Fractal

17 διηγήματα για την Βόρειο Ήπειρο. 17 μνήμες από παράξενους καιρούς.

Γράφει ο Δημήτρης Βαρβαρήγος //

 

Ανδρέας Ζαρμπαλάς: «Ο κόκκινος κύκλος», εκδόσεις ΝΙΚΑΣ

 

Ο κάθε άνθρωπος έχει κάποιο σκοπό να επιτελέσει στο πέρασμά του από τη ζωή. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι κοινωνικές και πολιτικές καταστάσεις φορτώνουν στις πλάτες τους ευθύνες με έργα σοβαρά να φέρουν σε πέρας. Και βέβαια είναι εκείνοι που επιβεβαιώνουν τη ρήση «αρχή των πάντων ο άνθρωπος» λες και έχουν αυτό τον Ιερό σκοπό να υπηρετήσουν με παρρησία: την ισότητα την ελευθερία τη φιλαλληλία.

Ένας από αυτούς τους ανθρώπους είναι και ο Ανδρέας Ζαρμπαλάς που αφιέρωσε τη ζωή του στα γράμματα και στην υπηρεσία του ανθρώπου. Σπούδασε δάσκαλος διδάσκοντας την Ελληνική γλώσσα σε σχολεία της Ελληνικής μειονότητας. Διετέλεσε επί 23 χρόνια συντάκτης στην εφημερίδα λαϊκό βήμα του Αργυροκάστρου και αργότερα διευθυντής της, μα ως ακάματος εργάτης του λόγου Συνέχισε με την εφημερίδα Ελευθερία το 1991. Υπήρξε πρωτεργάτης στην ίδρυση της οργάνωσης των Ελλήνων Ομόνοια όπου εκλέχτηκε πρώτος πρόεδρος και βουλευτής. Έχει γράψει ποίηση πρόζα λαογραφικές και εθνογραφικές μελέτες. Έχει αρκετές μεταφράσεις στο ενεργητικό του από ελληνικά σε αλβανικά και αντίστροφα, έχει συμμετάσχει στην ανθολογία βαλκανικής ποίησης Αίμος το 2016. Ζει στην πόλη των Αγίων Σαράντα.

Οι αρχαίοι κατά την κλασική διάκριση του Αριστοτέλη ξεχώριζαν το ποιείν από το πράττειν. ο λόγος ποιεί το ορθόν, το λογικόν. Το πράττειν ανήκει στον πολίτη. Πράττει τα κοινά και πράττω σημαίνει συμπεριφέρομαι ενεργά με ηθική σημασία που έχουν μόνο οι πράξεις. Ένα έργο είναι χρήσιμο η άχρηστο, ακριβό, υψηλό, όμορφο ή άσχημο. Μία πράξεις είναι φρόνιμη, απερίσκεπτη, καλή ή κακή ή ευγενική ιδέα για τούτο πρακτική. Από τα δύο αυτά στοιχεία προκύπτει ο Πρακτικός λόγος που δείχνει την πνευματική στάση του ανθρώπου στη ζωή.

Πρακτικός άνθρωπος σημαίνει ότι στηρίζεται στα πράγματα με συναίσθημα και ευθύνη, όχι σε αφηρημένες ιδέες και έχει συγκεκριμένα αποτελέσματα. Ετούτη η εσωτερική αξία πλάθει την ηθική συμπεριφορά του ανθρώπου.

Ο συγγραφέας με ηθική Συνείδηση απέναντι στον άνθρωπο καταγράφει με την προσωπική του πνευματική διαύγεια όσα έζησε, είδε, άκουσε καταγράφοντας με γλαφυρό και άμεσο τρόπο τον συναισθηματικό κόσμο των ηρώων και των ηρωίδων του.

Ο Ανδρέας Ζαρμαλάς, είναι μία ακόμα περίπτωση λογοτέχνη που η κατάθεση της προσωπικής του μαρτυρίας εκτός από βιωματική έχει και χαρακτήρα κοινωνικό. Καταφέρνει στην εξελικτική πορεία των γνωστικών εμπειριών του να συνδυάζει την πραγματικότητα της μνήμης με την λογοτεχνική λειτουργία της γλώσσας.

Ο Σατρ, είχε πει, ότι ο άνθρωπος ζει πάντα τριγυρισμένος από ιστορίες των άλλων και βλέπει ότι του συμβαίνει μέσα από αυτές. Κάποτε όμως πρέπει να διώξει τον διχασμό και να διαλέξει να ζήσει η να διηγηθεί.

