Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το κείμενο ως παρτιτούρα.
08/01/2020, 10:33 πμ

Το κείμενο ως παρτιτούρα.

Του Θοδωρή Σαρηγκιόλη //

 

 “Ο Μαραγκός”, Κώστας Κουτρουμπάκης, διηγήματα, εκδόσεις Ενύπνιο, Αθήνα 2018.

 

«… και ταπεινός, σα μαραγκός, στην άκρη των ωρών…»

γράφει ο Γιάννης Ρίτσος στη συλλογή «Τρακτέρ».

 

Με αυτό το μότο ο Κώστας Κουτρουμπάκης μάς υποδέχεται και μας παραδίδει το πρώτο του βιβλίο «Ο Μαραγκός». Μικρό το δέμας, αλλά κομψό, τυποτεχνικά άρτιο, με δεκαέξι (16) μικροδιηγήματα, στη σειρά «Σύντομα όνειρα» των νεαρών εκδόσεων «Ενύπνιο».

Ο τίτλος αφορμάται από τον στίχο του Ρίτσου, αλλά πρωτίστως δηλώνει και τη συνειδητή ταπεινότητα του μάστορα που είναι. Γιατί ο συγγραφέας αποπνέει την απλότητα του τεχνίτη, που θέλει το δημιούργημά του να μιλά στον απέναντι άνθρωπο, να τον νοιάζεται. Κι εδώ εδράζεται η κοινωνική του ευαισθησία. Ως άνθρωπος παίρνει θέση για τα σύγχρονα κοινωνικο-πολιτικά ζητήματα: την εκμετάλλευση των ανθρώπων, τον ρατσισμό, τον διαχωρισμό βάσει εθνοτικής καταγωγής και θρησκείας, τον εντεινόμενο αυταρχισμό της εξουσίας.

Με χαμηλούς τόνους φανερώνει την εν εγρηγόρσει συνείδησή του, την γνώση της Ιστορίας, την πολιτική του θέση.

Εντάσσεται και τοποθετείται σ’ έναν κόσμο λαϊκό, κοινωνικά και πολιτικά, και μέσω αυτού αντικρίζει τον κόσμο, όπως λέει ο ίδιος.

Η μνήμη είναι η κινητήρια δύναμη που οδηγεί τον συγγραφέα ν΄ ανασυγκροτήσει κομμάτια κι αποσπάσματα του βιωμένου παρελθόντος. Να τα καταστήσει, έτσι, κατοικήσιμα και οικεία, να τους δώσει μια καινούρια, παροντική ζωή.

Οι πηγές που αρδεύουν τη γραφή του βρίσκονται στην παιδική ηλικία, οι οποίες, σε συνδυασμό με τις κατακτημένες στην ωριμότητα γνώσεις κι εμπειρίες, σχηματίζουν ένα γοητευτικό αμάλγαμα. Μια ατμόσφαιρα, λεκτική και νοηματική, που παραπέμπει στον Παπαδιαμάντη, τον Βιζυηνό, τον Ιωάννου και σε κείμενα εκκλησιαστικά.

Η αίσθηση μιας τρυφερότητας είναι παρούσα σ΄ όλα τα διηγήματα. Η στάση απέναντι στα παιδιά, η πατρική ματιά, και η συνειδητοποίηση, προϊόντος του χρόνου, ότι αυτά τα παιδιά μπορούν να συνεχίσουν ό,τι άρχισαν και, ίσως, δεν τέλειωσαν οι γονείς.

Η φροντίδα και η αγάπη προς τα παιδιά, απεικονίζεται ελλειπτικά μεν, έντονα δε. Κι όπως έχει πει ο ίδιος σε ραδιοφωνική συνέντευξη «η αγκαλιά είναι ο μόνος φυσικός τόπος του ανθρώπου».

Η μνήμη οδηγεί τον συγγραφέα ν’ αποτυπώσει τη σκέψη που του γεννά ένα περιστατικό, μια εικόνα, ένας ήχος.

Η γλώσσα του Κουτρουμπάκη αξιοποιεί όλο τον πλούτο της ελληνικής: λέξεις λόγιες, ιδιωματικές, λαϊκές, από τις ιδιολέκτους των επαγγελμάτων, συνεισφέρουν τον ήχο και το άρωμά τους, που μάλλον έχουμε ξεχάσει.

