Μια ξεχωριστή προσέγγιση του έργου του Κερκυραίου ζωγράφου Γεώργιου Σαμαρτζή

Γράφει η Παναγιώτα Γ. Σαράφη // *

Νεκταριάννα Κ. Σαλιβέρου «Ο Κερκυραίος ζωγράφος Γεώργιος Σ. Σαμαρτζής (1868-1925)», εκδ. Λιοτρίβι, Παναγιώτα Γ. Σαράφη

Με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση σας αναγγέλλω τη δημιουργία του εκδοτικού μου οίκου ο οποίος αποτελεί συνέχεια και επέκταση της εικοσιπενταετούς δραστηριοποίησής μου  στους τομείς της διδασκαλίας, της έρευνας και της μετάφρασης. Βαριά αλλά ευχάριστα δεσμευτική η κληρονομιά του αξέχαστου πατέρα μου, Γιώργου Σαράφη, ο οποίος, στην εποχή του, υπήρξε δυναμικός πρωτοπόρος στον χώρο του Τύπου στην Τρίπολη, την Πελοπόννησο αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Με μπόλιασε με το πάθος για το έντυπο, αφήνοντας ανεξίτηλο στίγμα στη νεανική μου ψυχή. Πέρα όμως από τη δύναμη της παράδοσης, υπήρξε συνέπεια και ανταπόκριση σε ένα εσωτερικό κάλεσμα, σε μια  βαθιά επιθυμία επέκτασης των πολύπλευρων ενδιαφερόντων μου. Η έκδοση βιβλίων, ως πράξη ευθύνης και συνδημιουργία, με ωθεί σήμερα να συνεχίσω να μοιράζομαι τη γνώση και τον προβληματισμό με άξιους δημιουργούς, μεταφραστές και ερευνητές μέσα από τα πνευματικά τους παιδιά που θα μου κάνουν την τιμή να αναδείξω.

Ως ιδρύτρια και  διευθύντρια του εκδοτικού οίκου ‘’Λιοτρίβι – Παναγιώτα Γ. Σαράφη’’, ο οποίος, με το πρώτο αυτό βιβλίο, ξεκινά σήμερα την πορεία του, υπόσχομαι και δεσμεύομαι να αγωνιστώ για να καταξιωθεί αυτή η προσπάθεια και να αναδειχθεί ο εκδοτικός αυτός  οίκος σε ένα  δικής μας σύλληψης και αισθητικής εργαστήρι επεξεργασίας του πνευματικού καρπού της ελιάς, καταφύγιο κάθε είδους ερευνητή και δημιουργού ο οποίος θα θελήσει να μοιραστεί με το κοινό τη γραφή και τον προβληματισμό του. Σε δίσεκτες εποχές όπου οι πνευματικοί δημιουργοί οδηγούνται στο ικρίωμα της απαξίωσης και το βιβλίο δέχεται τα συντονισμένα ακατάπαυστα πυρά της τεχνολογικής επίθεσης, ο εκδοτικός μας οίκος φιλοδοξεί να αποτελέσει πνευματικό ανάχωμα και φάρο πορείας. Θα προσφέρουμε το λόγο σε κάθε σκεπτόμενο άτομο ανεξάρτητα από ηλικία, επάγγελμα και ειδικότητα καθιερώνοντας διάφορες θεματικές σειρές, όπως «Τέχνη-Πολιτισμός», «Ιστορία», «Λογοτεχνία», «Λαογραφία», «Μετάφραση», «Θετικές Επιστήμες», «Εκπαίδευση – Διδασκαλία», «Τουρισμός».

Το πρώτο βιβλίο που παραδίδουμε σήμερα στον ερευνητή αλλά και το αναγνωστικό κοινό  εντάσσεται στην εκδοτική σειρά «Τέχνη-Πολιτισμός». Πρόκειται για μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έρευνα της ιστορικού της Τέχνης Νεκταριάννας Σαλιβέρου με τίτλο «Ο Κερκυραίος ζωγράφος   Γεώργιος  Σαμαρτζής (1868 – 1925). Συμβολή στην ανίχνευση της θεματικής του διεύρυνσης και της τεχνοτροπικής του εξέλιξης από τον Ακαδημαϊσμό στον Ρεαλισμό και τον Ιμπρεσιονισμό». Ο Γεώργιος Σ. Σαμαρτζής (1868-1925) είναι ο Κερκυραίος καλλιτέχνης που με το πάθος της εικαστικής του γραφής συνένωσε στοιχεία και επιδράσεις από Ναπολιτάνους, Γάλλους και Επτανήσιους καλλιτέχνες του 18ου και 19ου αιώνα. Αφετηρία της μορφοπλαστικής του γλώσσας αποτελούν ο Ακαδημαϊσμός και ο Ακαδημαϊκός Ρεαλισμός που όμως σταδιακά αντικαθίστανται από ένα πηγαίο ιδίωμα το οποίο βασίζεται στην αποτύπωση του στιγμιαίου με εμφανείς αναφορές στο Γαλλικό Υπαιθρισμό και Ιμπρεσιονισμό. Θρησκευτικά θέματα, προσωπογραφίες, ηθογραφικές σκηνές και τοπία, συνθέτουν μια ενδιαφέρουσα εικαστική ιδιοσυγκρασία, θεμελιώδες στοιχείο της οποίας αναγνωρίζεται η ειλικρίνεια μέσων και η σαφής τάση για εξέλιξη και πολυμορφία.

