Fractal

Μνήμες, βιώματα και αυτοκριτική

Γράφει η Πέρσα Κουμούτση //

 

Χαριτίνη Μαλισσόβα «Ιδεατή ολότητα», εκδ. Αρμός

 

Η ιδεατή ολότητα, συνιστά την πρώτη ποιητική απόπειρα της αγαπητής Χαριτίνης Μαλισσόβα που θα τη χαρακτήριζα βιωματική, στοχαστική, περιγραφική. Μικρά ταξίδια του νου και της γραφής, όπως περιγράφει η ίδια τα ποιήματα της, και είναι ταξίδια που ξεκινούν από τα παιδικά/μαθητικά της χρόνια ως την εποχή της ωρίμανσης και της συνειδητοποίησης: των επιθυμιών, των στόχων αλλά και των αληθειών της ζωής. «Η αλήθεια δίνει το παρών, ξεκάθαρη, μπροστά σου.» Με λίγα λόγια, στην πλειοψηφία τους τα θέματα που πραγματεύεται αφορούν σε όλα εκείνα που την επηρέασαν ως παιδί και την καθόρισαν έπειτα ως άνθρωπο και κυρίως ως γυναίκα, σύζυγο, μητέρα. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι η συλλογή αποτελεί ‘ταξίδι’ ενηλικίωσης, κυρίως συναισθηματικής ωρίμανσης κι αυτογνωσίας, με έντονη εξομολογητική χροιά, ενώ δυο είναι τα κεντρικά θέματα / άξονες που κυριαρχούν σε αυτά, η μητρότητα και η τέχνη της γραφής, που είναι φανερό ότι την συγκινούν και διέπουν τη ζωή της σήμερα. Τα ποιήματα της Χ. Μ. δίνονται με αφοπλιστική απλότητα, χωρίς εκζητήσεις και υπερβολές, αλλά με ένα τρόπο λιτό και απέριττο και πάνω απ όλα ευαίσθητο και ειλικρινές. Θυμίζουν μικρές διηγήσεις, εξομολογήσεις, όπως ανέφερα, ενός ανθρώπου με έντονο συναισθηματικό κόσμο, μιας γυναίκας που ένιωσε ότι έφτασε πλέον το πλήρωμα του χρόνου για να υπερβεί τις όποιες αναστολές και να κοινοποιήσει σκέψεις και συναισθήματα που έχουν διαμορφώσει και σε μεγάλο βαθμό καθορίσει τον εσωτερικό της κόσμο. Χαρακτηριστικό μια σημαντικής μερίδας των ποιημάτων της συλλογής είναι το αφηγηματικό τους ύφος, ο ποιητικός λόγος προσεγγίζει τον πεζό, αλλά και το γεγονός ότι σχεδόν σε όλα- ακόμα κι όταν απευθύνεται σε τρίτο πρόσωπο – στην ουσία απευθύνεται στον εαυτό της, σαν να στέκεται μπροστά σ’ ένα καθρέφτη ή να συνδιαλέγεται με τον άλλο της εαυτό-  κάνοντας απολογισμό των πεπραγμένων, των εμπειριών ζωής, συχνά θέτοντας του, ερωτήματα, γύρω από ζητήματα που την απασχολούν κι έχουν να κάνουν με τον σημερινό άνθρωπο και τις αξίες του: «Τι ορίζει την εξυπνάδα,/το καλό γούστο/και την ποιότητα του ανθρώπου;» Ενώ στο ίδιο ποίημα, ξεκάθαρα απευθυνόμενη στον εαυτό της, καταγράφει απόψεις της σε σχέση με τη μαγική όσο και ανεξήγητη διαδικασία της γραφής, και εδώ το ποιητικό υποκείμενο μιλάει με το εσύ, «Ξεκίνησες με πρόθεση να γράψεις μια ιστορία/ Με αρχή μέση και τέλος/Και τις απαραίτητες ανατροπές στο ενδιάμεσο./ Όσο έγραφες/άλλο τόσο έσβηνες/Περιττά και φλύαρα/φάνταζαν όλα μπροστά στα μάτια σου./  Μίκρυνες, σμίλεψες, διάβασες ξανά και ξανά…. / Όλες οι οπτικές και οι αναγνώσεις/ματαίωναν τις προηγούμενες. /Λιγόστεψες τις λέξεις./Το τελικό κείμενο/είχε νέα μορφή. /Λιτό, μεστό /και απέριττο;..», καταλήγοντας σε μια σειρά ερωτημάτων  που απευθύνει και πάλι στον εαυτό της, ενδεχομένως και στον αόρατο ακροατή/αναγνώστη της «Πού πήγε το μυθιστόρημα;/ Πώς έσμιξε με τον ποιητικό λόγο.. ;/ Πού πήγε η ζωή των ηρώων μου ;/μονολόγησες. /Πώς την περιόρισα τόσο; /Και γιατί τώρα μου αρέσει πιο πολύ… ;»

