Ιδιοφυείς, ταλαντούχοι και μανιοκαταθλιπτικοί! 

Γράφει η Ρίτα Βελώνη //

 

Την επόμενη φορά που θα απολαύσετε ένα κλασικό κομμάτι από Μπετόβεν ή θα σας  συναρπάσει κάποιο βιβλίο του Έρνεστ Χέμινγουεϊ ή της Βιρτζίνια Γούλφ, θυμηθείτε ότι οι διάσημοι αυτοί δημιουργοί, όπως και πολλοί ακόμα, έπασχαν από μανιοκατάθλιψη.

«Αποφάσισα να βγω και να μιλήσω για την μανιοκατάθλιψη που είχα πάρα πολλά χρόνια, όχι για να εκτονωθώ, αλλά για να βοηθήσω τους ανθρώπους που την έχουν. Είναι μια αρρώστια φοβερή, αλλά πρέπει να μην το βάζουν κάτω. Να ζήσουν, να ερωτευθούν, να γράψουν, να ταξιδέψουν. Όλα γίνονται!» Τα λόγια αυτά  ανήκουν στην  εκλιπούσα συγγραφέα Μαργαρίτα Καραπάνου, μια γυναίκα που πάλευε με την διπολική διαταραχή, αλλά ταυτόχρονα έλπιζε και προχωρούσε. «Όταν η νόσος διαγνωσθεί εγκαίρως, υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες και τεχνικές, που μπορούν να τη θέσουν υπό έλεγχο» τονίζουν σήμερα οι ειδικοί.

Μα τι είναι αυτή η νόσος ;

Τη μια θεοί, την άλλη μηδενικά…Κάπως έτσι αισθάνονται  το άτομα με διπολική διαταραχή (μανιοκατάθλιψη) η οποία, είναι μια συχνή, χρόνια και υποτροπιάζουσα ψυχική νόσος, που χαρακτηρίζεται κυρίως από διαταραχή στη συναισθηματική λειτουργία. Όπως μάλιστα επισημάνθηκε  στο ετήσιο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Ψυχιατρικής: «Βασική εκδήλωσή της είναι οι ασυνήθιστες και ακραίες διακυμάνσεις στη διάθεση, που συμπαρασύρουν τη σκέψη, τη δραστηριότητα και τη γενικότερη συμπεριφορά: οι εναλλαγές της διάθεσης κυμαίνονται από την υπερβολική ευφορία και τον ανεξέλεγκτο ενθουσιασμό στη φάση της μανίας, έως τη βαθιά, ανείπωτη θλίψη στη φάση της κατάθλιψης». Για τους περισσότερους, η πάθηση επιμένει για πολλά χρόνια. Μπορεί να διαρκέσει μια ζωή. Όμως όταν διαγνωσθεί εγκαίρως, δίνεται η δυνατότητα στους ασθενείς και στην οικογένειά τους να αναδιοργανώσουν τη ζωή τους, με αποτελεσματικό και επιτυχημένο τρόπο. Με δυο λόγια, με σωστές οδηγίες και επιδέξια αντιμετώπιση η ζωή στα άτομα με διπολική διαταραχή, μπορεί να γίνει μια κανονική και δημιουργική ζωή.

Με ποια συμπτώματα συνήθως ξεκινά;   

Η διπολική διαταραχή, σύμφωνα με τον Δρα Duman, νευροβιολόγο στο Πανεπιστήμιο Yale, μπορεί να ξεκινήσει με ένα ολόκληρο φάσμα διαφορετικών σημείων και συμπτωμάτων, ανάλογα με το άτομο. Όμως κανένα από αυτά τα συμπτώματα από μόνο του, δεν σημαίνει σίγουρα διπολική διαταραχή. Ωστόσο αν έχετε παρατηρήσει αρκετά από τα παρακάτω συμπτώματα στον εαυτό σας ή σε ένα δικό σας άνθρωπο, τότε θα πρέπει να αναζητήσετε ψυχιατρική βοήθεια.

