Fractal

Μια προσωπογραφία του Φόβου

Γράφει η Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου //

 

“Με λένε Φόβο”, Ποίηση του Στέλιου Λουκά, Κέδρος, Νοέμβριος 2021

 

Ολόκληρη η ποιητική συλλογή είναι μια προσωπογραφία του Φόβου, η έννοια του φόβου, η εξουσία, η κυριαρχία του φόβου, η αντίσταση στον φόβο, τέλος,  η υπέρβαση. Και με μότο τον στίχο του Βρεττάκου: ¨Οι ποιητές κατοικούν έξω από τον φόβο”.  Όμως πρώτα θέλω να περιπλανηθώ στην προηγούμενη ωραία ποίησή του, και στις εκπομπές του, πάνω από τριάντα χρόνια ανελλιπώς κάθε εβδομάδα, στην δημοτική τηλεόραση της Θεσσαλονίκης. O Στέλιος Λουκάς πρώτα είναι ποιητής και ύστερα δημοσιογράφος ή κριτικός λογοτεχνίας.

Τρεις ποιητικές συλλογές, ανάμεσα σε άλλες διάφορες εκδόσεις του, “Η πιο μεγάλη χώρα”, “Η παρακμή της μνήμης” και “Αμύθητος κήπος”.  Με βασικό άξονα  την αθωότητα, ως οντολογικό στοιχείο της ύπαρξης. Ή όπως ορίζει ο Κίρκεγκωρ την έννοιά της: “αυτό είναι το μεγάλο μυστικό της αθωότητας ότι είναι ταυτόχρονα και αγωνία”. Στην προηγούμενη ποίησή του έδωσε με τρυφερούς στίχους την ομορφιά αυτής της αθωοτητας:

Η ομορφιά ποτέ δεν περιμένει
Ανθίζει πριν από την έκπληξη!
Κι η αγάπη σου πανσέληνη
Καταβροχθίζει το σκοτάδι!

Στίχοι από την πρώτη του ποίηση που εμένα πάντα με συγκινούν. Κι έτσι καθώς δεν φοβάται να γίνει ταπεινός, ο ποιητικός λόγος του μοιάζει ψίθυρος προσευχής:

Μάθε μου ν’ αγαπώ
Να γράφω τη λέξη φως
χωρίς το φόβο της αιμορραγίας

Κι αλλού:

Γράφω, γράφω, ώσπου ματώνει το λευκό χαρτί
κι απελευθερώνεται η προσευχή.

Μου δίνει την αίσθηση πως ο Στέλιος Λουκάς δεν είναι ο ποιητής  των λέξεων αλλά των μικρών  στιγμών της καθημερινής ζωής που ξέρει να τις μεταμορφώνει να τις μετα-ποιεί σε ωραίους τρυφερούς στίχους.

Να μη φοβάσαι το σκοτάδι
στο σκοτάδι προσεύχεται το αηδόνι
– λέει

Και είναι σαν να το ξορκίζει το σκοτάδι. Σαν να το υπερβαίνει. Κι αλλού γράφει:

Να φεύγει η σκουριά
να μένει το δάκρυ
αιώνια αέναη ανθοφορία
της αθωότητας

Αυτή η ανθοφορία της αθωότητας που ηταν μαζί και αγωνία της υπαρξιακής ώρας κυριαρχούσε στην προηγούμενη ποίησή του. Σαν ονειρευόμενες οι λέξεις σχημάτιζαν την ευτυχία της μνήμης ή τη νοσταλγία του φωτός. Όμως σε αυτή την νέα του ποιητική συλλογή με τον φόβο κατακόρυφο πάνω στην ανθρώπινη ψυχή, ενός τεράστιου φόβου που κυκλοφορούσε με χίλια πρόσωπα και έτρεχε σε χίλιους δρόμους ταυτόχρονα να μας προφτάσει όλους με την ανελέητη πανδημία, δυο χρόνια τώρα, η ποίηση του Στέλιου Λουκά φαντάζει σαν υπερκόσμια, σαν να βγήκε από τον μονοκύτταρο τον αρχέγονο δράκοντα, που τον έκαναν αόρατο οι χιλιετίες του, για να καταβροχθίσει τις προσδοκίες του ανθρώπου:

