Fractal

Πανανθρώπινη συνθήκη εποχής

Γράφει η Μένη Πουρνή //

 

Κατερίνα Λιάτζουρα «Λευκοί νάνοι», εκδ. Βακχικόν

 

Η ποιήτρια Κατερίνα Λιάτζουρα στην τέταρτη ποιητική της σύνθεση (long poem) με τίτλο Λευκοί νάνοι (2022) επιχειρεί μία κατάβαση στα απύθμενα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης και συνείδησης ακροβατώντας πότε στο άρρητο, απόλυτα ψηφιοποιημένο μέλλον και πότε στον γνωστό, μα πάντα δυσερμήνευτο κόσμο του παρελθόντος. Η ποιήτρια, όμως, δεν στέκεται μόνο στην καταγραφή της παραφροσύνης και της αστάθειας των καιρών μας αναζητά παράλληλα φώτιση και παρηγοριά από τους σοφούς των παλιών καιρών, παρά  αναφέροντας και υπενθυμίζοντας τόσο τους ίδιους όσο και εμβληματικά έργα και μοτίβα αυτών.

Ήδη από τους πρώτους εναρκτήριους στίχους της συλλογής, η ποιήτρια μάς δίνει μία συμπαντική εικόνα του κόσμου με τα ουράνια σώματα να αιωρούνται και να συμπορεύονται με τις προαιώνιες ανησυχίες του ανθρώπου για την ύπαρξη και την ψυχή του:

 

ασύνειδα επιμένεις στην στερεότητα

των ουράνιων σχημάτων επιμένεις

να δρασκελήσεις αμνήμονες

στιγμές και φριχτές συνειδήσεις

 

Ο άνθρωπος από την πρώτη στιγμή που περπάτησε πάνω στη γη προχωρά στην ζωή του με αβεβαιότητα προς το μέλλον χωρίς καμία διασφάλιση για την επιβίωση και την πρόοδο του βαδίζοντας μέσα σε ένα γοητευτικό χάος, που τον σαγηνεύει και ταυτόχρονα τον φοβίζει, μουδιάζοντας την βούληση του, ώστε να κατορθώνει να  συνεχίζει μόνο επειδή ενδίδει στην αρχική αντίδρασή του, εκείνη της απομάγευσης.

Οι σύγχρονες θεωρίες για την δημιουργία του σύμπαντος μιλούν για το Big Bang, μία μεγάλη, συνταρακτική έκρηξη από την οποία δημιουργήθηκαν νέες ισορροπίες και οδήγησαν μέσα από χρονοβόρες και εκ βάθρων μεταμορφωτικές διαδικασίες στην εικόνα του σύμπαντος, όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Στο πρώτο μέρος της συλλογής της, η Κατερίνα Λιάτζουρα μοιάζει κι εκείνη να βαδίζει και να περιπλανιέται σε ένα παρόμοιο αρχέγονο αστρικό χάος. Η ποιήτρια περπατά οραματιζόμενη και καταγράφοντας μία άγρια ομορφιά που την κάνει να σαστίζει και την ίδια στιγμή να βρίσκεται εν μέσω της δημιουργικής διαδικασίας, την οποία παρατηρεί εκ του σύνεγγυς, ενώ προσπαθεί να δώσει σχήμα στο ποιητικό της όραμα:

 

σε ένα απειροελάχιστο σημείο

συγκεντρωμένο ένα άτομο

πρωταρχικά μικρό

σκοτεινό και αφιλόξενο

περιείχε το σύνολο

περιείχε το όλο

 

και ήταν εξαιρετικά πυκνό

και ήταν εξαιρετικά θερμό

 

και άρχισε να διαστέλλεται

και η μορφή του άρχισε να αλλάζει

 

Και συνεχίζει λίγο παρακάτω:

και ό,τι υλικό περίσσεψε

πλήθος’ ακανόνιστα σώματα μικρά

σε διασταυρούμενες τροχιές

άλλοτε να συγκρούονται να θρυμματίζονται

και άλλοτε υπό το βάρος της ενοχής μια ένωση:

και να! Οι πρωτόπλαστοι πλανήτες!

 

Οι πρωτόπλαστοι πλανήτες! Η Λιάτζουρα σε μία έμμεση σύνδεση με την βιβλική ιστορία των πρωτόπλαστων στη Γένεση μάς καθιστά ως αναγνώστες μάρτυρες σε αυτό που οι καλλιτέχνες ως τον 19ο αιώνα πάσχιζαν επιμελώς να κρύψουν: την διαδικασία της δημιουργίας. Ωστόσο, η ποιήτρια δεν τρομοκρατείται από τον φόβο της ψυχαναγκαστικής τελειότητας ούτε της αποκάλυψης των προσωπικών μυστικών της δημιουργίας της. Συνεπής στην γραμμή της μεταμοντέρνας τέχνης επιτρέπει άφοβα στον αναγνώστη να γίνει μέτοχος και κοινωνός της διαδικασίας αυτής.

