Με ησιόδειες θεογονικές προοπτικές και καταβολές

Από τον Κωνσταντίνο Μπούρα // *

 

Παναγιώτης Τζαννετάτος, «Ο πλησιέστερος σταθμός», ποίηση, Εκδόσεις Οδός Πανός, Αθήνα Φεβρουάριος 2021, σελ. 64.

 

Ο Παναγιώτης Τζαννετάτος γεννήθηκε το 1989 στην Κεφαλονιά. Έχει σπουδάσει Τουριστικές Επιχειρήσεις και Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το Δεκέμβριο του 2011 παρουσίασε σε μια ιδιωτική έκδοση τα πρώτα του ποιήματα με τίτλο «Ποιήματα». Ακολούθησαν το 2015 η ποιητική συλλογή «Η εποχή των ανθρώπων» από τις εκδόσεις «Γαβριηλίδης» και το 2018 η συλλογή «Μικροί εσπερινοί» από τις εκδόσεις «Οδός Πανός» σε επιμέλεια του διακεκριμένου ποιητή Γιώργου Χρονά . Άρθρα του, καθώς και ποιήματα του φιλοξενούνται σε έντυπες και ηλεκτρονικές λογοτεχνικές σελίδες παγκόσμιος. Ποιήματα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες όπως : Αγγλικά, Ισπανικά, Ινδικά ( Bengali), Ιταλικά, κ.αλ.

 

Ποιήματα του έχουν μελοποιηθεί κ έχουν ερμηνευθεί από σημαντικούς ερμηνευτές όπως Ανδριάνα Μπάμπαλη κ.ά.

 

Εκδοτικό έργο:

 

• 2015 ” Η εποχή των Ανθρώπων “

Εκδηλώσεις Γαβριηλίδης

• 2018 ” Μικροί Εσπερινοί “

Εκδηλώσεις Οδός Πανός

• 2021 ” Ο πλησιέστερος σταθμός “

Εκδηλώσεις Οδός Πανός

 

Προσωπικό κανάλι στο YouTube:

 

https://m.youtube.com/channel/UCUjRJ2VRFeZ2JLglO8gSM8A

 

**************

 

 

Ας διατρέξουμε μερικά ενδεικτικά του ποιήματα:

 

Ο Έρωτας γεννήθηκε

μέσα από το Χάος 

και όταν πλάγιασε με την Ψυχή

γεννήθηκε στον κόσμο η Ηδονή.

 

Με ησιόδειες θεογονικές προοπτικές και καταβολές, οι συγγραφικές προθέσεις είναι καταφανώς μεγάλου βεληνεκούς και ερωτοτροπούν με το ποιητικό «ύψος».

 

 ****

 

Άδειασε το φλιτζάνι 

των ονείρων η νύχτα

το πρωί είχε μείνει μόνο

το προσφιλές κατακάθι 

στον πάτο.

 

Ιδιόλεκτος που αξιοποιεί όλα τα στρώματα τής μακραίωνης ελληικής γλώσσας.

             

 ****

 

Είναι τα ποιήματα σταυροί

στη μνήμη των στιγμών μας.

 

Ποίηση αποφθεγματική και διδακτική.

 

****

 

Πικρά τραγούδια θα γεννήσει 

τούτη η θάλασσα στην άμμο. 

 

Η μουσικότητα τού στοιχείου έγκειται και στην αποφυγή των χασμωδιών. Όπως όλοι οι ποιητές που κατάγονται από τα Ιόνια Νησιά επηρεασμένοι ίσως από την ιταλική ρυθμολογία προσέχουν ιδιαίτερα την αλληλεπικάλυψη και την διαδοχή φωνηέντων προτιμώντας την ασφαλέστερη σειρά σύμφων-φωνήεν-σύμφωνο-…φωνήεν.

 

****

 

Ποιήματα σε διάσταση

 

Χάνει την ώρα της η ζωή

προσπαθώντας να συμβιβαστεί

με την διάρκεια κάτω από την ίδια στέγη.

Την παρακαλεί για μια κοινή διάσταση,

μια κάποια συμβιβαστική λύση.

Μα η διάρκεια ανένδοτη.

Καθώς περνάει ο χρόνος

τόσο πιο πολύ αιχμαλωτίζεται

στα λίγα τετραγωνικά της.

