Ας μιλήσουμε για εκείνα τα άλλα, τα αποσιωποιημένα
Γράφει η Νάντια Τράτα // *
“O έτερος εχθρός” Ελισάβετ Χρονοπούλου, Εκδόσεις Πόλις
Υπάρχουν διαφόρων ειδών αναμνήσεις, όπως υπάρχουν και διαφορετικοί τρόποι λειτουργίας του μυαλού. Άλλα διαλέγουμε να τα κρατήσουμε, άλλα τα κρύβουμε βαθιά, τα αποσιωπούμε, άλλα κυλούν σαν την άμμο, σα να μη συνέβησαν ποτέ. Η Ελισάβετ Χρονοπούλου έχει μία σπουδαία κινηματογραφική πορεία εδώ και πολλά χρόνια. Με το νέο της βιβλίο «Ο έτερος εχθρός» έρχεται να κρατήσει στο χέρι της την πένα εκεί που ως πριν λίγο κρατούσε την κάμερα και καταβυθίζεται σε αναμνήσεις θολές, επώδυνες. Και, φυσικά, οι δέκα μικρές ιστορίες του βιβλίου της «Ο έτερος εχθρός», μία ωδή στη μικρή φόρμα, είναι απόλυτα κινηματογραφικές, με αρχή, μέση και τέλος, με σφιχτοδεμένη πλοκή, ολοκληρωμένους ήρωες, καίριους διαλόγους και, κυρίως, με μία βαθιά στοχαστική διάθεση να φωτίσει κάτι ολότελα διαφορετικό, αναπάντεχα, όμως, οικείο.
Η συγγραφέας αποφασίζει να ασχοληθεί με κάτι εντελώς ξεχωριστό από αυτό που σχεδόν αποκλειστικά διαβάζουμε σε βιβλία, η πλοκή των οποίων διαδραματίζεται σε μία συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Συνήθως, περιμένουμε να μάθουμε για κάτι αξεπέραστα ηρωικό, κάτι τολμηρό που έπραξαν όσοι επέζησαν των γεγονότων. Με μία ρέουσα γραφή, φαινομενικά απλή, με ειλικρίνεια και τρυφερότητα, η Ελισάβετ Χρονοπούλου έρχεται για να δώσει το βήμα, να βγουν στη σκηνή και να σταθούν μπροστά μας αυτοί που επιβίωσαν. Σχεδόν ήρωες, θα τους χαρακτήριζε η Ιστορία, με τι κόστος, αναρωτιέται η συγγραφέας. Γιατί πέρα από τον εχθρό τον προφανή, τον ξένο, τον κατακτητή, ο άνθρωπος, τότε, τώρα, σε κάθε εποχή, αντιμετωπίζει πρώτα απ’ όλα έναν άλλο εχθρό, κρυμμένο, ανάξιο, πολλές φορές, αναφοράς. Τον ίδιο του τον εαυτό, τον «έτερο εχθρό».
Η Ιστορία, άλλωστε, έπαιξε το ρόλο της: προσπάθησε να δικαιώσει τα θύματα, να τιμωρήσει τους θύτες, να δώσει μαθήματα αποφυγής λαθών, να διδάξει και να καθοδηγήσει. Το εάν κατάφερε ή όχι να επιτελέσει το ρόλο της, αυτό θα το αποφασίσουμε εμείς, οι «του μέλλοντος» με την απαραίτητη ψυχραιμία που έρχεται με το πέρασμα του χρόνου, των δεκαετιών που μας χωρίζουν από το ιστορικό παρελθόν.