Συμπτώματα μανίας:

• Υπερβολική αυτοεκτίμηση και υπεραισιοδοξία
• Έντονη δραστηριότητα
• Εκνευρισμός, ανησυχία, ευερεθιστότητα
• Γρήγορη και συχνά ανοργάνωτη σκέψη και ομιλία
• Διάσπαση προσοχής και αδυναμία συγκέντρωσης
• Μειωμένη ανάγκη για ύπνο
• Υπερεκτίμηση δυνάμεων και ικανοτήτων
• Μείωση της κριτικής ικανότητας, που επηρεάζει την επαφή με την πραγματικότητα
• Υπερκαταναλωτική συμπεριφορά, αλόγιστες οικονομικές δαπάνες
• Σεξουαλική υπερδραστηριότητα
• Πολλές νέες και συναρπαστικές ιδέες
• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή χρήση ουσιών
• Αδυναμία αναγνώρισης του νοσηρού της κατάστασης

Συμπτώματα κατάθλιψης:

• Καταθλιπτική διάθεση, με ή χωρίς άγχος
• Απώλεια των ενδιαφερόντων ή μείωση της ικανοποίησης από δραστηριότητες που ήταν ευχάριστες στο παρελθόν
• Απαισιοδοξία ή απελπισία
• Ιδέες ενοχής, αυτομομφής και αναξιότητας
• Μείωση της ενεργητικότητας και της ζωντάνιας, εύκολη κόπωση
• Ψυχοκινητική ανησυχία ή ψυχοκινητική επιβράδυνση
• Δυσκολία στη συγκέντρωση, τη μνήμη και τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων
• Διαταραχές του ύπνου
• Διαταραχές της όρεξης
• Παραμέληση της προσωπικής εμφάνισης -ντύσιμο με παράξενα ή ακατάλληλα ρούχα
• Παραμέληση της προσωπικής υγιεινής
• Μείωση της σεξουαλικής διάθεσης
• Ευχές θανάτου ή σκέψεις αυτοκαταστροφής και συχνά απόπειρες αυτοκτονίας

Προσοχή: Μερικές φορές τα άτομα με διπολική διαταραχή μπορεί να εμφανίσουν ένα μείγμα συμπτωμάτων μανίας και κατάθλιψης. Αυτό ονομάζεται «μεικτή κατάσταση». Για παράδειγμα το άτομο μπορεί να νοιώθει υπερδραστήριο και ευερέθιστο και να μιλάει πολύ, αλλά ταυτόχρονα να νοιώθει θλίψη και απελπισία.

 Υπάρχει θεραπεία;

H φαρμακευτική αγωγή- σύμφωνα με τους ειδικούς –  αποτελεί σχεδόν πάντα απαραίτητο κομμάτι της αποτελεσματικής θεραπείας της διπολικής διαταραχής Παράλληλα, η ψυχοθεραπεία προτείνεται σαν ένα μέσο που θα βοηθήσει τον ασθενή να προσαρμοστεί και να αναπτύξει μηχανισμούς αντιμετώπισης στους καθημερινούς παράγοντες που μπορούν να επιδεινώσουν την κατάστασή του. Εάν λοιπόν  ανησυχείτε ότι εσείς ή κάποιος για τον οποίο νοιάζεστε μπορεί να έχει διπολική διαταραχή, ήρθε η ώρα να αναζητήσετε τη βοήθεια ενός ψυχιάτρου.

Πώς αντιμετωπίζεται η διπολική διαταραχή;

Υπάρχουν διάφορες επιλογές θεραπείας για να βοηθήσουν τον ασθενή να προλάβει ή να διαχειριστεί ένα επεισόδιο:

* H ατομική συμβουλευτική: όπου ένας ειδικός βοηθάει τον ασθενή να αποδεχτεί την κατάστασή του, τον ενημερώνει για την ασθένεια και του μαθαίνει τρόπους να αναγνωρίζει τα προειδοποιητικά σημάδια – όπως και στρατηγικές αντιμετώπισής τους.
* Η οικογενειακή συμβουλευτική: όπου η οικογένεια του ασθενή ενημερώνονται για το πώς λειτουργεί η ασθένεια, μαθαίνουν και αυτοί να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα, όπως και το πώς να είναι όσο πιο υποστηρικτικοί γίνεται.
* Η ομαδική θεραπεία: όπου πολλοί ασθενείς μοιράζονται τα αισθήματά τους και την πρόοδο που κάνουν. Αυτό το είδος θεραπείας μπορεί να είναι ιδιαίτερα παραγωγικό και βοηθητικό για τον ασθενή.

