Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το σύμπαν κινείται σε ρυθμό adagio
25/08/2021, 9:38 πμ

Το σύμπαν κινείται σε ρυθμό adagio

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπούρας // *

 

Νίκος Χατζηπαπάς, “Νύχτα”, εκδόσεις ΟΤΑΝ, Αθήνα, Ιούνιος 2021, σελ. 114

 

Βιβλίο με έντονη θρησκευτικότητα, σχεδόν μεσαιωνική, αλλά και αναγεννησιακή ενίοτε. Κυριαρχεί το στοιχείο μπαρόκ στις ανθρώπινες και αστικές περιγραφές και το ρομαντικό στοιχείο στις περιγραφές των φυσικών τοπίων.

Τα στοιχεία της Φύσης είναι πιο ειρηνικά από τον άνθρωπο, ακόμα κι όταν αγριεύουν (αυτό είναι το ηθικό δίδαγμα).

Ο νότιος υγρός άνεμος (η όστρια) πρωταγωνιστεί σε αυτή την σπονδυλωτή αφήγηση με έναν τρόπο σχεδόν ερωτικό παραπέμποντας στο ώριμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Όνειρο στο κύμα», με το οποίο, εκτός από την πίκρα της ενήλικης εμπειρίας το συνδέει και η ονειρική κατάσταση, στην οποία περνούν ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής και τα πρόσωπα με μια ευκολία σχεδόν νεραϊδένια (ή μήπως θα έπρεπε να πω «νεραϊδική»).

Αυτή η μαγική αντίληψη του κόσμου και των πραγμάτων παραπέμπει στα αρχέτυπα και στην αρχαία τραγωδία.

Το σύμπαν κινείται σε ρυθμό adagio (ολοένα και επιβραδυνόμενο).

Έμμεσες λογοτεχνικές, θεατρικές αλλά και θρησκειολογικές αναφορές (όπως η υπόγεια αναφορά στην μετενσάρκωση στις τελευταίες γραμμές του τελευταίου διηγήματος).

Λίγα τα επίθετα, σπανίζουν. Λόγος σχεδόν κυριολεκτικός, στο «δια ταύτα». Δραματική οικονομία. Θαρρείς και μοιράζει τους ρόλους σε ανθρώπινες μαριονέτες σα να κάνει διανομή κάποιου αυτοσχέδιου έργου σε έναν θίασο της Commedia dell’Arte.

Τρομακτικά τα πρόσωπά του. Θηριώδη. Ερεβώδη. Ζουν και κινούνται σε ασύλληπτες δυστοπίες. Ξεφεύγουν μόνον μέσα από την φαντασία, το διάβασμα, το θέατρο.

Η μόνη ελευθερία εξασφαλίζεται από το ανθρώπινο ξεγύμνωμα και την ένωση με το Όλον, το Άπαν, το Ταυτόν.

Και τι να σου κάνει το φτενό κορμί μας μέσα σε τόση πύρινη κοσμοχαλασιά; Αυτός θα ήταν ο δικός μου υπότιτλος σε μια συλλογή διηγημάτων με στοιχεία νουάρ, σουρεαλιστικά, απροσδόκητα.

Θα μπορούσε να παιχτεί (σε συνέχειες) σαν δραματικός μονόλογος στο θέατρο (ή ακόμα και στο ραδιόφωνο – εκεί νομίζω πως θα ήταν περισσότερο τελεστικός ο λόγος).

Έκπληκτος δηλώνω από αυτές τις αλλόκοτες ιστορίες με τις διπλές ανατροπές, τις επαναλήψεις και τις τεχνουργημένες αντιθέσεις.

Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Νίκος Χατζηπαπάς διαθέτει μουσική παιδεία και σωματική αίσθηση του ρυθμού, έτσι που νιώθεις σαν να τον «ακούς» να υποδύεται τις ανάσες των λόγων (δικών του και ξένων). Μέσα από το τυπωμένο χαρτί διάστικτο από τα σύμβολα των στοιχείων ξαναζωντανεύει μια παράλληλη πραγματικότητα σχεδόν εφιαλτική, με τον πρωτόγονο φόβο της νύχτας να προεξέχει και με την «ανάσα» που δίνει η ανεξέλεγκτη φύση, όχι όμως και ο έρωτας, που είναι σχεδόν οπτικός και δεν πραγματώνεται σχεδόν ποτέ. Αυτό το εφηβικό στοιχείο σε συνδυασμό από μία «μεταφυσική» δικής του εμπνεύσεως δημιουργούν εκείνη την παράξενη αίσθηση θρησκευτικότητας για την οποία μίλησα στην αρχή.

 

Νίκος Χατζηπαπάς

 

Τελετουργικός μυστικισμός και αποκρυφισμός που δεν λέει το όνομά του, αλλά κρύβεται κάτω από τα πέπλα της Σαλώμης-Ίσιδας.

Η αποκάλυψη του Φωτός μέσα από τόσο Σκότος είναι σχεδόν ομοιοπαθητική. Θεραπείας εξ αντιθέτου και δια του αντιθέτου.

Αυτά «τα διηγήματα γράφτηκαν κατά τη διάρκεια του δεύτερου εγκλεισμού λόγω της πανδημίας» στην Αθήνα του 2021, όπως δηλώνει εντύπως ο καλός πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας και δεινός πεζογράφος Νίκος Χατζηπαπάς.

Το βιβλίο «αφιερωμένο στη μία και μοναδική μου αγάπη…», που μη κατονομαζομένη καθίσταται επίσης υπερβατική, αόριστη, υπεκφυγική.

Η Αγάπη είναι μια απάντηση σε αυτό τον ζόφο, όμως συνυποδηλώνεται, όπως και τα περισσότερα σε αυτό το καλογραμμένο πόνημα ενός θεατρανθρώπου, ο οποίος όταν δεν παίζει ή δεν σκηνοθετεί σκέφτεται, διαλογίζεται και αντιλαμβάνεται τον κόσμο σαν μια απέραντη σκηνή, ελισαβετιανή, όπου κυριαρχούν η βία, το αίμα, το ψέμα, το καταχρηστικό σεξ και η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Υπάρχουν βέβαια οι ανθρώπινοι άγγελοι, ενσώματοι και ασώματοι, υλοποιημένοι και δυνητικοί, δεν ξέρεις όμως αν είναι μία ακόμα λογοτεχνική σύμβαση. Κι εδώ ακριβώς έγκειται η λογοτεχνική μαεστρία, η αισθητική και υφολογική πρωτοτυπία και ομοιογένεια. Ο Νίκος Χατζηπαπάς δημιουργεί ύφος, ήθος απολύτως καινοφανές. Το στίγμα του είναι ήδη σαφώς αποτυπωμένο στον χωροχρονικό χάρτη τής ασφυκτικής περιρρέουσας ατμόσφαιράς μας.

Κάτι καλό γεννιέται μέσα από την τόση καταστροφή. Μια καινούργια Αναγέννηση ίσως από τα σκοτάδια του καταναλωτικού τεχνολογικού Μεσαίωνα.

 

 

* O Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας είναι Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ (www.konstantinosbouras.gr)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top