συγγραφέας, επιλέγοντας να μιλήσει για μία χώρα που δεν ονομάζει (αν και ο αναγνώστης εύκολα τοποθετείται είτε σε κάποια χώρα της Β. Αφρικής είτε σε μία χώρα της Μ. Ανατολής), σε έναν χρόνο που θα μπορούσε να εκτυλίσσεται στο πρόσφατο παρελθόν, στο επώδυνο παρόν αλλά και στο αβέβαιο μέλλον. Ένα έργο που έρχεται να γεμίσει τον αναγνώστη με ερωτήματα, να τον προκαλέσει να δώσει τις δικές του απαντήσεις, να χτίσει μία ανεστραμμένη εικόνα-είδωλο των όσων διαδραματίζονται, να ψηλαφίσει τα συναισθήματα που ξεχειλίζουν, παίρνουν σάρκα και οστά προτού γίνουν θραύσματα,  ποιοι είναι τελικά τα θύματα και ποιοι οι θύτες, δεν υπάρχουν νικητές παρά μόνο νικημένοι σε μία κατάσταση που τρέφεται από μία ολοένα κλιμακούμενη βία που κληρονομείται, ο θυμός και η εκδίκηση ως κινητήριες, καταστροφικές συνιστώσες που θα οδηγήσουν ένα αθώο εννιάχρονο αγόρι στο να γίνει θύτης ταυτόχρονα και θύμα, η έλλειψη επιλογών, η αδυναμία να αντιταχθεί κανείς στο παράλογο ενώ η λαίλαπα της απαρασάλευτης υποταγής σε άγραφες εντολές σαρώνει στο όνομα μίας θρησκείας που διψά για αίμα, η συνωμοσία της σιωπής που τυλίγει, καθυποτάσσει δύο γονείς που καλούνται ο καθένας να διαλέξει τον δικό του εκλεκτό, ο μεν πατέρας για να τον στείλει ως πρόβατο στη σφαγή ενώ η μητέρα πασχίζοντας να σώσει έστω ένα από τα παιδιά της. Και, τέλος, η ντροπή και η ενοχή, οι τύψεις, η ανεμπόδιστη πορεία προς τη θλίψη, το τραύμα αυτού που μένει πίσω, το νόμισμα που πληρώθηκε από ένα αθώο εννιάχρονο αγόρι, οι φωνές που έρχονται από πολύ μακριά και γεμίζουν το κενό της θλίψης…..

Βίαια εκδιωγμένοι από τον παράδεισο, από τον πορτοκαλεώνα του παππού τους, τα δύο αγόρια Αμέντ και Αζίζ μεγαλώνουν απότομα όταν ο ύπουλος Σουλαγέντ μπαίνει ως όφις μέσα στην οικογένειά τους, εξαπατώντας τους, μιλώντας με λόγια στομφώδη γεμάτα θέρμη, υποσχέσεις γεμάτες ψεύδη, φυσώντας ύπουλα μέσα τους την παγωμένη ανάσα του θανάτου, πριν οδηγήσει τον ένα από αυτούς στην άλλη πλευρά του βουνού για να τιμωρήσει τους εχθρούς, αλίμονο όμως, τι σκευωρία εξυφαίνεται, πόση αδιαφορία στην αξία της ζωής, κάθε ζωής, του εννιάχρονου αγοριού και όλων εκείνων που θα χαθούν μαζί του……

 

Larry Tremblay

 

Αφήνω για το τέλος, μία βαθιά κρυμμένη αλήθεια στο βιβλίο, αυτή του Μικαέλ, του καθηγητή υποκριτικής και σκηνοθέτη της παράστασης στην οποία συμμετέχει ο ενήλικας πλέον Αμέντ, πίσω από τον οποίο ο ίδιος ο συγγραφέας μιλά για τις δικές του ανησυχίες ως δημιουργού: με ποιον τρόπο, άραγε, έχει η Τέχνη το δικαίωμα να μιλά για την αυταπάτη του πολέμου; Δικαιούται κάποιος ο οποίος βρίσκεται περιχαρακωμένος στην ασφάλειά του χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τις εμπόλεμες περιοχές, που δεν έχει καμία πραγματική αίσθηση του τι ακριβώς σημαίνει να ζεις μέσα στην αγωνία, το ψέμα, την υποταγή και το θάνατο, να κατασκευάζεις ένα έργο-καθρέφτη μίας πραγματικότητας την οποία μόλις και μόνο μπορείς να ψηλαφίσεις με την ευαισθησία του καλλιτέχνη; «Τα ερωτήματα συσσωρεύονταν στη σκέψη του και ο Μικαέλ άρχισε να φοβάται πως κάθε απάντηση που θα μπορούσε να δώσει, θα ήταν άλλη μια αυταπάτη. Ακόμα και η παράστασή του τώρα του φαινόταν υποκριτική και ματαιόδοξη.».

Κλείνοντας, ο Πορτοκαλεώνας είναι ένα έργο εκπληκτικής δύναμης, ψυχογράφημα ακριβείας με στόφα ποιητική που επιτίθεται με θάρρος σε κάθε άλογη θυσία, στην απώλεια της αθωότητας, στην άνευ όρων παράδοση στο ψέμα, στην υποταγή και στο θάνατο, αγγίζοντας ένα παγκόσμιο συναίσθημα: μία σπαρακτική κραυγή μπροστά στην καταστροφή της ομορφιάς και της αθωότητας, όλα όσα Ο πορτοκαλεώνας αντιπροσωπεύει,  ο παράδεισος που σε πείσμα του πολέμου εξακολουθεί να ανθοφορεί και να χαρίζει τα αρώματα, τη σκιά και τη χάρη του σε ένα κόσμο που στέκει παραδομένος στη φωτιά του πολέμου. To εννιάχρονο αγόρι που επιβιώνει δεν βρίσκει ανάπαυση, τον στοιχειώνουν φωνές που ηχούν αδιάκοπα μέσα στο κεφάλι του. Έντεκα χρόνια μετά, ως φοιτητής πρέπει να αντιμετωπίσει την αλήθεια, το δικό του παρελθόν. Ενοχή για τα ψεύδη του παρελθόντος, θλίψη ανακατεμένη με οργή για ό,τι αληθινά συνέβη στον αδελφό του και, φυσικά, το συναίσθημα της προδοσίας και της εξαπάτησης βαραίνουν πάνω στους ώμους του. Μόνο εάν καταφέρει να αντιμετωπίσει αυτό το παρελθόν και την αλήθεια που του αρνήθηκαν θα μπορέσει να προχωρήσει στη ζωή του.

Ο Larry Tremblay  φέρνει με σεβασμό και επίγνωση της ευθύνης του τον αναγνώστη στη σκηνή παρά στην πλατεία του θεάτρου, όπου θα τον αφήσει να παρακολουθήσει τη βίαιη, καταλυτική επίδραση του πολέμου: καταστροφή, πόνος, θάνατος, διάλυση οικογενειών, μια διαρκής αδυναμία να ξεχωρίσει κανείς ανάμεσα σε θύτες και θύματα. Ο πορτοκαλεώνας έρχεται να μας υπενθυμίσει πως, παρ’όλα όσα διαβάζουμε, υπάρχει κρυμμένη και μία άλλη φωνή που περιμένει ν’ακουστεί. Χρειάζεται να περάσει κανείς από το μονοπάτι της οδύνης και της μετάνοιας για να φθάσει να ανακαλύψει την αλήθεια. Ίσως αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος να βρούμε τη δύναμη να συγχωρέσουμε για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε μπροστά.

 

 

Φεβρουάριος 2020

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top