ΚΡΙΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ (36). Λουκάς Γ. Αναγνωστόπουλος, «Μετέωρη Εποχή»

Γράφει ο Γεράσιμος Δενδρινός //

 

Λουκάς Γ. Αναγνωστόπουλος, «Μετέωρη Εποχή», Εκδόσεις Γράφημα, Θεσσαλονίκη 2022

1]. ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ: Ο Λουκάς Αναγνωστόπουλος (1980-) είναι Λαμιώτης που ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Είναι μέλος του «Ομίλου Φθιωτών Λογοτεχνών και Συγγραφέων», όπως και του «Φιλολογικού Ομίλου Θεσσαλονίκης». Έχει εκδώσει την ποιητική συλλογή Σαράντα μικρές περιπλανήσεις, Άνεμος Εκδοτική 2020, και το δοκίμιο «Οι μύθοι του χθες και οι άνθρωποι του σήμερα», Γράφημα 2021. Έχει λάβει μέρος σε δυο ομαδικές ποιητικές συλλογές, είναι συνιδρυτής και αρθρογράφος στο site  Μεταξύ μας, δοκίμιά του έχουν δημοσιευτεί στο «Λογοτεχνικό Δελτίο» του «Φιλολογικού Ομίλου Θεσσαλονίκης», καθώς και σε ελληνικές και κυπριακές εφημερίδες.

2]. Η ΣΥΛΛΟΓΗ ΜΕΤΕΩΡΗ ΕΠΟΧΗ, ΓΡΑΦΗΜΑ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2022. Ξεφυλλίζοντας τη συλλογή του Λουκά Αναγνωστόπουλου, αποκτάς μια ιδέα αποτυπωμένης γλωσσικής χάρης, τόσο από τη γλωσσική επάρκεια, όσο από την πετυχημένη θεματολογία. Το υλικό του, αν και γνωστό, λίγο πολύ, στον επαρκέστατο αναγνώστη, η διευθέτηση όμως της αλήθειας που σχετίζεται με τα αιώνια προβλήματα της ζωής, είναι τεχνικά από τις πλέον αποτελεσματικές. Η συλλογή αρχίζει με το ποίημα 1). ΑΣ ΕΙΝΑΙ, όπου η αλήθεια για τον κόσμο είναι καταιγιστική: Φοβάμαι τους ανθρώπους / με ζωές ατσαλάκωτες / ψυχές καθαριστηρίου / όλα στην εντέλεια / Δεν είναι αυτοί για μένα. Είναι η μάζα εκείνη που αρνείται να ριχθεί στη φωτιά και προτιμάει να ζει ανώδυνα. Ο ποιητής προτιμά αυτή την ποιότητα της ζωής που συνοψίζεται στη στροφή του τέλους: Πληγές / δεν θέλω να κλείσω / Είναι η δική μου νότα / στον σκοπό που χορεύει η ζωή. 2). ΑΥΓΟΥΣΤΙΑΤΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ: Δυο εικόνες στις οποίες συνοψίζεται η ζωή: Δάκρυα και Γέλια. Το σχήμα αυτό, διχάζει, γι’ αυτό τολμά ο ποιητής να πει: Αποκαμωμένος κοιτάζω τα μάτια σου· φωτιά είναι, σε αμμουδιά ερημική / ενός κόσμου που δεν καταλαβαίνω πια. Η φωτιά όμως συνεπαίρνει όχι μόνο τα δάκρυα αλλά και τα γέλια. 3). ΕΖΗΣΕΣ; Προϋπόθεση σημαντικής ζωής είναι οι στίχοι Αγάπησες και αγαπήθηκες; / Λάτρεψες και λατρεύτηκες;…. Θα αγγίξεις πληγές / ανήμερου θεριού. Μόνο αν η αγάπη είναι αμοιβαία (κάτι πολύ σπάνιο όντως), και κορυφώνονται πάθη σε μοναδικές στιγμές, τότε ζεις πραγματικά. 