Για έναν δάσκαλο που δίδαξε την ελληνική γλώσσα σε σχολεία της εθνικής ελληνικής μειονότητας, που βίωσε στο πετσί του ακραία πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα έρχεται η στιγμή να βρεθεί μπροστά στο δίλλημα πως πρέπει όχι μόνον ως λόγιος αλλά και ως συγγραφέας είναι υποχρεωμένος να αφηγηθεί ιστορίες ανθρώπων που ως στοιβαγμένες μνήμες στην ψυχή και στο μυαλό του επιζητούν επιτακτικά να βγουν στο φως να δραπετεύσουν από την επίπλαστη γαλήνη και την ηρεμία της καθημερινότητας. Τότε φτάνει  η στιγμή που η σιωπηρή αγωνία γίνεται κραυγή να ακουστεί, να ενωθεί με τους άλλους ανθρώπους. Είναι η απροσδόκητη στιγμή για τον συγγραφέα να απαρνηθεί τον διχασμένο του εαυτό και να μιλήσει ακολουθώντας το συγγραφικό του πρόσταγμα.

Κι εδώ στο βιβλίο του Ο κόκκινος κύκλος συναντάμε την επιλογή του καίριου και την αποφυγή του περιττού. Δηλαδή, μέσα από τη γνησιότητα του πεζογραφικού λόγου που δεν περνά απαρατήρητη καθώς είναι ευδιάκριτο το νηφάλιο πάθος του συγγραφέα που εναρμονίζεται με τη λιτότητα του λόγου και την αυστηρότητα της μορφής, να αφηγηθεί με σαφήνεια τις αλήθειες των γεγονότων και των ανθρώπων που τα έζησαν ως θεατές στο δράμα της όποιας εξουσίας ώστε ολόκληρο το κοινωνικό πεδίο να γίνεται σκηνικός χώρος, ενός δράματος που εγγίζει στο βάθος και στο εύρος την τραγωδία του ελληνισμού.

Βασικό μοτίβο των χαρακτήρων που σκιαγραφεί με επιδεξιότητα ο Ανδρέας Ζαρμαλάς, είναι η διαχρονικότητα της τυραννίας και η αναζήτηση της ποθούμενης ισότητας και ελευθερίας.

Ως αισθαντικός δέκτης της τραγωδίας των διωγμένων ελλήνων από τις χαμένες πατρίδες ο Ζαρμαλάς μέσα από τα δικά του βιώματα μας προσφέρει ένα εξαιρετικό ιστορικό βιβλίο.

Κάθε γεγονός που ζει ο άνθρωπος φτάνει η στιγμή που ο κύκλος του κλείνει. Κι όταν πρόκειται για σοβαρά βιώματα και γεγονότα, δεν μπορεί, παρά ο κύκλος να είναι πάντα κόκκινος.

Ο κόκκινος κύκλος, είναι ο τίτλος του βιβλίου του Ζαρμαλά, αποτελούμενο από 17 διηγήματα για την Βόρειο  Ήπειρο. 17 μνήμες από παράξενους καιρούς. 17 τροχιές ανθρώπων.

Κι όταν η γραφή είναι βιωματική. Όταν οι χαρακτήρες είναι υπαρκτοί. Όταν ο τόπος και ο χρόνος υφίστανται στην πραγματικότητα τότε το έργο είναι απολύτως σοβαρό και κερδίζει το συναίσθημα και το πνεύμα του αναγνώστη.

Ο συγγραφέας καλός τεχνίτης του λόγου σκιαγραφεί με ευφάνταστο τρόπο τους χαρακτήρες του βιβλίου του. Σαν νυστέρι η γραφίδα του χάνεται βαθιά στους μύχιους κόσμους τους. Ρίχνει φως στα σκοτεινά σημεία της διαδρομής τους.

Όσα μας ιστορεί ο συγγραφέας δεν έχουν την αξίωση μόνο να εκφραστούν με ύφος λογοτεχνικό, ότι είναι βαθυστόχαστα ή πρωτότυπα, αλλά να καταδείξει με την δική του ματιά την ανθρώπινη πλευρά τους καθώς και από τα 17 διηγήματα ο αναγνώστης τα δέχεται ως κοινό τόπο στην επιφάνεια της συνείδησης του.

Όσο διαβάζεις ανακαλύπτεις πως σε κάθε ιστορία δεν υπάρχει το στοιχείο μιας αφήγησης αλλά συμπορεύεσαι με τους εκάστοτε ήρωες καθώς ο συγγραφέας τους έχει δημιουργήσει με τόση αλήθεια που σε κάνουν κοινωνώ των ιστοριών και των παθών τους.

