Fractal

«Δι’ αιώνιον ζωήν προωρισμέναι»

Γράφει η Ελένη Δημητριάδου Εφραιμίδου // *

 

“Ο ποιητής Αλέξανδρος Σούτσος (1803-1863)” Εισαγωγή-ανθολόγηση: Γιάννης Στρούμπας, Ίδρυμα Τάκης Σινόπουλος- Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2019

 

Με εισαγωγή και ανθολόγηση στο έργο του Αλέξανδρου Σούτσου, ο ποιητής και φιλόλογος Γιάννης Στρούμπας μας ξεναγεί, μέσα απ’ την καλαίσθητη σειρά «Δύο αιώνες ελληνικής ποίησης» των εκδόσεων του Ιδρύματος Τάκης Σινόπουλος  σε συνεργασία με τις εκδόσεις Γαβριηλίδης,2019, στη ζωή και στο έργο ενός ξεχασμένου και αδικημένου δημιουργού του 19ου αιώνα, του Αλέξανδρου Σούτσου (1803-1863).

Η σειρά εκδίδεται «στο πλαίσιο τριετούς κύκλου εκδηλώσεων  που πραγματοποιούνται στο Ίδρυμα, όπου σύγχρονοι Έλληνες ποιητές ανθολογούν και παρουσιάζουν την ελληνική ποίηση από τη μεγάλη ιστορική τομή του αγώνα της Ανεξαρτησίας έως τις απαρχές του 21ου αιώνα, επιχειρώντας το ανθολογικό πανόραμα σημαντικών εκπροσώπων της ελληνικής ποιητικής παραγωγής των διακοσίων τελευταίων ετών», όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο.

Σε έναν από τους πιο αντιπροσωπευτικούς ποιητές της νεότερης Ελλάδος, αναφέρεται ο Στρούμπας, με έντονη απήχηση στους αναγνώστες της εποχής του αλλά και στους μεταγενέστερους, η αναγνώριση του οποίου σχετίζεται με το ίδιο του το έργο, αλλά και με τη στάση ζωής του ποιητή, ο οποίος αφιερώθηκε στην απελευθέρωση του Έθνους και στην αυστηρή κριτική της εξουσίας για τη δίκαιη διακυβέρνηση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Αγαπημένος ποιητής του λαού μας στα περασμένα χρόνια, εκφραστής της λόγιας Φαναριώτικης παράδοσης, από τους πρώτους υποστηρικτές σοσιαλιστικών ιδεών στον ελλαδικό χώρο, κυριότερος εκπρόσωπος της αθηναϊκής ρομαντικής σχολής, σατιρικός και πολιτικογράφος, «στο πλαίσιο της πολεμικής του, εξέδωσε πολιτικοφιλολογικό περιοδικό με τίτλο Ελληνική πλάστιγξ», τα γραφόμενα του οποίου προκάλεσαν πολλές διώξεις εναντίον του.

Το 1825, συνέθεσε πέντε καυστικές σάτιρες (χαρακτηριστικό των Φαναριωτών)

εναντίον των πολιτικών και στρατιωτικών αρχηγών της Επανάστασης, των οποίων μεγαλοποιούσε τα ελαττώματα, προκαλώντας βίαιες επιθέσεις εναντίον του και στις οποίες οφείλεται η τότε αναχώρησή του απ’ την Ελλάδα. Καταλήγοντας στο Παρίσι, έγραψε για δύο χρόνια την «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», η οποία εκδόθηκε στο Παρίσι το 1829. Επέτρεψε στην Ελλάδα όταν ανέλαβε την εξουσία  ο Καποδίστριας, για να συνεχίσει, μένοντας στο Ναύπλιο, την αντικυβερνητική του δράση με σατιρικούς στίχους που δημοσιεύτηκαν αργότερα στο Πανόραμα της Ελλάδος.

Για το ποιητικό του έργο ο Γιάννης Στρούμπας  υποστηρίζει πως μπορεί ο Σούτσος να ξεχάστηκε και να περιθωριοποιήθηκε από τις επιλογές των κορυφαίων ποιητών του 20ου αιώνα εξαιτίας της δυσκολίας που παρουσίαζε η καθαρεύουσα-υιοθετούμενη τότε γλώσσα του ελληνικού κράτους- αλλά και άλλων παθογενειών της ποίησης του, διδακτισμός, στιχουργικές δυσκαμψίες της μετρικής, ακροβασίες μεταξύ καθαρεύουσας και δημοτικής, παρ’ όλα αυτά όμως, η διαχρονικότητα των ιδεών, των καταγγελιών και των καυστικών σχολίων ενάντια στην πολιτική ζωή της τότε χώρας είναι επίκαιρη, διότι η εξάρτηση της Ελλάδας από τους δανειστές , τα δάνεια και τους τόκους των διακοσίων ετών επαναλαμβάνονται και συνδέονται με τα σημερινά μνημόνια.

Μπορεί να μην είναι επίκαιρος όσον αφορά την εκφορά της γλώσσας, είναι όμως επίκαιρος για την καυστική πολιτική του σάτιρα, που είναι αρκετή να κάνει τις ιδέες του, «δι’ αιώνιον ζωήν ποωρισμέναι», σύμφωνα με το μότο που ο Γιάννης Στρούμπας, στην αρχή του βιβλίου, παραθέτει, αντεστραμμένο στίχο του ίδιου του Α. Σούτσου που ειρωνικά και καυστικά έγραφε για την ποίηση του Κάλβου και του Σολωμού, «Κ’ οι δύο παραμέλησαν της γλώσσας μας τα κάλλη. Ιδέαι όμως πλούσιαι πτωχά ενδεδυμέναι /δεν είναι δι’ αιώνιον ζωήν προωρισμέναι», σε μια επιστολή προς τον βασιλιά της Ελλάδας Όθωνα, στην οποία σχολίαζε τις ιδέες των έργων των δύο επτανήσιων ποιητών και που ο χρόνος τον διέψευσε.

