Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το ταξίδι είναι πιο σημαντικό από τον προορισμό
19/03/2019, 11:50 μμ

Το ταξίδι είναι πιο σημαντικό από τον προορισμό

Γράφει η Μαρία Βρέντζου //

 

«Μια οδύσσεια, ένας πατέρας, ένας γιος, ένα έπος» του Ντάνιελ Μέντελσον, Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδη, εκδόσεις Πατάκη, 2018, σελ. 486

 

Το 2011, ο πατέρας του συγγραφέα, κριτικού και κλασσικού φιλόλογου Ντάνιελ Μέντελσον, αποφάσισε να παρακολουθήσει ένα προπτυχιακό σεμινάριο που δίδασκε ο γιος του με θέμα την Οδύσσεια του Ομήρου στο Κολέγιο Μπαρντ της Νέας Υόρκης. Έτσι, κάθε Παρασκευή και για 15 εβδομάδες συνολικά, ο ογδόντα ενός ετών Τζέι Μέντελσον, συνταξιούχος ερευνητής μαθηματικός, καθόταν στα ίδια θρανία με παιδιά ηλικίας δεκαεπτά και δεκαοκτώ ετών, ορμώμενος από την πεποίθηση ότι ποτέ δεν είναι ο άνθρωπος πολύ γέρος για να μάθει και αποδεικνύοντας σε όλους ότι είναι πραγματικός φοιτητής (student) όπως ορίζει και το λατινικό ουσιαστικό studium που σημαίνει κοπιώδης αφοσίωση. Ακολούθησε μία δεκαήμερη κρουαζιέρα πατέρα και γιου στην Μεσόγειο, στα ίχνη του Οδυσσέα και εν τέλει ο θάνατος του Τζέι.

Προϊόν λοιπόν όλων αυτών των εμπειριών αποτέλεσε η συγγραφή του «Μια οδύσσεια, ένας πατέρας, ένας γιος, ένα έπος», ενός υβριδικού βιβλίου μεταξύ αυτοβιογραφίας, ταξιδιωτικού, παράθεσης μιας οικογενειακής ιστορίας για τρεις γενεές και προπαντός ανάλυσης του αρχαίου ελληνικού αριστουργήματος. Με το αφήγημα αυτό ο συγγραφέας ψυχογραφεί, ερμηνεύει, ανακαλύπτει ξανά και ξανά τον πατέρα του αναφέροντας χαρακτηριστικά σε κάποιο σημείο του πονήματός του ότι όταν δεν έχεις γνωρίσει ποτέ τον πατέρα σου δεν έχεις τι να αναγνωρίσεις. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι το ομηρικό έπος ξεκινάει με την αναζήτηση του Οδυσσέα από τον ενήλικο πλέον γιο του Τηλέμαχο και κλείνει με τη συνάντηση, ύστερα από τόσα χρόνια, του πολύτροπου ήρωα με τον αποσυρμένο Λαέρτη.

Ο Τζέι, διαμορφωμένος την εποχή της Ύφεσης και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μέσα στο πλαίσιο μιας ελεύθερης, με διάλογο, διδασκαλίας, δεν διστάζει να αμφισβητεί ανοιχτά τον Οδυσσέα και εκφράζει την αντιπάθειά του γι’ αυτόν. Αδυνατεί να αποδεχτεί τις μηχανορραφίες του, τα ψέματά του, τις απιστίες του, το γεγονός ότι κλαίει και τις συνεχείς παρεμβάσεις των θεών υπέρ του. «Όταν χρειάζεσαι θεούς, δεν μπορείς να λες πως κάνεις κάτι μόνος σου. Όταν χρειάζεσαι θεούς, κάνεις ζαβολιά» σημειώνει κάπου χαρακτηριστικά, αυτός ο απόλυτος εκφραστής του αμερικάνικου ονείρου.  Τέτοιες αιρετικές απόψεις φέρνουν σε αμηχανία τον καθηγητή Ντάνιελ Μέντελσον που φοβάται πως οι μαθητές θα παρεξηγήσουν τόσο τον ίδιο, όσο και τον αντισυμβατικό στις ιδέες του γεννήτορά του. Τουναντίον, διαπιστώνει με έκπληξη στην τελική αξιολόγηση του μαθήματος πως εκείνοι εκτιμούν βαθύτατα τον πατέρα του και απολαμβάνουν τις παράδοξες παρατηρήσεις του. Αυτός ο ηλικιωμένος εξάλλου άνθρωπος, λόγω της εμπειρίας του από την ζωή αλλά και της πολύχρονης σχέσης του με τη γυναίκα του είναι ο μόνος που αντιλαμβάνεται αμέσως την ουσία του γάμου του Οδυσσέα και της Πηνελόπης που πέρα από το ερωτικό στοιχείο, βασίζεται στον βασικό παράγοντα της ομοφροσύνης, όπως αυτή υλοποιείται με τη συμβατότητα των δύο συντρόφων και την άρτια επικοινωνία μεταξύ τους. Η δε δεκάχρονη περιπέτεια του ήρωα που νοσταλγεί διακαώς σπίτι, οικογένεια και πατρίδα, με αποκορύφωμα την σφαγή των μνηστήρων, τι άλλο μπορεί να είναι από ένα μεγάλο μάθημα που μόνο ένας μεγαλύτερος μπορεί να κανατονόησει σε βάθος, ότι δηλαδή ο κόσμος είναι σκληρός, σκληρή η επιβίωση, σκληρή και η δικαιοσύνη μέσα σ’ αυτόν.

 

Ντάνιελ Μέντελσον

 

Ο Ντάνιελ Μέντελσον μπορεί να χαρακτηριστεί ως χαρισματικός δάσκαλος. Το καταλαβαίνει κανείς από τον τρόπο που διδάσκει τους φοιτητές του, το καταλαβαίνει και από τον τρόπο που διδάσκει τον αναγνώστη, γεννώντας του την επιθυμία να διαβάσει ή να ξαναδιαβάσει την Οδύσσεια. Αλλά παράλληλα βλέπουμε έναν καθηγητή που αγωνιά για την συνέχιση της ομορφιάς, της απόλαυσης, της χαράς της γνώσης από νέους ανθρώπους, στους οποίους θα φυτευτεί ο σπόρος.

Τελικά όλο το νόημα της Οδύσσειας βρίσκεται σε μία σύμπτωση της ζωής. Η δεκαήμερη κρουαζιέρα στη Μεσόγειο στην οποία συμμετέχουν πατήρ και υιός Μέντελσον δεν θα καταλήξει ποτέ στην Ιθάκη λόγω μιας απεργίας εξαιτίας της οποίας η διώρυγα της Κορίνθου παραμένει κλειστή. Και έτσι ο συγγραφέας, αξιοποιώντας αυτήν την λεπτομέρεια, αναδεικνύει αριστοτεχνικά στο έργο του πως το ταξίδι είναι πιο σημαντικό από τον προορισμό, το ποίημα είναι πιο αληθινό απ’ τον τόπο.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top