Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / ✩ Ο Μάνος Κοντολέων γράφει τη γνώμη του
03/07/2019, 12:03 μμ

✩ Ο Μάνος Κοντολέων γράφει τη γνώμη του

 

 

Φωτεινή Φραγκούλη:

“Το πίσω μπαλκόνι”, Εικονογράφηση: Εύη Τσακνιά

“Κατ-γατ-καραγάτ”, Εικονογράφηση: Φωτεινή Στεφανίδη

Εκδόσεις Πατάκη

 

Η Φωτεινή Φραγκούλη (1958-2018) υπήρξε μια εντελώς ιδιότυπη παρουσία στη λογοτεχνία μας. Και γράφω «λογοτεχνία» και έτσι δείχνω ως να αποσιωπώ το επίθετο «παιδική», όχι γιατί δεν αναγνωρίζω τη θέση που η Φ. Φ. κατέχει στον χώρο αυτού του είδους των λογοτεχνικών βιβλίων, αλλά γιατί θέλω με ευδιάκριτο τρόπο να τονίσω πως η ιδιοτυπία ενός συγγραφέα δεν πρέπει να περιορίζεται από τα επιμέρους χαρακτηριστικά του κοινού στο οποίο η εκδοτική παρουσία των έργων του δείχνει να στρέφεται.

Έχω και με άλλη ευκαιρία σημειώσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της γραφής της Φραγκούλη – την ποίηση που εισβάλλει στην πεζογραφία της. Έχω κι άλλη φορά αναφερθεί στη θεματολογία της – το πολιτιστικό παρελθόν και οι εσωτερικές σχέσεις που δημιουργεί η μνήμη.

Μα τώρα, και με την ευκαιρία του τελευταίου της βιβλίου (που κυκλοφόρησε λίγους μήνες μετά τον θάνατό της), μου δίνεται η ευκαιρία να προσεγγίσω τον τρόπο που η συγγραφέας του Η Κυράνη του δάσους (1993) χρησιμοποίησε ένα ζώο, και συγκεκριμένα μια γάτα, ως ένα από τα κεντρικά πρόσωπα της ιστορίας της.

Αναφέρομαι στο βιβλίο Το πίσω μπαλκόνι (Εκδόσεις Πατάκη, 2018), αλλά θα πρέπει και να στηριχτώ και σε ένα άλλο κείμενό της , το Κατ-γατ-καραγάτ (Εκδόσεις Πατάκη, 2011), μιας και από εκείνο ξεκίνησε η συνομιλία της δασκάλας Φωτεινής με τη γάτα της, την Πουπέτα.

Η ύπαρξη ζώων στα λογοτεχνικά κείμενα για παιδιά είναι συνηθισμένη. Τα ζώα άλλοτε χρησιμοποιούνται με μια εξανθρωπισμένη τους μορφή (μια τεχνική που ξεκινά από τον Αίσωπο), άλλοτε πάλι γίνονται ένας είδος κατόπτρου όπου ανθρώπινες σκέψεις και συναισθήματα αντανακλώνται πάνω του και έτσι παρουσιάζουν μια διαφορετική εμβάθυνσή τους (εδώ ας θυμίσω την Αλεπού στον Μικρό Πρίγκιπα).

Σε αυτόν τον δεύτερο δρόμο κινήθηκε η Φωτεινή Φραγκούλη.

 

Φωτεινή Φραγκούλη

 

Η γάτα Πουπέτα στο Κατ-γατ-καραγάτ παρακολουθεί τα όνειρα της κυράς της και σιγά σιγά γίνεται μια προέκτασή της – ίσως όμως και να είναι η γυναίκα που μαθαίνει να στοχάζεται με έναν άλλον τρόπο, καθώς μοιράζεται ότι πλέον κρυφό και δικό της με ένα άλλο πλάσμα.

«Όσο μεγαλώνω μαζί της, τόσο αλλάζω» λέει η γάτα.

