Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Μυθιστόρημα σκοτεινό και κωμικό
05/10/2022, 11:09 πμ

Μυθιστόρημα σκοτεινό και κωμικό

Γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου //

 

Σάμιουελ Μπέκετ: “Μέρφυ”, Μετάφραση: Ελεάννα Πανάγου, Εκδόσεις Ύψιλον, 2020, σελ. 272

 

Βραβευμένος με το Νομπέλ λογοτεχνίας το 1969, ο Ιρλανδός Σάμιουελ Μπέκετ (1906-1989), έγινε παγκοσμίως γνωστός με το θεατρικό του έργο Περιμένοντας τον Γκοντό, το οποίο οι ειδικοί έχουν πει ότι ανήκει στο είδος «Θέατρο του παράλογου»: δύο άνθρωποι κοντά σ’ ένα δέντρο  συζητούν και περιμένουν κάποιον Γκοντό που δεν έρχεται ποτέ, προκαλώντας ερωτήματα και απορίες στον θεατή. Σύμφωνα με τους κριτικούς πρόκειται για παραβολή. Η γνωριμία του Μπέκετ με τον συμπατριώτη του Τζέιμς Τζόις το 1928 στο Παρίσι, η οποία εξελίχθηκε σε στενή φιλία, τον ώθησε στη συγγραφή. Και όχι μόνο αυτό. Τον μπόλιασε με τη φιλοσοφία και τις λογοτεχνικές αντιλήψεις του Τζόις, όπως αποτυπώθηκαν στον Οδυσσέα του, ένα μάλλον δύσκολο μυθιστόρημα. Ο Μπέκετ έγραψε το Μέρφυ και το έστειλε σε δεκάδες εκδότες οι οποίοι το απέρριψαν για το δυσνόητο ύφος του. Τελικά, το έργο εκδόθηκε στην Αγγλία το 1938 και στο Παρίσι το 1947.

Όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο της ελληνικής έκδοσης (εκδ. Ύψιλον), το κείμενο είναι «σκοτεινό και κωμικό ταυτόχρονα, παρωδεί την παραδοσιακή φόρμα του μυθιστορήματος και ανατρέπει τα πάντα, στην ουσία ολόκληρη τη δυτική παράδοση». Και παρακάτω: «Είναι ένα κείμενο πολυπρισματικό και δύσβατο, γεμάτο “παρανοϊκά καθέκαστα”  που δυσχεραίνουν το έργο της ερμηνείας». Μαθαίνουμε πως ο Μπέκετ για να συνθέσει τούτο το «παράλογο» βιβλίο του χρησιμοποίησε ένα μεγάλο φάσμα γραπτών πηγών, λ.χ. τις Εξομολογήσεις του Αυγουστίνου, το Καθαρτήριο του Δάντη, αποσπάσματα από έργα του Σαίξπηρ, εδάφια της Βίβλου, λήμματα από την Encyclopaedia Britannica, άρθρα από εφημερίδες, αποσπάσματα από τα έργα διαφόρων συγγραφέων και φιλοσόφων, κινέζικη ιστορία, ελληνική μυθολογία, διαφημίσεις για κορσέδες.

Κεντρικός ήρωας είναι ο Μέρφυ, ένας άντρας που έχει το πιο κοινό ιρλανδικό επώνυμο. Αυτός με μια ομάδα φίλων του βιώνουν διάφορες περιπέτειες στο Δουβλίνο και στο Λονδίνο το 1935. Στην αρχή βλέπουμε τον Μέρφυ να κάθεται γυμνός στην κουνιστή πολυθρόνα του. Ο Μέρφυ έχει μαθητεύσει δίπλα σ’ έναν άνθρωπο από το Κορκ, τον Νήαρυ, ο οποίος μπορεί να σταματήσει την καρδιά του οπότε το θέλει. Ο Νήαρυ είναι ερωτευμένος με τη δεσποινίδα Ντουάυερ, η οποία είναι ερωτευμένη με κάποιον αντισμήναρχο. Οι δύο φίλοι συζητούν για τον έρωτα και τις γυναίκες, αλλά κεντρική ηρωίδα είναι η Σήλια, η οποία συνδέεται με τον Μέρφυ και με άλλους άντρες, ενώ προσέχει τον παππού της τον κύριο Κέλλυ. Τι δουλειά κάνει η Κέλλυ; Διαβάζουμε πως όταν πέθαναν οι γονείς της «βγήκε στο πεζοδρόμιο», άρα ασκεί το αρχαιότερο επάγγελμα του κόσμου. Ο κύριος Κέλλυ δεν επιχείρησε να τη μεταπείσει, πίστευε όμως θα τα κατάφερνε να επιβιώσει επειδή ήταν καλό κορίτσι. Ο Μέρφυ πάντως βρίσκει δουλειά σε ένα ίδρυμα ψυχοπαθών για να έχει τα προς το ζειν.

 

Σάμιουελ Μπέκετ

 

Το μυθιστόρημα είναι γεμάτο παρανοϊκούς διαλόγους, αλλόκοτες φράσεις και παράξενες περιγραφές καταστάσεων. Π.χ. «Ασυνήθιστες παλίρροιες αναμένονταν. Οι λιμενικές αρχές του Λονδίνου παρέμεναν ατάραχες», «όπως στον έρωτα με το σώμα, έτσι και στη φιλί με τον νου, μόνο μετά την είσοδο στα πλέον απόκρυφα μέρη  προσεγγίζει κανείς το όλον. Ιδού τα αιδοία της ψυχής μου», «Το ανθρώπινο βλέφαρο δεν είναι αδιάβροχο (ευτυχώς για το ανθρώπινο μάτι)». Στο τέλος του μυθιστορήματος τα τρία βασικά πρόσωπα, ο Μέρφυ, η Σήλια και ο κύριος Κέλλυ αναγκάζονται να χωρίσουν, ο πρώτος πεθαίνει, γίνεται τέφρα και διασκορπίζεται.

Εξαιρετική είναι η μετάφραση της Ελεάννας Πανάγου και πολύτιμες οι σημειώσεις της, ενώ ωραίο είναι το εξώφυλλο του βιβλίου που αποτελεί έργο του καλλιτέχνη φωτογράφου Γιώργου Θωμόπουλου.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top