Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ησύχως πεθαμένοι [i]
11/01/2023, 10:04 πμ

Ησύχως πεθαμένοι [i]

Γράφει η Λίλια Τσούβα //

 

Βίκυ Δερμάνη «Μικρές ταριχεύσεις», εκδ. ΑΩ

 

Στο έργο του Το μοναχικό πλήθος (1949), ο Νταίηβιντ Ρήσμαν (David Riesman, 1909-2002) μελέτησε την αλλαγή του χαρακτήρα του Αμερικανού και κατ’ επέκταση του ανθρώπου του σύγχρονου Δυτικού κόσμου και αμφισβήτησε τις αξίες της καταναλωτικής κοινωνίας. Χώρισε τους ανθρώπους σε παραδοσιοστρεφείς, (κοινωνίες προσανατολισμένες στην παράδοση), ενδοστρεφείς, (επικεντρωμένες στον εαυτό και τις επιδόσεις τους) και ετεροστρεφείς. Σε αυτούς κατέταξε τους σύγχρονους ανθρώπους που είναι στραμμένοι στους άλλους.

Κατά την άποψή του, η αύξηση του πληθυσμού, αλλά και η τεχνολογική έκρηξη, προσανατόλισαν τον άνθρωπο στη φήμη, την εξουσία και την ομορφιά. Του διοχέτευσαν τη λαχτάρα για αποδοχή, μια ετεροστρέφεια που εσωτερικεύεται από τη μικρή ηλικία [το οικογενειακό, σχολικό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον: «ομάδες ομοίων», (peer groups), Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, κλπ.] και παραπέμπει με μια γραφειοκρατική εποχή πωλήσεων και υπηρεσιών που διαμορφώνει σχέσεις στηριγμένες στον εγωιστικό υπολογισμό. Η προσωπική αξία μετατρέπεται σε ανταλλακτική, στην ενδοστρεφή κοινωνία της κατανάλωσης.

Η Βίκυ Δερμάνη, στην ποιητική της συλλογή Μικρές ταριχεύσεις (ΑΩ, 2021), περιγράφει την ετεροστρεφή κοινωνία του σήμερα. Εστιάζει στη βαθιά αλλοτρίωση της σύγχρονης κοινωνίας και φωτίζει την παραβατικότητα, τη μοναχικότητα, τον ετεροκαθορισμό, τον αγελαίο κομφορμισμό. Τα ποιήματά της, τριάντα οκτώ σύντομες συνθέσεις σε μία ενότητα, αποκαλύπτουν τη χαίνουσα πληγή του κοινωνικού σώματος, το άφατο κενό, τη σιωπή του μοναχικού πλήθους μέσα στον θόρυβο των μεγαλουπόλεων. Στραμμένα στη σύγχρονη πολιτικοκοινωνική κατάσταση, περιγράφουν τη βία και τη φοβία του σύγχρονου ανθρώπου. Κυριαρχεί το άδειο, η αρρώστια και ο θάνατος, κυριολεκτικός και συμβολικός. Οι μισάνθρωποι με την εξωστρέφεια, τη ρηχότητα, την υποκρισία, το ψέμα, το συμφέρον. Άνθρωποι βάρβαροι, αντικείμενα της ιστορίας, χειροκροτητές, με τα μαχαίρια έτοιμα για αιματοχυσία.

Το ποιητικό υποκείμενο εκφράζει τον φόβο του σε ενικό πρώτο πρόσωπο. Παρατηρεί την ανθρωποφαγία, τον υλισμό, τη χρηματοθηρία, τη ζωή που δεν είναι ζωή, αλλά και την απουσία οποιασδήποτε διάθεσης για αλλαγή. Διατυπώνει αγωνία για τη δυνατότητα της επιβίωσης υπό αυτές τις συνθήκες. Σε παγκόσμιο επίπεδο, πείνα, μετανάστευση, δουλεμπόριο. Στη χώρα μας, δυστοπία.

