Fractal

Η αλλόκοτη Μήδεια του Σενέκα

Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη //

 

Λεύκιος Ανναίος Σενέκας «Μήδεια», Μετάφραση: Τάσος Ρούσσος, εκδ. Καστανιώτη, σελ. 67

 

Η Μήδεια πρωταγωνίστρια στον Ευριπίδη και στον Σενέκα, μια κυρίαρχη μορφή με έντονες τραγικές προεκτάσεις.

Η Μήδεια, η διάσημη παιδοκτόνος, η γυναίκα τέρας, είναι αυτή που προκαλεί μέχρι σήμερα, που βρίσκει, δυστυχώς, τα αρνητικά αντίστοιχά της στη σημερινή νοσηρή κοινωνία με γυναίκες που κακοποιούν ή σκοτώνουν τα παιδιά τους. Η Μήδεια της δραματουργίας τυφλωμένη από οργή και μίσος για τον Ιάσονα που την εγκατέλειψε διαπράττει διπλό φρικτό έγκλημα προκειμένου να τον εκδικηθεί. Και το κάνει αυτό απολύτως συνειδητά συγκεντρώνοντας πάνω της όλο το σκοτάδι.

 

Άλλωστε στην αρχή του έργου του Σενέκα, που εξετάζουμε εδώ σε στρωτή μετάφραση Τασσου Ρούσου, βγαίνει και μέσα στην παραφορά, επικαλείται θεούς και δαίμονες προκειμένου να την συνδράμουν να πάρει εκδίκηση. Να τη βοηθήσουν να καταστρέψουν τον νέο γάμο του μοιχού Ιάσονα. Μιλά ανοιχτά για την αδικία που της έγινε, γράφει το δικό της έργο, ξεδιπλώνει συναισθήματα. Θέλει να πάρει η ίδια τον «ηθικό νόμο »στα χέρια της, να αποδώσει δικαιοσύνη. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος που την παρουσιάζει η Τροφός της, σαν Μαινάδα, ακόλουθη του Διονύσου, τυφλωμένη, τρελαμένη, δεν την χωρά ο τόπος. Είναι η πρωταγωνίστρια ενός δράματος ανείπωτου, η ίδια θα γράψει το τέλος με αίμα. O Σενέκας, που φυσικά γνωρίζει το έργο του προκατόχου του, δεν την παρουσιάζει απλώς σαν μια πληγωμένη γυναίκα, αλλά σαν μία μάγισσα μοχθηρή, αλλόκοτη, που σπέρνει γύρω της την καταστροφή.

«Το μίσος έχει μεστώσει μέσα της» και αυτό το μίσος την κάνει μισητή και αποκρουστική και στον αναγνώστη. Του προκαλεί αφόρητη ενόχληση, αφόρητα αρνητικά συναισθήματα. Και τελικά ξεφεύγει από την τιμωρία, άπιαστη, μόνη, απεχθής, αυτή που τίποτα ανθρώπινο πάνω της δεν διαθέτει.

Συγκρούεται ανοιχτά με τον Κρέοντα  και τον ρωτά με σθένος σχετικά με την εξορία της. Του ζητά μετατροπή της τιμωρίας .Τελικά της δίνει προθεσμία μόνο μια ημέρα για να οργανώσει και να προετοιμάσει το φευγιό της. Υπόσχεται επίσης, πως θα σταθεί σαν πατέρας στα παιδιά της. Μια μέρα είναι αρκετή για να δράση η Μήδεια.

Μάταια η τροφός δεν σταματά να την συμβουλεύει να ηρεμήσει και να συγκρατήσει την ορμή της. Βλέπει το πρόσωπο της τρέλας. Ο Ιάσονας τη θωρεί χολωμένη, της μιλά, αλλά δεν παίρνει από λόγια ή νουθεσίες η χολωμένη από ματαιωμένο έρωτα γυναίκα.

Όταν «παίρνει» το πρώτο παιδί, ο Ιάσονας την εκλιπαρεί να σκοτώσει τον ίδιο και να αφήσει το άλλο τους παιδί. Αλλά εκείνη δεν θα ηρεμήσει, αν δεν φέρει σε πέρας την αποστολή της. Τα πράγματα θα γίνουν όπως ακριβώς τα έχει μέσα στο μυαλό της, όλα προσχεδιασμένα, το τέλειο έγκλημα. Όταν λοιπόν τα ολοκληρώνει, φεύγει με το φτερωτό της άρμα στον αέρα.

 

Λεύκιος Ανναίος Σενέκας

 

Υπάρχουν τεράστιοι μονόλογοι της  ηρωίδας μέσα στο έργο. Η Μήδεια του Σενέκα συχνά συνομιλεί με την καρδιά της, το μίσος της, τις αντιστάσεις της, αλλά και τους ηθικούς της φόβους. Καταφέρνει να σπείρει τον τρόμο γύρω της και να σοκάρει τον θεατή. Ο χορός βιώνει φόβο και τεράστια αγωνία. Το βλέμμα του Σενέκα απέχει πολύ από την αριστοτελική κάθαρση. Βλέπουμε πώς αναπλάθει το θέμα του, αναδημιουργεί, βάζει τη δική του πινελιά στο ήδη γνωστό θέμα. Ο Σενέκας δεν είναι ρεαλιστής. Σκοπεύει να καταδείξει την καταστροφική κυριαρχία του πάθους πάνω στη ζωή και την αδύναμη λογική της. Έγραψε αρκετές τραγωδίες με αφορμή τα αρχαία πρότυπα: «Ηρακλής μαινόμενος, Τρωάδες, Φόνισσες, Μήδεια, Φαίδρα, Οιδίπους, Αγαμέμνονας, Θυέστης-η Οκταβία κι ο Ηρακλής στην Οίτη θεωρούνται νόθες).

Κλείνοντας, αναφέρω όσα γράφει ο μεταφραστής Τάσος Ρούσσος στην μεστή εισαγωγή του. Σκέψεις ουσιαστικές που φωτίζουν την ηρωίδα, αλλά και το σκεπτικό του Σενέκα: «Η Μήδεια σκιαγραφείται με γιγάντιες αναλογίες, το μέγεθός της ξεπερνάει τ΄ ανθρώπινα μέτρα. Σ΄ αυτόν τον γιγαντισμό της συμβάλλουν οι αχνά σχεδιασμένοι και συμβατικοί χαρακτήρες του Κρέοντα, του Ιάσονα και της Τροφού.»

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top