Το βιβλίο προλογίζει ο καθηγητής Γεώργιος Παπαϊωάννου. Χαρακτηριστικό της αξίας του βιβλίου είναι και ο τίτλος ‘’ Ένα πολιτισμικό αφήγημα’’ που δίνει στο κείμενό στο οποίο γράφει μεταξύ άλλων :

«Αγαπητέ (συν)αναγνώστη, δεν θα διαβάσεις στις ακόλουθες προλογικές μου γραμμές για την αδιαμφισβήτητη ποιότητα, την εξέχουσα αξία, την αβάρετη ζωή και το καλλιτεχνικό βεληνεκές του Γεωργίου Σ. Σαμαρτζή. Ούτε για τα χαρακτηριστικά και τις κατηγοριοποιήσεις των έργων του, τις καλλιτεχνικές φάσεις, τις επιρροές που έλαβε ή έδωσε, τη συμβολή του στην εποχή του, αλλά και αργότερα, διαχρονικά. Όλα αυτά τα έχει κάνει υποδειγματικά η ερευνήτρια Νεκταριάννα Κ. Σαλιβέρου, που συνεχίζει με σεβασμό και συνέπεια την έρευνα και τα επιστημονικά πονήματα μεγάλων μελετητών του Γεωργίου Σ. Σαμαρτζή, τους οποίους αξιοποιεί κατά το μέγιστον, το πρέπον και το αρμόζον, όπως προκύπτει από τη βιβλιογραφία και τις παραπομπές εντός των κειμένων της που ακολουθούν. Στόχος μου είναι να αναδείξω μια άλλη – συχνά υποτιμημένα αλλά πάντοτε υφέρπουσα – αξία του βιβλίου όχι ως αντικειμένου αλλά ως χώρου, και δη ως χώρου έκθεσης με μουσειακούς, πολιτισμικούς, αναπόφευκτα ψυχαγωγικούς και βεβαιότατα παιδαγωγικούς παρονομαστές».

Η επιλογή του θέματος του βιβλίου καθώς και της συγγραφέα δεν ήταν τυχαία αυτή αφού αποτελεί πνευματική ανταπόδοση και φόρο τιμής στο νησί της Κέρκυρας, λίκνο Πολιτισμού του Ελληνισμού. Την εποχή έκδοσης αυτού του βιβλίου, η συγγραφέας – ερευνήτρια  Νεκταριάννα Σαλιβέρου και εγώ έχουμε τη μεγάλη χαρά και την ιδιαίτερη τιμή να εκπονούμε διδακτορική διατριβή, εγώ προσωπικά στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου και η Νεκταριάννα Σαλιβέρου από κοινού στα Πανεπιστήμια Montpellier και Ιόνιο. Βλέπουμε λοιπόν ότι, ουσιαστικά, υπάρχει ένα όμορφο διαχρονικό υπόγειο πνευματικό ρεύμα επικοινωνίας ανάμεσα στην Κέρκυρα και τη  Τρίπολη, δυο πόλεις με μεγάλη πολιτιστική παράδοση.

Η συγγραφέας της σημαντικής αυτής μελέτης, Νεκταριάννα Σαλιβέρου, αναφέρει, από την πλευρά της, μεταξύ άλλων, στον πρόλογό της:

«Η επιστημονική έρευνα για έναν συγκεκριμένο καλλιτέχνη είναι η αφορμή για να γνωρίσουμε την προσωπική του αλήθεια, να κατανοήσουμε, όσο αυτό είναι εφικτό, τους προβληματισμούς του, τον τρόπο που επιλέγει να συνομιλήσει με την εποχή του ή ακόμα και να την ξεπεράσει. Σκοπός, επομένως, της ερευνητικής αυτής εργασίας είναι η περιγραφή και η αξιοποίηση των εμπειρικών δεδομένων, γεγονός που συμβάλλει είτε στην ανεύρεση νέων πληροφοριών είτε ως νέα ερμηνεία του έργου του Σαμαρτζή. Στην περίπτωση αυτή, στη συγκεκριμένη μελέτη παρουσιάζονται, όσο το δυνατόν αρτιότερα, τα θρησκευτικά, προσωπογραφικά, ηθογραφικά και τοπιογραφικά «δείγματα» του Κερκυραίου καλλιτέχνη, ενώ για πρώτη φορά εξετάζονται οι διαφαινόμενες επιδράσεις-συμπορεύσεις όχι μόνο με τους δασκάλους του, Παχή και Γιαλλινά, αλλά και με τους Ναπολιτάνους Morelli, Dalbono, Curcio, για να περιοριστούμε σε μια ενδεικτική αναφορά, και τέλος με Γάλλους και Νεοέλληνες ομοτέχνους του. Αναφορικά με τα θρησκευτικά θέματα, επισημαίνονται επιδράσεις και πρότυπα από τους εκπροσώπους της Επτανησιακής Σχολής, N. Καντούνη και Κουτούζη αλλά και από Ναπολιτάνους όπως ο Corenzio, ο Malinconico και ο Santafede. Αυτό που κατά συνέπεια πρέπει να τονισθεί είναι ότι σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας αποτελεί η διερεύνηση της διαλεκτικής σχέσης του Κερκυραίου καλλιτέχνη, των ομοιοτήτων δηλαδή και των αποκλίσεων από Νεοέλληνες καλλιτέχνες, αλλά και Ιταλούς και Γάλλους δημιουργούς του 18ου και 19ου αιώνα. Η συλλογή του υλικού μου προήλθε από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, Αθήνας, Κέρκυρας, Νάπολης, Παλέρμο, Κατάνιας και Παρισιού. Η ταξινόμηση και η συγκριτική μελέτη και παρουσίασή του, δεν με οδήγησε μόνο σε ενδιαφέροντα επιστημονικά συμπεράσματα αλλά προσέφερε και την ιδιαίτερη χαρά της ανακάλυψης και ανάδειξης σημείων σύγκλισης του Γεωργίου Σαμαρτζή με Ευρωπαίους και Νεοέλληνες καλλιτέχνες. Η φωτογράφηση των έργων πραγματοποιήθηκε ως επί των πλείστων από επαγγελματία φωτογράφο. Αποτόλμησα όμως, σε αρκετές περιπτώσεις, να φωτογραφήσω προσωπικά η ίδια εικόνες στη διάρκεια ερευνητικών μου περιηγήσεων και θα μου συγχωρεθεί η ενίοτε έλλειψη καθαρότητας σε ορισμένες φωτογραφίσεις, αποτέλεσμα τοπικών δυσκολιών και ιδιαίτερων συνθηκών στη φωτογραφική λήψη».

Με την ελπίδα να μην θεωρηθεί περιαυτολογία, θα ήθελα να πω ότι  με την ίδρυση του εκδοτικού μου οίκου επιθυμώ κι εγώ να συμβάλω, με τις ταπεινές μου δυνάμεις, στη συνέχιση και αναγέννηση της πνευματικής ζωής του αγαπημένου μας τόπου. Η Τρίπολη και η Αρκαδία μας δεν είναι μόνο τόποι φυσικής ομορφιάς αλλά και  μεγάλης ιστορίας και παράδοσης. Κάθε ένας από εμάς έχει μέσα του κάποια σπέρματα μιας μεγάλης διαδρομής που ξεκινάει από τους  αρχαίους  χρόνους και έχει, επομένως, μια ευθύνη απέναντι στο δύσκολο σήμερα κι ας ελπίσουμε το καλύτερο αύριο του τόπου μας. Από τη πλευρά μου, υπόσχομαι, ως εκπαιδευτικός, ερευνήτρια, μεταφράστρια και πλέον και εκδότρια, να μείνω στις επάλξεις. Θέλω να προσφέρω και, για το λόγο αυτό, ελπίζω η πόλη μας, από τις τοπικές αρχές μέχρι τον απλό κόσμο, να αγκαλιάσει τη νέα αυτή προσπάθεια. Το ‘’Λιοτρίβι‘’ ανήκει σε όλες και σε όλους και έρχεται σήμερα στη ζωή της Τρίπολης, της Αρκαδίας, της Πελοποννήσου αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας μας, για να αποτελέσει ένα ελαιοτριβείο του πνεύματος.

* Η Παναγιώτα  Γ. Σαράφη είναι Εκπαιδευτικός – Ερευνήτρια – Μεταφράστρια- Εκδότης, Υποψήφια Διδάκτωρ Ιονίου Πανεπιστημίου