Χρόνος κατά τον οποίο εκτυλίσσονται οι ιστορίες : η περίοδος της γερμανικής κατοχής και των χρόνων του εμφυλίου. Χώρος που διαδραματίζονται τα γεγονότα: η Αθήνα της φτώχειας, της εξαθλίωσης, των ρημαγμένων κορμιών και των ακόμη περισσότερο ρημαγμένων ψυχών. Γιατί η Ιστορία, φυσικά, δεν ενδιαφέρεται να ασχοληθεί με τις μικρές, ατομικές ιστορίες. Και εδώ βρίσκει την ευκαιρία της η Ελισάβετ Χρονοπούλου, που με ευαισθησία περισσή και με μία ματιά διεισδυτική μας χαρίζει ένα έργο που πραγματεύεται θέματα ηθικής και συγκρούσεις μεταξύ συλλογικού και ατομικού που μπορεί να προκαλέσουν συζητήσεις τόσο από πλευράς θεωρίας όσο και από πλευράς αξιών, ένα βιβλίο που αναδεικνύει ζητήματα που μας κάνουν να αναρωτηθούμε, να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε, ακόμη και να συγχωρήσουμε, ενώ με δεξιοτεχνία δίνει πλέον βάση όχι μόνο στις εικόνες, που τόσο πλέρια στήνουν το σκηνικό κάθε ιστορίας αλλά, κυρίως, στις πράξεις των πρωταγωνιστών της ως απόρροια άλλων, βαθιά εσωτερικών διεργασιών.
Οι δέκα μικρές ιστορίες του βιβλίου δε στοχεύουν στο να τιμήσουν το θάρρος, την ανδρεία, την αυταπάρνηση, τη θυσία, την ελεημοσύνη, όλα όσα διαρκώς προβάλλονται ως ένδειξη υψηλών ανθρώπινων φρονημάτων: όσοι κατάφεραν να επιζήσουν το οφείλουν σε ανώτερα ανθρώπινα αισθήματα που παρά τις αντίξοες συνθήκες, συνετέλεσαν στη σωτηρία τους. Αυτά, άλλωστε, έχουν όλα ειπωθεί, άλλα γιατί έτσι, πράγματι συνέβησαν, άλλα, όμως, μέσα από τον παραμορφωτικό φακό της ανάγκης να αποκρύψουμε το «μη ορθό», το ντροπιαστικό, κάθε χαμερπές ελάττωμα της ανθρώπινης φύσης.
Ελισάβετ Χρονοπούλου
Φόβος, πείνα, εξαθλίωση, προδοσία, δειλία, ανομολόγητα μυστικά, η καρδιά δειλιάζει, το κορμί προδίδει, η ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης, ο άνθρωπος δεν είναι μόνο ιδανικά, είναι και ταπεινά, ποταπά, αισθήματα που κυριαρχούν πάνω μας καθώς η λαχτάρα για ζωή είναι η βασική, κινητήρια δύναμη της ύπαρξής μας. Γιατί το ζητούμενο από τη συγγραφέα δεν είναι να τιμήσει τα μεγαλειώδη, αυτά ήδη ειπώθηκαν, το ζητούμενο είναι να κατανοήσει την ανθρώπινη αδυναμία, να καταδείξει πώς αυτός ο εσωτερικός «έτερος εχθρός», πιότερο δυνατός από κάθε εξωτερικό, λύγισε τους ήρωες των ιστοριών της, τους γονάτισε, τους καθυπέταξε. Και ο άνθρωπος επιβίωσε κουβαλώντας ως το τέλος της ζωής του τις τύψεις, την ενοχή, τη ντροπή ως το τίμημα που έπρεπε να πληρώσει.
Οι εποχές αλλάζουν, τα χρόνια περνούν, οι εχθροί μεταβάλλονται, μόνο αυτός ο «άλλος» εχθρός παραμένει πάντα ίδιος, αναλλοίωτος, αμετάβλητος, όσο ο άνθρωπος είναι άρρηκτα δεμένος με την επιθυμία για ζωή, την επιβίωση με κάθε κόστος, θέτοντας διαρκώς την ηθική του υπόσταση σε κίνδυνο. Και οι μικρές ιστορίες της Ελισάβετ Χρονοπούλου είναι στην πραγματικότητα «μεγάλες» σε νόημα, σε ουσία. Ρωγμές στην τελειότητα, σκουριές στην ασπίλωτη λευκότητα του «comme il faut», ο άνθρωπος είναι πάνω από όλα γήινος, ένα πλάσμα ευάλωτο, συχνά τρομαγμένο. Και ίσως δεν υπάρχει τίποτε κακό σε αυτό. Αρκεί να παλέψουμε να μη μας γίνει η υποταγή συνήθεια.