Μπαίνω στα όνειρα των ανθρώπων – λέει ο προσωποποιημένος Φόβος
Από τις ανεπαίσθητες ρωγμές
Κι αφιδατώνω σιγά σιγά
Ό,τι κυοφορεί την προσδοκία
Με λένε Φόβο

Με τέτοια καταλυτική ορμή, η νέα ποίηση του Στέλιου Λουκά μπαίνει στον ήδη  καταπονημένο, από τον πραγματικό φόβο του Μονοκύτταρου δρακοντα, ψυχισμό μας για να χτίσει “την αυτοκρατορία του

Όμως ο ποιητής είναι ο μάγος των λέξεων. Κι ενώ ο Φόβος δηλώνει “Με φοβούνται
οι λέξεις”, ο ποιητής σηκώνει ανάστημα:

Αποδιώχνω τον φόβο – λέει
Φυτεύοντας λέξεις
Σε κήπους ξεχασμένους

Και τι ωραία εικόνα για να μας δώσει την δύναμη των λέξεων, τον ιαματικό εθισμό ίσως, να μας δώσει την υπέρβαση. Και από ποίημα σε ποίημα προχωρά με ποιητικά βήματα στην εξόντωση του φόβου. Και φτάνει στον ωραίο στίχο της Αντιγόνης του  Σοφοκλή, εσκεμμένα άραγε; “Ούτι συνέχθην αλλά συμφιλείν έφυν”. (Εγώ δεν γεννήθηκα για να μισώ αλλά για να αγαπώ)

Δεν ερχόμαστε στον κόσμο για να μισούμε – λέει
Αλλά για να δημιουργούμε
Μέσα στο γκρίζο και στο ομιχλώδες
Της κάθε μέρας

Και παρακάτω γράφει:

Δεν ερχόμαστε στον κόσμο
Για να σιωπούμε απέναντι στη βαρβαρότητα
Αλλά να συναντιόμαστε
Εκεί που οι αυταπάτες μας
συντρίβονται κάτω από το βάρος της αλήθειας

 

Στέλιος Λουκάς

 

Και στο τέλος του ποιήματος η επίκληση: “Ας ομολογήσουμε  / την αυτοκρατορία της αθωότητας / Ελάτε πριν οι πυροβολισμοί / κάνουν στάχτη όλες τις ελπίδες μας” γραφει

Αυτά τα ποιήματα θα πρέπει να τα είχε γράψει πιο παλιά και από την πανδημία, γιατί σαφώς αναφέρεται σε όλη την βαρβαρότητα των καιρών μας που ίδρυσε την “αυτοκρατορία του Φόβου”. Και φτάνει στον ωραίο στίχο:

Εσύ είσαι ο δρόμος
Εσύ το ταξίδι και ο προορισμός
Σ’ εσένα πρέπει να φτάσεις

Και προχωρά με στέρεο βηματισμό προς τα τοπία της πρώτης ποιητικής του προσευχής: “Μένω στους κήπους του σύμπαντος / ευθυτενής και ακέραιος / Αντιστέκομαι στον Φόβο / ζωγραφίζοντας ήλιους, γράφει.

Και λυτρωμένος από τον αρχέγονο Φόβο, φτάνει στην “Πανσέληνη μνήμη” και στα “αρχέγονα νερά που τραγουδούν”.

Έτσι συνεχίζει η ποίηση μέχρι τέλος. Ο ποιητής ξαναβρίσκει τη χαρά της ποίησης, αδελφωμένος με όλα τα πλάσματα της αθωότητας, οι λέξεις γίνονται και πάλι αγαπητικές, βρίσκουν την πρώτη τους ποίηση.

Κι ενώ θα βρέχει όπως χτες – γράφει
Θ’ ανοίξω τα χέρια μου διάπλατα
Να ξαποστάσουν πάνω τους
Όλα τα κυνηγημένα πουλιά

Όμως, τελειώνοντας την ποιητική περιδιάβαση του έργου του, θα ήθελα να σταθώ για λίγο στον δημοσιογράφο Στέλιο Λουκά. Να σταθώ στην τεράστια προσφορά του στα Ελληνικά Γράμματα, με το μέγιστο και σημαντικό έργο του που κλείνει πάνω από τριάντα χρόνων αφοσίωση και είναι οι τηλεοπτικές εκπομπές του στην Δημοτική τηλεόραση Θεσσαλονίκης με τον ίδιο τίτλο από τότε “Ένα Βιβλίο, Ένα Ταξίδι”.