 

Κατερίνα Λιάτζουρα

 

Οι Λευκοί Νάνοι, που έδωσαν το όνομά τους στην παρούσα συλλογή, απαντώνται κάπου παρακάτω:

 

μικροί νάνοι λευκοί νάνοι, νάνοι

παγωμένοι και μοναχικοί

να μαρτυρούν στους γέροντες την τρύπα

να επιβεβαιώνουν στους πύρινους

γίγαντες στους κόκκινους μεσήλικες

το πέρασμα και την πορεία

και τη ζωή…

 

Στην ορολογία της αστρονομίας λευκοί νάνοι ονομάζονται τα υπολείμματα ενός αστέρα μικρού ή μεσαίου μεγέθους μετά τον θάνατό του και έχουν σύντομη διάρκεια ζωής. Στην ποιητική συλλογή της Λιάτζουρα, ο φυσικός και αναπόφευκτος θάνατος των ουράνιων αυτών σωμάτων λειτουργεί στο ποιητικό σώμα της συλλογής ως το τέρμα της περιγραφής του δημιουργικού ταξιδιού και της ανάδυσης του ποιητικού Εγώ της δημιουργού.

Η δημιουργός εγκλωβισμένη στον περιοριστικό οικιακό χώρο την περίοδο της πανδημίας, όπως σχεδόν ολόκληρος ο πλανήτης, διαθέτει την ευχέρεια και τον χρόνο να επιδοθεί σε ενδελεχή ενδοσκόπηση και να έρθει αντιμέτωπη με προσωπικά, διακοινωνικά αδιέξοδα και κακώς κείμενα. Η αίσθηση διάλυσης της πραγματικότητας και μίας κανονικότητα που, ως τότε, αποτελούσε εχέγγυο ασφαλείας για δισεκατομμύρια ανθρώπους διαταράχθηκε βίαια με αποτέλεσμα να αισθανθούμε πως πλέουμε ανεξέλεγκτα στο διάστημα με κατηργημένο κάθε βαρυτικό  νόμο. Η Λιάτζουρα επιτείνει την αίσθηση αυτή του αναγνώστη με την προσωπική ομολογία του δικού της αδιεξόδου, το οποίο, συνάμα, συνιστά μία πανανθρώπινη συνθήκη της εποχής:

 

Και ‘γω!

ένα δίποδο θηλαστικό

όρθιο και λογικό

να διασκορπίζομαι

σε πρόσκαιρες απολαύσεις

και να επιχειρώ

ΕΓΩ’

ένα δίποδο θηλαστικό

όρθιο και λογικό

καίριο άλμα

προς την πίστη

την κακή

 

Στο τρίτο και τελευταίο μέρος της ποιητικής σύνθεσης, κυριαρχούν οι αναγνωστικές οφειλές της ποιήτριας, τόποι και ιστορικά γεγονότα και μνημεία που φαίνεται να διαμόρφωσαν το ποιητικό της σύμπαν. Σημαντικές είναι οι αναφορές της στο θρησκευτικό και μυθολογικό στοιχείο με έμφαση στον Θεό-Πατέρα και Λυτρωτή, τους Λωτοφάγους και τους Υπερβορείους, ως ουτοπίες καταφυγής και σωτηρίας. Συνυπάρχουν οι μαθηματικές γνώσεις του Πτολεμαίου με την ένθεη λογική του Θωμά Ακινάτη, την κατάβαση του Δάντη στους επτά κύκλους της Κόλασης, την υπερηφάνεια του Αίαντα, το αναπόφευκτο της συνάντησης με τον Χάροντα, μία σπαρακτική επιστολή μετάνοιας στον Απόστολο Παύλο. Στο διακειμενικό της μωσαϊκό παραλήρημα η ποιήτρια αναζητά μία λογική βάση για ένα καινούργιο ξεκίνημα καταμεσής στο παράλογο του ολοκληρωτικού εφιάλτη που πυροδότησε η πανδημία, αφού προηγήθηκαν πολιτικοί, κοινωνικοί και οικονομικοί κλυδωνισμοί διαρκείας, στην σταθερή επιστημονική γνώση του Μπλεζ Πασκάλ, ενός εκ των θεμελιωτών της σύγχρονης μαθηματικής επιστήμης, στα γεωγραφικά ορόσημα των ποταμών της Μέσης Ανατολής, Τίγρη και Ευφράτη, περιοχής που κατέστη κοιτίδα των πρώτων αστικών πολιτισμών της ανθρωπότητας, μαζί με την αναζήτηση πρωτεϊκών δυνάμεων στο ανεξάντλητο πηγάδι των μυθικών αυτοκρατοριών των Σουμερίων και Ακκαδαίων Ασσυρίων. Πρόκειται για την σύνθεση ενός εντελώς λεπτομερούς οδηγού του παρελθόντος που θα αποτελέσει παραμυθία για το απρόσωπο και άγνωστο έρεβος του μέλλοντος.

Θα κλείσω με την στέρεη βεβαιότητα, που κλείνει η ποιήτρια, την λαβυρινθώδη σύνθεσή της για τον αέναο κυκλισμό της ανθρώπινης ύπαρξης και ιστορίας διαμέσου φάσεων ευτυχίας, αλαζονείας, ταπείνωσης και απελπισίας:

 

Στον πύργο της Βαβέλ σκαρφάλωσες

στον ουρανό και τον βωμό

και πιο πάνω και πιο πάνω και όλο πιο πάνω θέλησες

την πτώση να αποφύγεις

 

μα, εκείνο το φρούτο άλλοτε, μήλο κόκκινο δεν ήταν;

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top