* Η σωματική άσκηση: όπως π.χ το τζόγκινγκ, το περπάτημα, το ποδήλατο, το κολύμπι κ.α, είναι ένα χρήσιμο «εργαλείο» στην πρόληψη αλλά και στην αντιμετώπιση ή κάθε μορφής κατάθλιψης. Κυρίως γιατί αυξάνει την ενεργητικότητα, αφού υποχρεώνει τον εγκέφαλο να παράγει ενδορφίνες, δηλαδή ουσίες, που μειώνουν τον σωματικό και ψυχικό πόνο και προκαλούν ευφορία. Όμως, ακόμα και μια σύντομη καθημερινή βόλτα, μπορεί να ωφελήσει, καθώς -σύμφωνα με τις έρευνες – ακόμα και ένας  περίπατος για 15-20 λεπτά, μπορεί να βελτιώσει την ψυχική   διάθεση.

* Η εικαστική δημιουργία: Αν αγαπάτε τις εικαστικές τέχνες, πάρτε πινέλα και μπογιές και ξεκινήστε ένα δικό σας έργο! Γενικά η χρήση της εικαστικής τέχνης (ζωγραφική, γλυπτική, πηλός, κολάζ), θεωρείται μέθοδος που βοηθά ιδιαίτερα τα άτομα με διπολική διαταραχή, να αποβάλλουν τα άγχη τους, τις εσωτερικές συγκρούσεις, να αναπτύξουν τη δημιουργική τους ικανότητα, να επικοινωνήσουν καλύτερα με το περιβάλλον τους.

* Η καταγραφή της διάθεσης: Πολλά άτομα με διπολική διαταραχή, μαθαίνουν να προβλέπουν την έναρξη επεισοδίων μανίας ή κατάθλιψης. Για παράδειγμα εάν τηρείτε ημερολόγιο διάθεσης, μπορείτε να ελέγξετε τα γεγονότα ή τα συναισθήματα που παρουσιάζονται συνήθως  πριν από ένα επεισόδιο .Αυτό μπορεί μετά να σας επιτρέψει να  προχωρήσετε σε προληπτικές ενέργειες.

* Η αυτοσυγκέντρωση: Υπάρχουν διάφορες τεχνικές αναπνοής που βοηθούν την αυτοσυγκέντρωση και την διατήρηση ψυχικής ηρεμίας. Εάν πιστεύετε πως κάτι τέτοιο θα σας βοηθούσε, ψάξτε για τα ειδικά βιβλία που ασχολούνται με τέτοιες μεθόδους.

 

Διάσημοι μανιοκαταθλιπτικοί

«Δεν υπάρχει μεγαλοφυΐα χωρίς το άγγιγμα της τρέλας» είχε πει ο Αριστοτέλης. Αν και έκτοτε πολλοί υποστήριξαν την ίδια άποψη, χρειάστηκε να περάσουν δύο χιλιετίες για να έρθουν πρώτη φορά στην επιφάνεια ισχυρές επιστημονικές αποδείξεις που συνδέουν τη μανιοκατάθλιψη με την ιδιοφυΐα. Ίσως θα εκπλαγείτε   ανακαλύπτοντας κάποιες διεθνείς προσωπικότητες από διάφορους χώρους που  έπασχαν ή πάσχουν από διπολική διαταραχή.

Λούντβιχ βαν Μπετόβεν

Η διπολική διαταραχή, που έχει ονομαστεί και «καλλιτεχνική κατάρα» στιγμάτισε την ζωή και την καριέρα του. Είχε πολλές φορές σκεφτεί την αυτοκτονία, ένα κοινό σύμπτωμα της διπολικής διαταραχής, ενώ τις ημέρες που βίωνε την μανία, ένιωθε απέραντη ευτυχία. Και ήταν αυτή η μανία που του επέτρεπε να εργαστεί σκληρότερα και να παράγει περισσότερα έργα, επειδή τον γέμιζε αισιοδοξία, αυτοπεποίθηση και δημιουργικότητα. Ο Μπετοβεν όταν βρισκόταν στη φάση της μανίας ήταν γνωστό στον κύκλο των φίλων του ότι μπορούσε να συνθέσει πολλά έργα ταυτόχρονα. Μάλιστα, σε περιόδους βαθιάς θλίψης, γράφτηκαν τα πιο διάσημα μουσικά κομμάτια του.