Τριάντα χρόνια είναι τεράστια έκταση χρόνου αν λογαριάσει κανείς πόσος είναι ο δημιουργικός χρόνος που μας αναλογεί στον εφήμερο βίο μας. Όμως ο Στέλιος Λουκάς τον αφιέρωσε τον χρόνο του αυτόν τον πολύτιμο, στο πνευματικό έργο των άπειρων εκπομπών του. Αυτή είναι μια άλλη πλευρά της δημιουργίας του, που αφήνει παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές: τις συνεντεύξεις σπουδαίων πνευματικών ανθρώπων. Διέσωσε τη φωνή τους, την παρουσία τους, τον λόγο τους. Μια τελετουργία ζωής και κίνησης που παίρνει μεγαλύτερη αξία, όταν το ίδιο το πρόσωπο της συνέντευξης δεν υπάρχει πια. Και να κάποια ονόματα από τους διαπρεπείς πνευματικούς ανθρώπους που παρουσίασε:

Γιώργος Βαφόπουλος, Ζωή Καρέλλη, Εμμανουήλ Κριαράς, Τάκης Βαρβιτσιώτης, Νίκος –Γαβριήλ Πεντζίκης, Νίκος –Αλέξης Ασλάνογλου, Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, Κορνήλιος Καστοριάδης, Κώστας Αξελός,  Ζακ Λακαριέρ, Έντμουντ Κήλυ, Μισέλ Ντεόν, Μάριο Βίτι, Έκτωρ Κακναβάτος, Γιώργος Χειμωνάς, Αντώνης Σαμαράκης, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Ευάγγελος Μουτσόπουλος, Τάσος Αθανασιάδης, Χρήστος Γιανναράς, Ζωή Σαμαρά, Νίκος Μουτσόπουλος, Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος, Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Πασκάλ Μπρικνέρ, Κωστής Μοσκώφ, Γιάννης Δάλλας, Χριστόφορος Μηλιώνης, Αργύρης Χιόνης, Χριστόφορος Λιοντάκης,  Λουκάς Αξελός, Μανώλης Γλέζος, και άπειρα, άπειρα άλλα. Είναι η μόνη εκπομπή για το βιβλίο που κράτησε τόσα χρόνια και με αυτή την αμείωτη υψηλή ποιότητα.

Γιατί ο Στέλιος Λουκάς είναι από τους λίγους παρουσιαστές πνευματικής λογοτεχνικής εκπομπής, που σεβάστηκε σε τέτοιο βαθμό τον συγγραφέα. Η πρώτη και αμετακίνητη αξία της εκπομπής του ήταν για εκείνον ο σεβασμός του καλεσμένου συνομιλητή του. Και εκείνο που τον χαρακτηρίζει ακόμα και σήμερα, που τον τιμά, είναι το γεγονός ότι, πάντα μα πάντα διαβάζει το βιβλίο του συγγραφέα που παρουσιάζει.

Και εδώ θέλω να καταθέσω μια σκέψη που την έχω ξανακάνει και την πιστεύω: Μακάρι, έτσι σαν ελάχιστη τιμή προς τον άνθρωπο που αφιέρωσε, που θυσίασε τον προσωπικό του χρόνο για να δημιουργήσει αυτόν τον πνευματικό αρχειακό θησαυρό,  να υπάρξει κάποια επίσημη τιμητική επιβράβευση που να σημαίνει την ευχαριστία. Και όχι γιατί ο ίδιος θα την είχε ανάγκη. Όταν αποφασίζει κανείς να δοθεί σε έναν τέτοιον αγώνα που καταλήγει σε άθλο, δεν αποβλέπει σε πρόσκαιρες επιβραβεύσεις, γιατί η ίδια η αγάπη για την εργασία του τον επιβραβεύει – όμως ας γινόταν για την τιμή του ίδιου του έργου που επιτελέστηκε. Όμως στον τόπο μας δεν νομίζω πως επιβραβεύονται οι άξιοι. Και εδώ θα προσθέσω τα δικά του λόγια: “Όλο αυτό το πνευματικό υλικό θα αποτελέσει μια μέρα πλούσια πηγή γνώσης για τους κατοπινούς μελετητές του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού”. Και έτσι είναι.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top