Κι όλα αυτά με μια οικονομία λόγου που δημιουργεί αδρές εικόνες, αρμολογώντας με σεβασμό τον τελικό πίνακα-διήγημά του.

«Μινιατούρες που σκαλίζουν οι φυλακισμένοι» χαρακτήρισε τα κείμενα ο κριτικός Κώστας Καλημέρης.

Η μαστοριά του Μαραγκού-συγγραφέα φανερώνεται στη χρήση όλων των εργαλείων, που τον βοηθούν να δημιουργήσει ένα αισθητικά άρτιο και στέρεο συνάμα κείμενο.

 

Κώστας Κουτρουμπάκης

 

Πέρα από τη μέριμνά του για την αφηγηματική αρτιότητα, ο Κουτρουμπάκης, δίνει ισότιμα βάρος και στο γλωσσικό εργαλείο. Χρησιμοποιεί ποικιλία σχημάτων και τρόπων, για να υπηρετήσει την «παλίντονο αρμονία» του κειμένου.

Μικρές προτάσεις, επαναλήψεις, αντιστροφές, ιδιωματικοί τύποι.

Η γραφή του τείνει στην ποίηση, όχι μόνο ως αίσθηση, αλλά και ως προς την έρρυθμη κατασκευή των προτάσεών του. Οι ιδέες του ενδύονται με εντελείς διατυπώσεις και οι λέξεις λειτουργούν σαν καρφιά που στερεώνουν. Εξάλλου, κατά τον Μανόλη Αναγνωστάκη, «Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις».

Στις δεκαέξι (16) μικροϊστορίες του «Μαραγκού» οδηγούμαστε από τον συγγραφέα σε άγνωστα και οικεία χωροχρονικά μικρο-σύμπαντα, όπου συγκατοικούν παιδικές μνήμες, θραύσματα αφηγήσεων, γεύσεις και αρώματα, εικόνες κι αναπαραστάσεις ενός οριστικά χαμένου κόσμου.

Τη γλώσσα του διακρίνει μια μουσικότητα που «μαλακώνει» την σκληρότητα των εικόνων και του θέματος, κάνοντας την οικεία και γοητευτική.

Ο συγγραφέας όντας «κατά συνείδηση κιθαριστής» γνωρίζει καλά τα μέτρα, τους τόνους, τους ρυθμούς και τις μετατροπίες. Αντιμετωπίζει, δηλαδή, το κείμενο ως παρτιτούρα, όπου οι λέξεις ως νότες παράγουν τη μουσική του κειμένου.

Έχουμε εδώ, λοιπόν, μιαν ώσμωση γραπτού και μουσικού κειμένου. Η διπλή αυτή ιδιότητα του Κουτρουμπάκη εμφανίζεται και στη μουσική – συνθετική δουλειά του, τα «Γεφύρια», ενός cd δικής του παραγωγής που κυκλοφόρησε πρόσφατα, με πέντε δικές του συνθέσεις και μία διασκευή στο τραγούδι του Απόστολου Καλδάρα «Τραγούδα καμηλιέρη».

Ενδιαφέροντα κομμάτια που καλύπτουν μιαν ευρεία στυλιστική γκάμα, που εκτείνεται από ήχους της ανατολής, λάτιν ρυθμούς, έως ροκ κιθαριστικές στιγμές. Εκτελεσμένα με τις κιθάρες του, τεχνικά άρτια και ευαίσθητα.

Οι δύο καταθέσεις του Κώστα Κουτρουμπάκη στην πεζογραφία και τη μουσική κατόρθωσαν να μας συγκινήσουν και ταυτόχρονα να μας εκπλήξουν με την υψηλή ποιότητά τους.

Αναμένουμε την καλή συνέχεια!

 

 

 

[Το κείμενο διαβάστηκε στην παρουσίαση του «Μαραγκού» και των «Γεφυριών», στις 7 Δεκεμβρίου 2019, στο Παλαιό Παρθεναγωγείο, στην Έδεσσα.]

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top