 Βίνσεντ βαν Γκογκ

Ο δημοφιλής Ολλανδός ζωγράφος υπέφερε από απίστευτα σκαμπανεβάσματα στη διάθεσή του, καθ’ όλη την προσπάθειά του να “παλέψει” με την διπολική διαταραχή. «Όταν η υγεία του και το αλκοόλ, τον έφερναν στα “πάνω” του, ζωγράφιζε με αυτοπεποίθηση και ενέργεια που ισοδυναμούσε σχεδόν με μανία», έγραψε κριτικός τέχνης στην Washington Post, το 1998. «Όταν ήταν στα “κάτω” του, ουσιαστικά παρέλυε, από αμφιβολία και φόβο». Το 1890, ο βαν Γκογκ εμφανίζει συμπτώματα έντονης κατάθλιψης και τελικά αυτοπυροβολείται στο στήθος. Ήταν εντελώς άπορος,  δεν είχε τη δυνατότητα ούτε τον καμβά και τα χρώματά του να πληρώσει. Σήμερα, πληρώνουν για ένα πίνακά του μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.

Βιρτζίνια Γουλφ

Virginia Woolf

Η διάσημη Αγγλίδα μυθιστοριογράφος, κριτικός και δοκιμιογράφος, υπέφερε από βαριά μανιοκαταθλιπτική ψύχωση με συχνές και μακρόχρονες κρίσεις. Η Βιρτζίνια Γουλφ, η  οποία  συγκαταλέγεται στην τριάδα των μεγάλων καινοτόμων πεζογράφων που άνοιξαν νέους δρόμους στο ευρωπαϊκό μυθιστόρημα τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, ζούσε με συστηματική παρακολούθηση ψυχίατρων. Σύμφωνα με ένα άρθρο του 2004 από την ψυχολόγο Katherine Dalsimer, «οι ταλαντεύσεις στη διάθεση, από σοβαρή κατάθλιψη, σε ενθουσιασμό και μανιακά επεισόδια ψύχωσης» της Γουλφ, θα διαγιγνώσκονταν σήμερα ως διπολική διαταραχή. Τα πιο γνωστά της μυθιστορήματα «Η κυρία Νταλογουέι» (1925), «Μέχρι το Φάρο» (1927) και «Ορλάντο» (1928), την καθιέρωσαν ως κεντρική μορφή του μοντερνισμού και του φεμινισμού. Ωστόσο , σε μια υποτροπή της ψυχικής νόσου, από την οποία υπέφερε μετά  την αποπεράτωση του μυθιστορήματός της «Ανάμεσα στις Πράξεις», αυτοκτόνησε στις 28 Μαρτίου του 1941, σε ηλικία 59 ετών, πέφτοντας στα παγωμένα νερά του ποταμού Ουζ, κοντά στο σπίτι της στο Ανατολικό Σάσεξ.

Biβιαν Λι  

Έχει μείνει στην κινηματογραφική ιστορία για το ρόλο της Σκαρλετ Οχάρα στο «Όσα παίρνει ο άνεμος». Σύζυγος του επίσης γνωστού και  πολυβραβευμένου ηθοποιού Λόρενς Ολιβιέ, η Βιβιαν Λι στο μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής της, έπασχε από σοβαρή κατάθλιψη και μανία. Η θεραπεία που είχαν συστήσει τότε οι γιατροί ήταν τα ηλεκτροσόκ.

Μέριλιν Μονρόε

Πολλά από τα ερωτήματα γύρω από τη ζωή και το θάνατο της ηθοποιού εξακολουθούν να είναι αναπάντητα και πιθανότατα θα παραμείνουν έτσι. Αλλά το ντοκιμαντέρ του 2001, «Marilyn Monroe: The Final Days», έριξε  φως στο θέμα σχετικά με τη χρήση ναρκωτικών και την ψυχική της υγεία. «Γνωρίζαμε ότι ήταν ένα μανιοκαταθλιπτικό άτομο», αναφέρει ο γιατρός της, Hyman Engelberg, στην ταινία. «Αυτό σημαίνει ότι πάντα υπήρχαν ψυχολογικά προβλήματα και ότι θα μπορούσε να έχει μεγάλες διακυμάνσεις στη ψυχική διάθεσή της».