 

Δεν βρίσκω τον τόπο μου

 

Δεν βρίσκω τον τόπο  μου

σε τούτη τη χώρα

σε τούτη την πόλη

σε τούτο το σπίτι

μονάχα χαλάσματα

σκόνη μονάχα

μονάχα βαρβαρότητα

 

δεν βρίσκω τον τόπο μου

βόμβες πόνου λέξεις

πικρές και παράφορες

εκρήγνυνται στα σπλάχνα

δεν βρίσκω τη χώρα μου

θανατηφόρες ενέσεις

της σκότωσαν τον ήλιο

 

δεν βρίσκω την πόλη μου

δεν βρίσκω το σπίτι μου

σε δρόμους άβατους

σε σπίτια-νεκροταφεία

σε συντρίμμια και λείψανα

τον τόπο μου έχασα

 

                                   σκόνη μονάχα

                                   μονάχα βαρβαρότητα (σελ. 22)

Η άρνηση κυριαρχεί, όπως και το μαύρο χρώμα. Τα αρνητικά φορτισμένα ουσιαστικά κατασκευάζουν την παθογένεια, τη συντριπτική μοναξιά, την απουσία ανθρωπισμού (σφάγια, τυφλοπόντικες, αντάρα, θλίψη, βρόγχος, ανδρείκελα, μαριονέτες, τσίρκο, καρναβάλι, αίμα, κλπ.). Αποτυπώνουν τη βαθιά αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου. Όπως και τα επίθετα (ανέστια, θανατερός, φοβισμένων, ραγισμένη, δαιμονισμένη, αθλία, παρηκμασμένη, άδεια), οι εμφατικές επαναλήψεις, τα ασύνδετα, (αντάρα θλίψη χαμός […], Liberta o Morte, σελ. 12), η εικονοποίηση στο ποίημα Καιροί βάρβαροι (σελ. 13).

 

Βίκυ Δερμάνη

 

Το περιβάλλον είναι αστικό. Η θεματική επικεντρώνεται σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, υπάρχουν ωστόσο και ποιήματα εσωστρεφή που επικεντρώνονται στη μητέρα, την απώλεια, τον έρωτα (ματαιωμένος), την ποίηση. Η ποιήτρια στη συλλογή Μικρές ταριχεύσεις κατασκευάζει ένα δελτίο καιρού με όξινη καταιγίδα και κατάμαυρο σύννεφα. Διαλέγεται με τους λογοτέχνες Τίτο Πατρίκιο, Μιχάλη Κατσαρό, Ντοστογιέφσκι. Συνθέτει μια όμορφη συνομιλία με τον Μπουκόφσκι σε δεύτερο πρόσωπο:

Λύκος αιμοβόρος

 

Είπες Τσάρλυ[ii] πως η αγάπη

ένας σκύλος απ’ την κόλαση είναι

            κι εγώ σε πίστεψα·

πως θα τον κάνω φίλο είπα

 

μα η αγάπη δεν ήταν σκύλος

παρά στου πολέμου την κόλαση

λύκος αιμοβόρος

 

πιες το ουίσκι σου εσύ

κι ό, τι σου περισσέψει

στις πληγές μου επάνω

άφοβα ριξ’ το

 

μαθημένη πια (σελ. 43)

Η ποίηση της Δερμάνη στη συλλογή Μικρές ταριχεύσεις διακρίνεται από λιτότητα και δραματικότητα. Τα ποιήματά της αποτελούν κραυγή, ωδή αποξένωσης, πίνακες του Edward Hopper, που ρίχνουν το φως τους πάνω από τις ωμές σκιές. Ένας ποιητικός νατουραλισμός. Πίσω ωστόσο από το μοτίβο της απελπισίας υποφώσκει το αίτημα του ανθρωπισμού, το αίτημα της αγάπης και του έρωτα.

Η ύψιστη τέχνη

 

Ν’ αγαπάμε σπάταλα

 

εκ των τεχνών της ζωής

η ύψιστη είναι (σελ. 40)

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κεραμάς, Σπύρος. Ο μονοδιάστατος και μοναχικός χαρτογιακάς ( The one – dimensional and lonely white collar). Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Κοινωνιολογίας. Αθήνα 2014.

https://www.academia.edu (τελευταία πρόσβαση. 6.1.2023 )

 

_____

[i] Σελ. 11

[ii] Charles Bukowski

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top