Μάρτιος 2019
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
✔ Νέες εκδόσεις: Μυθιστόρημα ούτως ή άλλως
Επιμέλεια: Ελένη Γκίκα // Ελληνική πεζογραφία: Ευγενία Φακίνου «Νυχτερινή ακρόαση», εκδ. Καστανιώτη, σελ. 208 Ένα χωριό, όπου οι παππούδες μεταδίδουν στα εγγόνια τους τη μελαγχολία και τη θλίψη. Η Φεοδώρα με φι, που μεγαλώνει με αλήτικα ζώα.
Περισσότερα -
Ποίημα: “Aπώλεια”
Γράφει η Ελένη Δεληβοριά // Απώλεια Όλη η ανεμελιά του κόσμου πλεγμένη σε πλεξούδα στα μαλλιά μου. Χωράω στην παλάμη σου Με σηκώνεις στα σύννεφα και γίνομαι μικρή θεά Εσύ ο ουρανός κι η θάλασσα μαζί.
Περισσότερα -
Μικρό Σημείωμα Ποιητικής: Το ποίημα ως ολότητα
Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη // Στο Γράμμα σε ένα νέο ποιητή η Γούλφ γράφει κάπου: να αφομοιώσεις κάθε εμπειρία που σου προσφέρεται, άφοβα ώστε το ποίημά σου να αποτελέσει ολότητα, όχι απόσπασμα. Ναι, η ποίηση να ανιχνεύει τις μυστικές συνδέσεις
Περισσότερα -
Ποίημα: “Senza partia”
Γράφει η Σοφία Σκλείδα // * Senza partia ** Πατρίδα Λέξη ιερή Άγιο το χώμα της Σ΄ αυτό κείτονται τα μυρωμένα οστά των προγόνων μας Έπλασαν πηλό τα χέρια των παιδιών μας Καλλιεργήθηκε ο
Περισσότερα -
ΧΩΡΟΣ και ΤΕΧΝΗ
Γράφει ο Στάθης Κομνηνός // * Έτσι, η επιπεδογραφία, η επιπέδωση, η εκτατότητα (αναρωτιέμαι, γιατί όχι μια καμπυλότητα ;…) του δίσκου του Σέντερ φιλοξενεί μια εύτακτη διάταξη οντοτήτων, το Κάλλος, τον Κόσμο–κόσμημα, που δίχως την αρχιτεκτονική αυτή ο
Περισσότερα -
Διήγημα: “Ο επαρχιώτης”
Γράφει η Ιφιγένεια Θεοδώρου // Ο επαρχιώτης Αυτό το μουντό πρωινό του Μαρτίου ένας αδιόρατος εκνευρισμός σέρνεται στον έβδομο όροφο της διεύθυνσης. Οι δυο γραμματείς του Γενικού ανταλλάσσουν ανήσυχες ματιές καθισμένες στην άκρη της
Περισσότερα -
Ποίημα: “Από σήμερα όλα αλλιώς. Μια σύγχρονη θρηνητική ελεγεία”
Της Μαρίας-Δέσποινας Ράμμου // Από σήμερα όλα αλλιώς, Μια σύγχρονη θρηνητική ελεγεία -Τι έγινε; -Κοίταξε εκεί, τα πουλιά, γδέρνουν το κατάλευκο δέρμα τους κι από κάτω ξαναγεννιέται μαύρο, πίσσα. -Σε ξορκίζω, φανέρωσε τι είν’
Περισσότερα