 

Ειρωνεία, σαρκασμός, υπαρξιακή αγωνία και διαλογισμός πάνω στο κενό…

 

 

*

 

Μέσα στη διάρκεια

που μας αιχμαλωτίζει

περνούν σκιές σε σώματα

με την λανθασμένη αντίληψη

της ελευθερίας

Κι εδώ αποκαλύπτεται ότι το κυρίαρχο ιδανικό είναι (όπως και στον Διαφωτισμό) η Ελευθερία.

 

****

 

“Ο πλησιέστερος σταθμός”

 

 

Πολλές φορές ταξίδεψα

και άλλες πολλές

ταξίδεψε η σκέψη, μόνη.

Οι μακρινές αποστάσεις

σου επιτρέπουν

να βλέπεις τα πράγματα

στα αληθινά τους μέτρα,

σου επιτρέπουν να ξεχνάς

αν πας ή αν επιστρέφεις

σε γνώριμα μέρη.

Σου δίνουν χώρο

μέσα στη σιωπή

να σκέφτεσαι πράγματα

που θεωρείς δύσκολα.

Τοπία έρχονται και φεύγουν

σαν άνθρωποι περαστικοί

μέσα στην επιτάχυνση

αυτού του κόσμου.

Όμως κάποτε

βγαίνουν μπροστά σου

ταραγμένοι δρόμοι.

Δυσπρόσιτες περιοχές,

σπασμένες με μέλη ανθρώπων

και η ψυχή σου τρομάζει.

Σε ρίχνουν κομμάτια,

ολισθηρά στενά.

Δρόμοι κλειστοί,

σε εμποδίζουν να βαδίσεις.

Τελευταία στιγμή

σου αλλάζουν πορεία.

Αχαρτογράφητοι γκρεμοί

γυρεύουν τα συντρίμμια σου.

Μα σαν έρχεται

ο κατάλληλος χρόνος

με την σταθερή ταχύτητά του

όλα γίνονται ένας δρόμος.

Και συ, κουρασμένος

από τα νοήματα της μέρας

σέρνεις ένα άδειο σώμα

στον πλησιέστερο σταθμό.

Πες τον μοίρα

πες τον Θεό

πες τον Άνθρωπο.

 

Εδώ (πέρα από τον φιλοσοφικό στοχασμό) ας προσέξουμε την στίξη: το κόμμα λειτουργεί και σαν υποδηλούμενη (προτεινόμενη) παύση ανάγνωσης.

 

****

 

Πολλά τα όνειρα

λιγοστές οι νύχτες μας•

ο κόσμος βαθαίνει κάθε αυγή.

 

Το όνειρο ως καταφυγή, ως λύτρωση, ως απάνεμο λιμάνι.

 

****

 

“Οι κενοί άνθρωποι”

 

Χάραξε σιωπή

και η ανάγκη άφησε τον άνθρωπο κενό.

Είμαστε οι κενοί άνθρωποι.

Όσο και αν προσπαθούμε

πάντα κάτι θα μένει

σαν παράπονο κρυφό στα σωθικά μας.

 

Η παγκόσμια πανανθρώπινη πίκρα, μοίρα και κοπετός.

 

****

 

“Η εκτέλεση”

 

Άργησες να έρθεις άνοιξη

και στην παγωμένη ερημιά

σκότωσαν την ελπίδα μου

κάτι μακρινές σιωπές.

Στις φλέβες παλινδρομεί

ο ήχος του αίματος

καλώντας το θάνατο

σε βοήθεια.

Μια οικεία ωμότητα

λιπάζει τώρα στις ρίζες μου.

Στο βάθος η πολιτεία.

Μεσάνυχτα σειρήνες.

Ο ουρανός μια σφαίρα

στον κρόταφο του κόσμου.

Και κάθε βράδυ αναρωτιέμαι

αν θα ξυπνήσω το πρωί

στον ίδιο ακατανόητο τόπο!

 

Ας προσέξουμε τον νεολογισμό «λιπάζει» (αντί «λιπαίνει» – μπορεί να το λένε κι έτσι στην Κεφαλλονιά). Δίνει όμως έναν ιδιαίτερα εμφατικό δραματικό τόνο στο όλον πόνημα.