4). ΖΗΛΕΥΩ: Η ζήλεια αφορά αυτούς που Κοιμούνται γαλήνια / ξυπνούν ήρεμοι και συγκροτημένοι. Η αντίθεση με τη διδαχή, που του επιφύλασσε η ζωή. Κι όταν ξυπνάς το πρωί, ρημαγμένος, να χαμογελάς. Η διάσταση της αντίληψης μεταξύ δύο διαφορετικών ενατενίσεων της ζωής. Να μοιράζεσαι το φως / παγωνιά κουβαλάνε τούτοι οι καιροί. 5). Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ: Αναμφίβολα ένα πολύ καλό ποίημα. Η εικόνα της γυναίκας μοναδική. Σε ένα βρώμικο σπασμένο πεζούλι / απλώνει το κορμί της, περιμένοντας το τίποτα. Η ίδια η εγκατάλειψη και η αναμονή. Είκοσι χρόνια λέω «θα το συνηθίσω», / μα δεν συνηθίζεται. 6). ΗΡΘΑ: Ποίημα, κάτι σαν ύμνος στην ελευθερία. Η ζωή δεν είναι να περπατώ / με σκυμμένο το κεφάλι. / Ήρθα για ν’ αγαπήσω / το ανήλιαγο κελί μου / σε φυλακή που έχτισαν άλλοι. Η φυλακή είναι τα κάθε είδους δεσμά, τα αναγκαστικά για τον καθένα. 7). ΘΥΡΙΔΑ ΤΡΑΠΕΖΗΣ: Και η ζωή σε νόρμες / Μόνο καμιά φορά / πετάγεσαι κάθιδρος, / χωρίς ανάσα / έγινες ξεχασμένη θυρίδα τραπέζης. Ακόμα και το ελάχιστο απαιτεί τακτοποίηση. 8). ΜΕΣΣΙΕΣ: Αναφορά στους πλαστούς μεσσίες που εμφανίζονται εύκαιροι, / μα καμιά πλάτη πρόθυμη / να κουβαλήσει / τον Σταυρό του κόσμου. / Όλοι γυρεύουν διακαώς / μια άκοπη Ανάσταση, / μα τρέμουν σύγκορμοι / τα μυτερά καρφιά. 9). ΜΕΤΕΩΡΟΣ, ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ: (Εξαιρετικό). Εικόνα στη λεωφόρο Πειραιώς μετέωρος/ μεταξύ γκρίζας ασφάλτου / και αττικού ουρανού. Η μόλυνση καραδοκεί. Αυτοκίνητα με κουρασμένους οδηγούς / περπατάω ανάμεσα στο περιθώριο / μπροστά, υψώνονται οι καμινάδες στο Γκάζι…. / Κοίταξα μια φορά ακόμα / τον ουρανό/ Ανάσανα βαθιά. Κι όμως, εξακολουθείς αναγκαστικά να ζεις, όπως όπως. 10). ΜΙΑ ΜΑΧΗ ΑΚΟΜΑ: Ο κόσμος που ονειρεύτηκες, το ξέρεις / δεν θα ’ρθει· Και στο τέλος του ποιήματος, ως κατακλείδα οριστική: Κλείνεις τα μάτια κουρασμένος / ένα παιδί σε κρατάει από το χέρι / σου χαμογελά / ξυπνάς· είσαι έτοιμος για μια μάχη ακόμα. Η κληρονομική σκυτάλη του αγώνα. Στο 11). ποίημα ΜΟΙΡΑ οι στίχοι Συναντήσεις και αποχωρισμοί  /… Τρέκλισμα, απόρριψη, αμφισβήτηση, συνοψίζουν το βαθύτερο νόημα της καθημερινής ζωής. Παρ’ όλα’ αυτά, ο ποιητής συνεχίζει τον δρόμο του, λέγοντας: εγώ είμαι ο δρόμος / της περαστικής ζωής.  12). ΜΟΥ ΠΗΡΕ ΚΑΙΡΟ: Εδώ η πιο αφοπλιστική ιστορία συνδέεται με την ηχηρή σιωπή, υπό τον συνωμότη χρόνο που κλείνει το μάτι. 13). ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ: Το ανέβασμα στην κορυφή του βράχου. Το αγνάντεμα του κόσμου από εκεί, ένα τρομερό ουρλιαχτό. Ήταν η φωνή όσων παλεύουν. / Μάταια· το τρένο συνέχισε / μια άλλη εποχή ήρθε. Ο τελευταίος στίχος ειρωνικός. 