Και η κυρά της αμέσως μετά θα σημειώσει: «Σε σκλάβωσε ο φόβος μου, Πουπέτα μου…».

Στο τέλος η ταύτιση θα ολοκληρωθεί με τη συγγραφή βιβλίου από την ίδια τη γάτα

Και θα είναι αυτές οι δυο –η γάτα Πουπέτα και η δασκάλα Φωτεινή– που θα συγκατοικήσουν και πάλι στο Πίσω μπαλκόνι.

Τώρα, όμως, θα τους ενώνει και η ανάμνηση μιας άλλης γάτας –πολύτιμης φίλης και συντρόφου και των δύο–, που όμως δεν υπάρχει πια στη ζωή. Αλλά υπάρχουν τα κείμενά της, κάποια ποιήματα που τα διαβάζουν μαζί κι οι δυο τους και έτσι αρνούνται –ή ξεγελιούνται– πως η πολύτιμη φίλη δεν υπάρχει πια.

Τελικά είναι η γνώση του τέλους που ενώνει τα πλάσματα και την ίδια στιγμή είναι που αυτή η ένωση αμφισβητεί τον αποχωρισμό – η μεγάλη αμφισβήτηση είναι η ίδια η Τέχνη… Στην περίπτωση της Φραγκούλη είναι η πεζογραφία:

«Η Πουπέτα ήρθε πιο κοντά. Ακούμπησε το κεφαλάκι της στα γόνατα της δασκάλας. Εκείνη το χάιδεψε με χέρι που έτρεμε. Μια σταγόνα έσταξε στο αυτί της γατούλας από τα μάτια της Φωτεινής. Και μια δεύτερη σταγόνα απαλό πράσινο στα γόνατα της δασκάλας από τα μάτια της γάτας. Έβρεχε ήσυχα, φθινοπωρινό ψιλόβροχο, τοπικά στον καναπέ».

Αν κάποιος μου ζητήσει να του δώσω την πλέον αισθαντική περιγραφή μιας αποχώρησης, νομίζω πως αυτή τη φράση μάλλον θα επιλέξω: «Έβρεχε ήσυχα, φθινοπωρινό ψιλόβροχο, τοπικά στον καναπέ».

Και έτσι φθάνουμε στο βασικό χαρακτηριστικό της συγγραφικής προσωπικότητας της Φωτεινής Φραγκούλη, που δεν είναι τίποτε άλλο από το να παρατηρεί τον κόσμο με το ξάφνιασμα ενός παιδιού («στάλες βροχής στον καναπέ») και με την ενσυνείδηση ενός ενήλικα («φθινοπωρινό ψιλόβροχο»). Και με την αρμονική συνύπαρξη αυτών των δύο βλεμμάτων, ακόμα και την ίδια την αποχώρησή της από τη ζωή η ίδια να περιγράψει και να τη στείλει προς τους μελλοντικούς αναγνώστες της

Η καλή λογοτεχνία για παιδιά είναι αυτή που θα τα βοηθήσει να συνεχίζουν να βλέπουν τον κόσμο με εφόδιο την παιδικότητά τους. Και γι’ αυτό είναι κι εκείνη που μπορεί να ενεργοποιεί τον ενήλικο να συναισθάνεται με τη φαντασία ενός παιδιού.

Και τα δυο αυτά βιβλία, όπως άλλωστε και όλες οι προηγούμενες εκδόσεις των έργων της Φραγκούλη, έχουν μια άψογη αισθητική ταυτότητα. Και, βέβαια, είναι οι εικόνες της Φωτεινής Στεφανίδη στο ένα και της Εύης Τσακνιά στο άλλο που συμβάλλουν σε αυτή την πανέμορφη συνύπαρξη λόγου και εικόνας.

 

Μάνος Κοντολέων

 

 

Αναδημοσίευση από το blog των εκδόσεων Πατάκη

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top