Αφαιρώντας το «δεν» από τους στίχους του ποιητή, ο Στρούμπας, με το γνωστό παιγνιώδες ύφος του, κατατάσσει Σούτσο, Σολωμό και Κάλβο, στο πάνθεο των αθανάτων.

Ο ίδιος γράφει για την ποίηση του Σούτσου:«Στιβαρά ποιητικά χαρακτηριστικά εμφανίζονται σε σημαντικό σε έκταση σώμα της σούτσειας  ποίησης, τα οποία προσμένουν την επανάδειξή τους. Το ξεχώρισμά της δυνατής ποίησης του Σούτσου από τα πρόχειρά του στιχουργήματα μπορεί να χαρίσει στους σύγχρονους αναγνώστες μια ποίηση που θα ήταν άδικο να σκονίζεται στα αζήτητα». Σελ. 13-14.

 

Γιάννης Στρούμπας

 

Χαρακτηριστικά στοιχεία της ποιητικής του ευρωστίας, η διαχρονικότητα των ιδεών του, η λογιοσύνη, η ευρυμάθεια, η καυστικότητα, ο κυνισμός, η ειρωνεία, η σάτιρα, η λεξιπλασία με σύνθετες δικές του λέξεις, «θρονοθραύστης», «θαλασσόκτυπος» κ. ά, οι δισημίες «γένουμαι κι αν ήμαι γέρος, Φοίνιξ ανανεωμένος», η αξιοποίηση της δημοτικής ποίησης και πλήθος άλλων ρητορικών σχημάτων, παρομοιώσεις, προσωποποιήσεις, μεταφορές, αντιθέσεις, εικόνες, αλλά και η αγωνιστικότητα του ποιητή, το πάθος για το έθνος του, η δίψα του για δικαιοσύνη, αξιοκρατία και χρηστή διοίκηση γενικότερα, καθιστούν την ποίησή του, άξια «δι’ αιώνιον ζωήν».

Η ανθολόγηση, όπως ο Στρούμπας σημειώνει, «αξιοποίησε τις εκδόσεις που πραγματοποιήθηκαν όσο ο ποιητής βρισκόταν ακόμη εν ζωή και άρα μπορούσε να ‘χει τον έλεγχό τους. Οι τόμοι από τους οποίους αντλήθηκε το υλικό της ανθολογίας είναι δώδεκα στο σύνολό τους (σημειώνονται αναλυτικά στη βασική εργογραφία) και η πρόσβαση σε αυτούς επιτεύχθηκε χάρη στην ψηφιοποίησή τους από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και τη διάθεσή τους στο αναγνωστικό κοινό μέσω του ιστοτόπου Ανέμη(http://anemi.lib.uoc.gr). Περιλαμβάνουν συνήθως περισσότερες από μία ποιητικές συνθέσεις του Σούτσου κι εκτείνονται χρονικά από το 1833 ως το 1858.

Ένα μικρό δείγμα γραφής από  το ανθολογημένο έργο του ποιητή παραθέτουμε εδώ, δείγμα που δικαιώνει  την τοποθέτηση του Στρούμπα για τη διαχρονικότητα και το επίκαιρο των ιδεών του Σούτσου:

 

«Τι με τα ξένα χρήματα τρυφώμεν των ανθρώπων,

Χωρίς να φέρωμεν καρπόν κανένα εις τον τόπον;

Ως πότε δανειζόμεθα με τόκους υπερόγκους,

Εις υποθήκας βάλλοντες και κάμπους μας και λόγγους;» Ελληνική πλάστιγξ,1836

 

Το ξύπνημα αυτής «της σε λήθαργο ζωής» κατορθώνει άξια με γνώση και σχολαστικότητα ο ποιητής και φιλόλογος Γιάννης Στρούμπας, στο δύσκολο έργο του σχολιασμού και της ανθολόγησης του πλούσιου ποιητικού έργου του Αλέξανδρου Σούτσου, δίνοντάς του την αναγνώριση που του αρμόζει, με την υπόμνηση, προς όσους δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα μόνο στις αδυναμίες του, ότι δεν υπάρχει κανένας δημιουργός που το έργο του να μη χαρακτηρίζεται και από αδυναμίες, ακόμη και αυτών που θεωρούνται κορυφαίοι. Αξίζει όμως, οι λογοτεχνικές κορυφώσεις που ξεχωρίζουν σε κάθε έργο να διαφυλάσσονται.

 

 

* H Eλένη Δημητριάδου Εφραιμίδου, γεννήθηκε και ζει στην Ξάνθη. Γράφει ποίηση και πεζό, έχει εκδώσει έξι ποιητικές συλλογές, τη θεατρική απόδοση του ομώνυμου διηγήματος του Γ.Μ.Βιζυηνού Μοσκώβ-Σελήμ, συμμετέχει σε συλλογικά έργα και ανθολογίες, συνεργασίες της φιλοξενούνται σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top