 

****

 

“Ένας ουρανός γεμάτος βροχή”

 

 

Στην επιφάνεια του τόπου

καθρεφτίζεται του ανθρώπου η ψυχή.

Πάνω στην πέτρα

κάτω από τους ίσκιους των δέντρων

κάτω από τα ύδατα

μίας ταραγμένης θάλασσας

χρόνους πολλούς η μνήμη

χαράζει τα δικά της περάσματα

και ο άνθρωπος

ένας ατέλειωτος ουρανός βροχής.

 

Ο νεοπλατωνισμός συναντιέται με τον νεορομαντισμό και εκτονώνει τον υπαρξιακό συμβολισμό με τον ρεαλισμό μιας αληθοφανούς κραυγής, εσώψυχης, που λες κι αναβλύζει από τα σωθικά ολάκερης τής Ανθρωπότητας.

 

*****

 

Που πάμε, ζωή, σε αυτόν τον κόσμο, 

με τόσα φορτωμένοι, περιττά;

Μόνη συντροφιά η φωνή της μοναξιάς

που κατάντησε και αυτή να μοιάζει

με των πολλών τις φωνές.

 

Καβαφικόν τε Καρυωτακικόν συνάμα. Σύντηξις γιγάντων.

 

*****

 

“Τιμής ένεκεν”

 

Όλα εκείνα

τα χρόνια που πέρασαν

άφησαν πίσω τους

τιμής ένεκεν

τη μνήμη

άφησαν πίσω τους

όλες εκείνες τις στιγμές

που θύμιζαν κάτι από ζωή.

Τώρα μεγάλωσα πολύ

για να πω πως ξέχασα.

Τώρα μεγάλωσα πολύ

για να μετρήσω πόσα

ευάλωτα θέλω μου

εκτελέστηκαν ηρωικά

στα σκοπευτήρια του πρέπει.

Τώρα μεγάλωσα πολύ για να ζω

με την μνήμη στο ίδιο σπίτι.

 

Ο μετέφηβος γίνεται ξαφνικά ενήλιξ και μετά επιστρέφει στην ωριμότητα ενός άγουρου (όπως λένε τον νεαρό στην Κρήτη).

 

******

 

Σεισμογενές ρήγμα

 

Μέσα στην ώρα

ήρθε και ο σεισμός

στην αντίληψη του κόσμου

να ταράξει την κοινή του λογική.

Οι ειδικοί απεφάνθησαν άμεσα.

Μετρίου μεγέθους και φθίνουσα πορεία

μετασεισμικής ακολουθίας.

Επίκεντρο καταγράφηκε στην επιφάνεια,

στο σημείο του ρήγματος

που ξεκινά και τελειώνει η επαφή.

Εκεί εντοπίστηκε το πρόβλημα.

 

Στην επαφή.

Έτριξαν με απόγνωση τα τζάμια.

Άνοιξαν της κουζίνας τα ντουλάπια,

και βρέθηκαν στο κενό,

ποτήρια και κάτι πιάτα, ρηχά, καθημερινά.

Από την βιβλιοθήκη κατέρρευσαν,

κάτι ετοιμόρροπα βιβλία,

καταχωρημένης γνώσης.

 

Ξύπνησε και η συνείδηση απ’ την ταραχή,

συμβία εδώ και χρόνια του φόβου,

και άρχισε να καλεί σε βοήθεια τη λογική.

Έσπασαν σε κομμάτια,

όλα εκείνα τα ελαφρώς

 μεταχειρισμένα χρόνια,

που είχα βάλει σε σειρά,

στα πάνω – πάνω ράφια,

δίπλα στα κρυστάλλινα ανέχομαι,

δώρα της υπομονής.

Για τις κορνίζες που έπεσαν,

και έγιναν κομμάτια δε με νοιάζει τόσο.

Καλύτερα μη σου πω,

να μη ζω με στιγμές που πέρασαν.

 

Αλλά πολύ στεναχωρήθηκα,

όταν είδα να έχει γίνει θρύψαλα

ο κόσμος, ο δικός μας.

 

Συμβολισμός στο απώτατο όριό του. Εκπληκτικό, δυναμικό, με την ισχύ πολλών Ρίχτερ το σεισμικό τρίστιχο: «Ξύπνησε και η συνείδηση απ’ την ταραχή, / συμβία εδώ και χρόνια του φόβου, / και άρχισε να καλεί σε βοήθεια τη λογική.»

