Fractal

Το υποκείμενο και το αντικείμενο της ενέργειας

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου //

 

Αντώνης Δ. Σκιαθάς: “Κατασκοπεία του χρόνου”, ΑΩ εκδόσεις

 

Το ποδήλατο όμως αφημένο κάτω από τη λεμονιά στο μαρτύριο του ήλιου,

ολόλευκο και η μέρα ξανά από την αρχή περιμένει τον ποδηλάτη. («Ο ποδηλάτης»)

 

Η νοσταλγία που αποπνέουν οι παραπάνω στίχοι, έτσι δεμένοι με την τραγικότητα της μάταιης αναμονής, θα μπορούσαν να χαρακτηρίζουν εν συνόλω την πρόσφατη ποιητική δουλειά του Αντώνη Σκιαθά. Μια αναμέτρηση με τον χρόνο, αδυσώπητο στις αλήθειες του, που, όπως δηλώνεται από τον τίτλο της συλλογής, λειτουργεί με διττό τρόπο: από τη μια ως αντικείμενο προς παρατήρηση με τον άνθρωπο/υποκείμενο να ενθυμείται, να «κατασκοπεύει» τον χρόνο, να επιλέγει και κατόπιν να καταγράφει όσα εκλεκτά η μνήμη αποθήκευσε, και από την άλλη αυτός ο ίδιος ο χρόνος σε ρόλο υποκειμένου να αυτονομείται επιλέγοντας αυτός («κατασκοπεύοντας») τι και κατά πόσο θα παραμείνει στη μνήμη και θα αποτυπωθεί στον λόγο. Σε μία συνεκτίμηση των δύο ρόλων, ο ποιητικός λόγος επιμένει να δημιουργεί έναν καταιγισμό εικόνων, παραστάσεων και σκέψεων, που προκύπτουν και αγωνιούν να συνταχθούν με έναν ειρμό που όλο και περισσότερο διαφεύγει από τις λογικές διατεταγμένες. Δεν ξέρω, αληθινά, αν ο χρόνος προσεγγίζεται με μια ορθολογιστική διάταξη λόγου και σκέψης. Θα έλεγα πως ο τρόπος του Σκιαθά έρχεται ως υπενθύμιση μιας πραγματικότητας που η θνητή  οντότητα ολοένα και περισσότερο  αρνείται να δεχθεί: ο χρόνος δεν ελέγχεται, δεν δεσμεύεται, δεν ερμηνεύεται με τα ανθρώπινα λογικά, πενιχρά μέσα, καθώς υπερβαίνει τον επίδοξο αναλυτή του περικλείοντάς τον στα δικά του μέτρα – πώς να εννοήσεις αυτό που σε εμπεριέχει, πώς να αποκτήσεις την έξωθεν εποπτεία του, απαραίτητη συνθήκη ερμηνείας; Ο ποιητικός τρόπος, σε πλήρη συναίσθηση του άτοπου εγχειρήματος, αναλίσκεται σε αποτυπώσεις μνημονικές, σε τραγική αποτίμηση του παρελθόντος χρόνου. Είναι άραγε αυτό αρκετό; Οπωσδήποτε αποδεικνύεται ιαματικό, για όση δόση φαρμάκου, για όση διάρκεια μπορεί να έχει η ιαματική λειτουργία.

Σε τρία μέρη χωρίζεται η συλλογή, με τα δύο πρώτα να  επιχειρούν την ερμηνεία του τίτλου, με τον χρόνο ταυτόχρονα ως υποκείμενο και ως αντικείμενο της ενέργειας, να «κατασκοπεύει» και  να «κατασκοπεύετα». Εικόνες (ο Σκιαθάς αναδεικνύεται σε σημαντικό εικονοπλάστη) ανάμεσα στον ιδιωτικό βίο και στον συλλογικό, όπως αποτυπώθηκε στη μνήμη, προσωπική αλλά και ιστορική. Βιωματική ποίηση σε κάθε περίπτωση, έτσι όπως δένουν αρμονικά τα προσωπικά βιώματα με  αυτά των άλλων σμιλεύοντας χρόνο τον χρόνο (ο χρόνος πάλι κυρίαρχος) τη συνείδηση. Κι εδώ εντοπίζεται ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά αυτής της ποίησης, καθώς δεν παύει από συλλογή σε συλλογή να συνδέει τον ιδιωτικό με τον κοινό βίο, να ενδιαφέρεται για όσα περιβάλλουν την ατομικότητα εμπλουτίζοντας την ποιητική οπτική με μια κοινωνική διάσταση.

 

Αντώνης Δ. Σκιαθάς

 

Στο τρίτο μέρος, ο ποιητής έχει για πρωταγωνιστή τον γενέθλιο τόπο, που διεκδικεί το μερίδιο που του αναλογεί σε μνήμη. Αυτό το μέρος έρχεται να συμπληρώσει τα δύο προηγούμενα, με τις εμμονές του, όπως θέλει ο ποιητής, να αντιμάχονται την επιλεκτική μανία του χρόνου να σβήνει και να καταργεί τις μνημονικές αποτυπώσεις με όπλο την παντοδύναμη λήθη. Ο ποιητής θυμάται (προσωπική σωστική σανίδα) αλλά και θυμίζει στους άλλους (ποιητική πρόταση) πόση δύναμη ενυπάρχει στο ταπεινό υποκείμενο, αν θέλει επιτέλους να ελέγξει όσα τον καθορίζουν: Το τέλος του κόσμου είμαι εγώ ο ίδιος που όρισα κάποτε τον κόσμο ως μνήμη ζωής, ως μνήμη εικόνων για το επέκεινα. Μόνο που το επέκεινα είναι  ζεύγος ερωτικό με το τώρα, που γίνεται μετά και πάλι τώρα και στη συνέχεια μετά. («Καλλιγραφία θανάτου»). Έχει άραγε σημασία εδώ να μιλήσουμε για τη ματαιότητα της προσπάθειας; Ο ποιητής με τον τρόπο του έδωσε το στίγμα μιας πορείας με τη  ανθρώπινη διάσταση και την επιθυμητή αυτο-ίαση και φυσικά τη συνακόλουθη αυτο-αθώωση.

Η πολύ προσεγμένη έκδοση των ΑΩ εκδόσεων συμπληρώνεται με εικαστικές παρεμβάσεις σε εξώφυλλο και σελίδες (Σμαράγδα Παπούλια, Penny Delta) υπογραμμίζοντας με το χρώμα την ανθρώπινη δυνάμει υπερβατική υπόσταση (μια απεικόνιση ονειρική και καρναβαλίστικη στο εξώφυλλο) και στις σελίδες σε άσπρο μαύρο τη γήινη πραγματικότητα (πρόσωπο που επιχειρεί να εποπτεύσει τον κόσμο εν μέρει υποκρυπτόμενο)· μια υπόμνηση της άφευκτης εναλλαγής των πάντων.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top