Ένα βιβλίο δεν το θυμόμαστε μόνο για το θέμα του ή την επιδέξια πλοκή του, όσο από τους χαρακτήρες που δρουν μέσα στον μύθο. Είναι αυτοί που σε πιάνουν από το χέρι και σε οδηγούν στον δικό τους κόσμο.

Όλοι γνωρίζουμε πόσο δύσκολη είναι η καλή λογοτεχνία, πόσο δύσκολο είναι για έναν συγγραφέα να δημιουργήσει εικόνες με τη γραφή του που θα φέρουν στο νου του αναγνώστη δικά του βιώματα και θα τον παραλληλίσουν σε ένα ταξίδι μυθικό προσφέροντας όχι μόνο την ευχαρίστηση της καλής γραφής, αλλά και τον προβληματισμό.

 

Ανδρέας Ζαρμπαλάς

 

Η επιτυχία του πεζού λόγου προκύπτει από την ένωση γνώσεων, φαντασίας, συναισθηματισμού και ικανότητα απόδοσης. Αυτά τα στοιχεία είναι ορατά και με κέρδισαν κατά την ανάγνωση καθώς αντάμωνα ένα ρευστό κείμενο να φανερώνει αβίαστα τη δημιουργική αφηγηματική τόλμη του συγγραφέα.

Βιωματική γραφή με το δικό του προσωπικό ύφος απόδοσης να πλησιάζει σκιερούς τόπους ψυχής των ηρώων και των ηρωίδων του. Γράφει αγωνιώντας για την ύπαρξη του κακού στον κόσμο, για τη δυστυχία των ανθρώπων και τη θλιβερή κατάσταση γι’ αυτό και οι όμορφα δημιουργημένοι χαρακτήρες είναι αυτοί που παλεύουν τη ζωή με ευθύνη και πόνο αφήνοντας στη δική μας ψυχή μια βαθιά απήχηση τρυφερότητας και ελπίδας.

17 ολοκληρωμένα αφηγηματικά διηγήματα με αληθινούς διαλόγους που έπλασε με το δικό του νατουραλιστικό ύφος, ο συγγραφέας, για τις συμπεριφορές τους οι οποίες προκύπτουν από τους παράγοντες της κληρονομικότητας του περιβάλλοντος, του χώρου, του τόπου και της πίεσης της στιγμής, με αποτέλεσμα οι ήρωες του κόκκινου κύκλου να παρουσιάζονται ως άτομα που δρουν με βάση τα εσωτερικά τους ένστικτα κυρίως υπό την επίδραση των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών.

Όμορφες περιγραφές που γενούν εικόνες του χώρου και του χρόνου, απλών ανθρώπων που γράφουν τη δική τους προσωπική πορεία

Νατουραλιστική απόδοση, διηγήματα που ξεχωρίζουν για την υπερβολικά λεπτομερή απόδοση της πραγματικότητας, ακόμα και σε σκηνές ιδιαίτερα βίαιες συναισθηματικά, και συχνά για το απρόσμενο, ίσως και τραγικό τέλος, στο οποίο ο ήρωας συνήθως οδηγείται ως και στον ψυχικό αφανισμό του.

Άλλο εμφανές χαρακτηριστικό στα διηγήματα είναι η απόδοση των λόγων των ηρώων σε ελεύθερο πλάγιο ή άμεσο λόγο.

Ο κόκκινος κύκλος είναι έργο, με χαρακτήρες δυνατούς, που δεν τους μπερδεύεις και δεν τους ξεχνάς γιατί από τον πιο ουσιώδη έως και τον πιο επουσιώδη, έχουν προσωπικότητα που σε αναγκάζουν να μπεις στα προσωπικά ψυχικά τους βάθη και να βιώσεις μαζί τους βάσανα, απελπισίες, αγωνίες, προσδοκίες ελπίδες και επιθυμίες για το μέλλον και την τύχη τους.

Μέσα από την αμεσότητα γραφής προβάλλεται ως κυρίαρχο στοιχείο ο άνθρωπος παρ’ όλο που ο τόπος αναδεικνύει ηθογραφικά και λαογραφικά στοιχεία  μια εποχής μετά τον μεγάλο πόλεμο σε μια ερμητικά κλειστή κοινωνία μαστιζόμενη όχι από την μεταπολεμική κατάπτωση, τις μετεμφυλιακές διαμάχες κι από τη φτώχεια του πνεύματος των ηγεσιών.

Η ζωή είναι πραγματικά απρόβλεπτη, φροντίζει να χτίζει όμορφες και ακραίες ιστορίες με τους ανθρώπους που συχνά και το πιο περίπλοκο σενάριο, η πιο νοσηρή φαντασία να ωχριούν μπροστά της.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top