 

*****

 

“Ο παραλήπτης “

 

Έγραψε σε ένα χαρτί 

τα σχέδια του για το μέλλον. 

Τα έστειλε ταχυδρομικά με την ένδειξη “κατεπείγον “, 

 όμως επάνω στην βιασύνη του 

 ξέχασες να συμπληρώσει την διεύθυνση •

και έτσι το γράμμα δεν έφτασε ποτέ  

στον παραλήπτη χρόνο.

 

Ανεπίδοτος Έρωτας η επιστολή δίκην διαθήκης. Ο Έρωτας με έψιλον κεφαλαίο. Αφ-υλοποιημένος, ιδανικός, ανέφικτος (εξ ορισμού).

 

****

 

“Εκεί που ζει η νύχτα.”

 

Έχω νοικιάσει

ένα μικρό υπόγειο στο παράδεισο,

να βάλω ένα κρεβάτι με ουρανό,

γιατί δίχως ουρανό 

ποιός κοιμάται ήσυχος τα βράδια.

Έξω από το παράθυρο

τέτοια εποχή  

ανθίζει ρόδο αμάραντο

ο χρόνος. 

Έρωτες που γεννήθηκαν,

αγάπες που πεθαίνουν,

φυτρώνουν σαν αγριόχορτα

στη ρίζα.  

Ποιός έχει τη δύναμη

όλα αυτά να τα σηκώσει

στα χέρια του. 

Μένουν τα λόγια γυμνά  

μέσα στο σκοτάδι.

Σαν πας να τα αγγίξεις 

αφήνουν τα σημάδια τους.

Ανοίγω την πόρτα

να περάσει από μέσα

η απόσταση που μας ενώνει.

Ένας τσιμεντένιος φράχτης 

 υψώνεται στον ακάλυπτο, 

χωρίζοντας το πάθος

απ’ την αμαρτία 

 Θεού και Ανθρώπων 

πριν να μεταλάβουν

όλοι το ίδιο σώμα. 

Στο τελείωμα της μέρας

ο φόβος επιστρέφει στην αγάπη,

γιατί ο κόσμος αλλάζει

και η νύχτα κατοικεί 

όπου ζει η ανάγκη.

 

Άκρως πρωτότυπο το εναρκτήριον δίστιχον (δίστομο μαχαίρι): «Έχω νοικιάσει / ένα μικρό υπόγειο στο παράδεισο,». Ας προσέξουμε τους διασκελισμούς και την όλη στίξη. Τίποτα τυχαίο. Όλα μελετημένα στον μέγιστο βαθμό.

 

 

****

      “Συμπαντική ενέργεια”

 

Είμαστε μονάδες 

που φέρουμε το φως 

 σε ένα κοινό σύμπαν. 

Γύρω από μας τυλίγεται 

σκοτεινή η άβυσσος.

 

Και πώς θα μπορούσε να λείπει από την ποιητική των αρχών του εικοστού πρώτου (μεταβατικού κι ελπιδοφόρου, χαοτικού μεταιχμιακού) αιώνα η λέξη «ενέργεια» με όλες τις βιοσωματικές και μεταφυσικές συνυποδηλώσεις της;

  

 

*****

Τα Οικόσιτα

Τα σπίτια σαν σώματα
αλλάζουν όψη.
Όλο γυρεύουν.
Ζουν με αναμνήσεις
για αυτά που ήρθαν
για αυτά που έφυγαν
και για τα άλλα,
που δεν θα έρθουν ποτέ.
Σε κάθε πόρτα
πρέπει να σκύβεις το κεφάλι
Πρέπει να σπας για να περάσεις.
Εξέχουν επικίνδυνα, τα αιχμηρά πρέπει.
Στο εσωτερικό
κρέμονται ετοιμόρροπα όρια
διδαχές από σοφάδες λογικής
και πέφτουν στο πάτωμα με κρότο.
Κοντά στο παράθυρο
ίσα ίσα για να παίρνουν ανάσες οξυγόνου
είναι ψηλά στο κλουβί τους
πολύχρωμα συσσωρευμένα “Θέλω”.
Καλά σφαλισμένα .
Μη φύγουν άνευ αδείας
και πετάξουν ανεξέλεγκτα,
σε ορίζοντα πραγματοποίησης,
με του εφικτού τα κέρινα φτερά.
Και όσο μιλάς για πράγματα
που δεν ξέρεις
σαράκι τρυπά αθόρυβα τη σάρκα.
Στον κήπο παίζουν κυνηγητό
ανυποψίαστες οι στερήσεις με το πεπρωμένο.
Στον μέσα όροφο καλοπερνούν
Οικόσιτες του ανθρώπου οι ανάγκες
τρέφονται από μας και μας τρέφουν
κληρονομώντας σώματα σαν σπίτια
προσεχώς υπό κατάρρευση.