Έρνεστ Χέμινγουεϊ   

Ernest Hemingway

Ο βραβευμένος με Νόμπελ συγγραφέας ήταν σε όλη τη ζωή του επιρρεπής σε μανιο-καταθλιπτική συμπεριφορά, ένα οικογενειακό χαρακτηριστικό που είχαν οι γονείς του, ο γιος και η εγγονή του, Margaux. Παρά τη μοναδική του προσωπικότητα και έργα όπως «Χαιρετισμός στα Όπλα» και «Για ποιον χτυπά η καμπάνα», ο Χέμινγουεϊ   παρουσίαζε κρίσεις κατάθλιψης και παράνοιας. Παθιασμένος με το θάνατο, τελικά αυτοπυροβολήθηκε στο κεφάλι το 1961.

Ουίνστον Τσώρτσιλ

Ως υψηλόβαθμος αξιωματικός του Ναυτικού στην αρχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ως πρωθυπουργός της Βρετανίας κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο  Ουίνστον Τσώρτσιλ, ξεσήκωνε το λαό με εμψυχωτικές ομιλίες , για να ενθαρρύνει την αντίσταση απέναντι στη Γερμανία. Ωστόσο και ο ίδιος έδινε τη δική του μάχη απέναντι στην κατάθλιψη, τις αυτοκτονικές σκέψεις και την έλλειψη ύπνου. Τα αποκαλούσε όλα αυτά, ο «μαύρος σκύλος» μου. Παρά την κατάστασή του, έγραψε 43 βιβλία και κέρδισε βραβείο Νόμπελ στη Λογοτεχνία. Πέθανε το 1965 σε ηλικία 90 ετών.

Ρενέ Ρούσο (Rene Russo)

Η διασημη ηθοποιός αποκάλυψε δημόσια την ψυχική ασθένεια στο The Queen Latifah Show το 2014 όταν ρωτήθηκε αν υπήρχε κάτι στη ζωή της που θα ήθελε να αφήσει πίσω της. Η απάντησή της 63χρονης σήμερα ηθοποιού ήταν «την φαρμακευτική αγωγή για τη διπολική διαταραχή”. Ήταν η πρώτη φορά που τόλμησε να μιλήσει ανοιχτά για την ασθένειά της, με τον συμπρωταγωνιστή Jake Gyllenhaal να μένει έκπληκτος όπως φυσικά και το κοινό. Όπως εξήγησε γνώριζε ότι πάσχει από νεαρή ηλικία και στράφηκε σε φαρμακευτική αγωγή, όταν κατέρρευσε κυριολεκτικά, Προτρέποντας τους άλλους να αναζητήσουν θεραπεία, είπε «Έχω φίλους που δεν θέλουν να συνεχίσουν να παίρνουν φάρμακα και υποφέρουν». Έχει αποκαλύψει σε συνέντευξή της στην Good Morning America ότι για αυτήν, είναι το ίδιο με κάποιον που λέει ότι παίρνει φάρμακα για υψηλή αρτηριακή πίεση.

Κάθριν Ζέτα–Τζόουνς

Διαγνώστηκε με διπολική διαταραχή το 2011 και όπως είπε αργότερα «Η διάγνωση ήταν το καλύτερο πράγμα που μου συνέβη ποτέ». Σε μια συνέντευξη, περιέγραψε την ασθένειά της σαν ένα απόστημα που πήρε τεράστιες διαστάσεις, όταν ο σύζυγός της, Μάικλ Ντάγκλας, πολεμούσε με τον καρκίνο στον φάρυγγα. «Όταν περνάς κάτι τέτοιο (την ασθένεια του Ντάγκλας), είναι προφανές ότι χάνεις τους ρυθμούς σου και την ισορροπία… Ήταν το δάχτυλο στην σκανδάλη», είπε στην  The Telegraph.