14). Ο ΗΛΙΟΣ ΤΟΥ ΦΛΕΒΑΡΗ: Εδώ, ο Φλεβάρης μήνας ως μετάβαση στην άνοιξη και μνήμη της εποχής για να λιώσουν οι πάγοι της ψυχής, ενώ 15). Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΤΟΥ ΙΟΥΝΗ: Κυκλώνεις ημερομηνίες για διακοπές, / έσοδα και έξοδα, / εισιτήρια και δωμάτια. Ο μήνας του προγραμματισμού της άνεσης. Η αντίθεση στο ποίημα είναι ο στίχος: την ώρα που ο ήλιος δύει. 16). Ο ΠΟΝΟΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ: Στο ποίημα αυτό ο πόνος κουλουριάζεται στα πόδια μου, μας λέει ο ποιητής. Και μόνο τότε βλέπω / το δάκρυ του να κυλά. Μόνο όταν κάνεις τον πόνο δικό σου, τότε το κατανοείς και γίνεσαι πιο ανθρώπινος. 17). Ο ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΚΛΕΨΥΔΡΑΣ: Οι κόκκοι της άμμου πέφτουν βασανιστικά. Όπου και να τη γυρίσεις, τα ίδια. Ιδρώνω, παλεύω να γυρίσω ανάποδα / την αναθεματισμένη κλεψύδρα. Ο χρόνος, λες και είναι ακίνητος και αργός που περικλείει τις στιγμές. Δεν χρειάζεται η κλεψύδρα περιφρόνηση. 18). ΟΥΡΑΝΕ:  Το ποίημα αυτό φαντάζει ως επίκληση. Η βροχή του ουρανού θα γίνει για να καλύψει ανθρώπων δάκρυα, ενώ η βροντή να σκεπάσει τις φωνές. Κι ύστερα, ο λαμπερός ήλιος να ζεστάνει την παγωνιά / στα κακοτράχαλα μονοπάτια, / μέχρι να μπορέσω ελεύθερος ν’ ανασάνω. 19). ΠΑΖΑΡΙ: Η εξομοίωση του ως πάγκος της ζωής. Δεν θέλω να πουλήσω, ούτε ν’ αγοράσω, ομολογεί ο ποιητής. Το αντίτιμο της πώλησης είναι η πεντάρα, γι’ αυτό λοξοδρομεί, παίρνοντας μονοπάτι ερημικό. 20). ΠΛΙΝΙΑ ΕΚΡΗΞΗ ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑΣ: (Ως γνωστό η έκρηξη του Βεζούβιου στις 24 Αυγούστου του 79 μ.Χ. κατέστρεψε την Πομπηία, τις Σταβιές και το Ηράκλειο, και την περιγράφει σε δύο επιστολές ο Πλίνιος ο Νεότερος στον ιστορικό Τάκιτο, όπου βρήκε τον θάνατο ο θείος του ο εγκυκλοπαιδιστής Πλίνιος ο Πρεσβύτερος σε ηλικία 56 ετών), Στο ποίημα η έκρηξη-καταστροφή αναφέρεται με τη σημερινή βαρύτητα και αξία. Η Πομπηία είναι ο κόσμος μας που φλέγεται καθημερινά. Οι στάχτες ενός κόσμου που φλέγεται, / μαυρίζουν τον γαλανό ουρανό / της ψηφιακής μας τελειότητας / Τα καλώδια λιώνουν, τα φίλτρα ξεθωριάζουν. Εδώ υπονοείται ο τέλειος, δήθεν, κόσμος μας, ο ηλεκτρονικά καλωδιωμένος, η τέλεια ζωή μας, που, αν ανακαλυφθεί θα τη βρουν οι αρχαιολόγοι κουλουριασμένη και δακρυσμένη.21). ΠΟΡΝΕΣ: (Εξαιρετικό κι αυτό ποίημα), ο / έρωτας, προϊόν συναλλαγής· / … Τις βλέπω να περπατάνε / να στέκονται, να κοιτάνε / να τρυπιούνται, να πουλιούνται / να χαμογελάνε ψεύτικα. Σώματα κατανάλωσης ίσαμε να σβηστούν από τον χάρτη. 