 

Ας προσέξουμε την ανοικείωση στη χρήση τής γλώσσας από τον ποιητή έτσι ώστε να περάσει το «μήνυμα» τής αφύπνισης. «Στο εσωτερικό

κρέμονται ετοιμόρροπα όρια / διδαχές από σοφάδες λογικής /

και πέφτουν στο πάτωμα με κρότο.» Η σύνταξη εδώ είναι αλλοτροπική και ψυχότροπος, απολύτως ενδεικτική όμως τού τρόπου που οι σύγχρονοι ποιητές διαχειρίζονται το (φθαρμένο) νόημα. Η νοησιαρχία ξόφλησε και ο ιρρασιοναλισμός (που δεν είναι συνώνυμος με το «παράλογο») δεν είναι απλώς επιθυμητός αλλά κι ευκταίος.

 

 

******

 

Αποφθέγματα:

 

Η ποίηση είναι μια πράξη ελευθερίας.

 

Κάθε άνθρωπος έχει δυο ζωές 

στη μια ζει και στην άλλη ελπίζει.

 

Είμαστε μονάδες σε ένα κοινό σύμπαν

 που αναζητάμε απεγνωσμένα

 

Επί πόνου προέρχεται αυτός ο κόσμος.

 

Καθώς περνάει ο χρόνος

μέσα από το παρών

επιτακτικά γυρεύουμε  

μια μέλλουσα ζωή. 

 

Στο τώρα είμαστε

 αυτά που επιλέξαμε

και αυτά που μας επέλεξαν να είμαστε. 

 

Στην υπέρβαση βρίσκεται η δύναμη μας. 

 

Τα ποιήματα είναι σταυροί 

στη μνήμη των στιγμών μας.

 

Έρχεται κάποια στιγμές 

που επιλέγεις απλά να ονειρεύεσαι 

γιατί μόνο η ζωή δεν φτάνει.

 

Βρίσκω εκπληκτικό το: «Επί πόνου προέρχεται αυτός ο κόσμος».

Παραπέμπει στο Ελυτικόν: «Η Αλήθεια έναντι Θανάτου δίδεται».

Είναι ένας, δύο στίχοι που θα ζήλευε κάθε ποιητής.

 

Συνολικά, θεωρώντας αυτή την ποιητική εξέγερση στην διαχρονική οντότητά της θα μπορούσαμε να πούμε πως πρόκειται για μία έκφραση γνήσια, τίμια και πρωτότυπη (σε κάποιο βαθμό, στο μέτρο τού εφικτού, στα πλαίσια τής ανυποχώρητης διακειμενικότητας).

Ο ποιητής έχει πολύ δρόμο να διανύσει ακόμη. Είναι πρόσωπο εν εξελίξει. Το έργο του είναι απλώς «η κορυφή τού παγόβουνου».

Το υπάρχειν ποιητικώς είναι το ζητούμενο και η πολυπόθητος ουσία έγκειται στη σιωπή ανάμεσα στις λέξεις, μία βουβή έκφραση που δεν υποδηλώνει αμηχανία αλλά σοφία, εγγενή κι απαράγραπτη.

 Ο Παναγιώτης Τζαννετάτος είναι σπουδαίος ποιητής, σημαντικός, ζωντανός με όλες τις ψυχοσωματικές ικμάδες τού πνευματικού του κορμού.

 Αναμένω τις επόμενες ηφαιστειογενείς εκφάνσεις του.

 

 

* Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας (https://konstantinosbouras.gr)