22). ΠΩΣ ΓΡΑΦΕΤΑΙ Η ΖΩΗ: Το παραστατικό αυτό ποίημα χτίζεται με εικόνες που περιγράφουν την τραγωδία (Μανάδες με παιδιά)  την κωμωδία (Κουστουμαρισμένοι σκύλοι – της εξουσίας) και τη σχέση (Νιάτα γεμάτα ζωή και ηλικιωμένους αγκαζέ), για να καταλήξει: Ζούμε ζωές άλλων. 23). Το ποίημα ΣΙΩΠΗ  αποκαλεί τη σιωπή ως δίδυμο αδέλφι του λόγου και διατυπώνει την τριπλή αναγκαστική και επιβαλλόμενη  λειτουργία της σε καιρούς άγριους / μετράει το «πότε», το «πώς» και το «γιατί» της σιωπής. 24). ΘΑΛΑΣΣΑ: Εδώ αποκαλύπτεται η λυτρωτική δύναμη της θάλασσας, κάτι που υπάρχει και στην Ιφιγένεια εν Ταύροις του Ευριπίδη, στον στίχο 1193: «θάλασσα κλύζει πάντα τἀνθρώπων κακά», δηλ. «Η θάλασσα ξεπλένει τα κακά του κόσμου», από την παιδική ηλικία του ποιητή, τη νεαρή, ίσαμε την ενήλικη. Η μόνη καταφυγή για τον βαρύ χειμώνα. 25). ΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΤΟΥ ΓΕΛΙΟΥ: Όλο το ποίημα είναι καθοριστικά αποκαλυπτικό: το γέλιο είναι πια υποχρεωτικό / όλοι οι υπήκοοι θα γελάνε / τουλάχιστον τρεις φορές ημερησίας…. Αρνήθηκα να γελώ κατόπιν διαταγών…. Μα, εγώ, το μόνο που ζήτησα / ήτα να γελώ όταν θέλω εγώ / βρέθηκα στις εσχατιές, / επιτέλους, ελεύθερος· χαμογέλασα.  6). ΥΠΕΡΟΧΗ ΜΕΡΑ: Η συλλογή ολοκληρώνεται με την εικόνα των χιονισμένων κορυφών, βουνών απάτητων στον καιρό… / Και βοριάς, κακορίζικος, σφυρίζει γύρω μου, αγριεμένη θάλασσα, στην οποία τολμά ο ποιητής να πέσει στα μανιασμένα κύματα, πράττοντας  ανδραγαθία, μήπως με την πράξη αυτή κερδίσει τη ζωή, τόλμημα σημαντικό για το οποίο αξίζει κανείς να ζει.

Γ] ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ: Ο Λουκάς Αναγνωστόπουλος μιλάει για τα αιώνια θέματα του ανθρώπου με τρόπο έξοχο και γλώσσα δουλεμένη, χωρίς τις ακρότητες εκείνες και τους μετεωρισμούς που εμποδίζουν την πρόσληψη από τον αναγνώστη. Η ποίηση αυτή κερδίζει, επειδή μεταφέρει συναισθήματα και προβληματισμό, που παραμένουν στον ορίζοντά μας και συμπλέουν με τα δικά μας προβλήματα προσφέροντάς μας τη λύτρωση. Οι εικόνες των ποιημάτων γίνονται οικείες και δεν παύουν να μας θυμίζουν όχι μόνο τον αγώνα της ζωής, αλλά και τον στόχο και την αιτία της ίδιας μας της ύπαρξης στον κοσμικό ιστό, κοινό λίγο πολύ για όλους. Ο τίτλος Μετέωρη εποχή είναι ίσως μεταβατικός και ειρωνικός και σημαίνει την ύψωση της καθημερινότητας ως συμβόλου και τη θέα ενός κόσμου από ψηλά, που αγγίζει σφραγίζοντας την ίδια την ισχύ της καθολικότητας, που, έτσι παγιωμένη, διαρκεί και θα διαρκεί αδιαλείπτως μέσα στον χρόνο.