Σε κάθε περίπτωση το βίωμα και η αυτοκριτική είναι πάντα εδώ, το ίδιο και η στοχαστική διάθεση που μαζί με τη μνήμη παίζουν καταλυτικό ρόλο στην διάρθρωση των ποιημάτων ως συνόλου. Άξια αναφοράς είναι και τα ποιήματα όπου καταγράφει την βιωματική εμπειρία της ως εκπαιδευτικού, αλλά και εκείνα στα οποία αναφέρεται σε σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα, που άλλοτε αντιμετωπίζονται με χιούμορ, ειρωνεία και κριτική διάθεση εκ μέρους της, όπως το ποίημα της για τα μέσα δικτύωσης, αλλά και εκείνα που αποτυπώνουν σοβαρότερα  και πιο ουσιαστικά ζητήματα, που έχουν να κάνουν με τον κοινωνικό αποκλεισμό, την αδικία και την προκατάληψη σε μια εποχή, όπου η αξία του ανθρώπου έχει εκπέσει. Δεν θα εξαιρούσα και εκείνα στα οποία εξυμνεί τη γυναίκα με τους πολλαπλούς διαχρονικούς ρόλους της, καθώς, ούτε και εκείνα τα σχεδόν «αποφθεγματικά» που συνοψίζουν το καταστάλαγμα των ιδεών και των σκέψεων της, πάντα όμως με μια ανεπαίσθητη ειρωνεία «Κάποια συναισθήματα παραμένουν αναλλοίωτα./ Αυτό δεν είναι πάντα καλό./ Κάποια όνειρα μένουν ανεκπλήρωτα./Αυτό δεν είναι πάντα κακό./ Ή μήπως το αντίθετο;»

 

 

                         Ταξίδια του νου-Ταξίδια γραφής

 

Παλαμάς η αφορμή -Ελύτης η αιτία 

Παλαμά μου ανέθεσαν να απαγγείλω.

Τον Δωδεκάλογο του Γύφτου.

Στο γυμνάσιο ήμουν.

Είχα αναλάβει και την επιμέλεια

για τη σχολική γιορτή.

-“Μαλισσόβα παιδί μου, έλα στο γραφείο”,

με κάλεσε η φιλόλογος.

 

Δεν κατάλαβα γιατί,

ανάμεσα σε τόσους τίτλους του έργου του,

έπρεπε να απαγγείλω

τον Δωδεκάλογο του Γύφτου.

Από Παλαμά γνώριζα μόνο

το «Αυτό τον λόγο θα σας πω

δεν έχω άλλον κανένα,

μεθύστε με τ’ Αθάνατο κρασί

του Εικοσιένα».

 

Δυσκολεύτηκα να το καταπιώ,

ώσπου διάβασα το κομμάτι

που έπρεπε να αποστηθίσω:

«Δεν γνωρίζω από θρησκεία

μήτε σκύβω σε θεούς,

γνωριμιά μου εσύ και πίστη

κλπ κλπ..»,

προσπαθώντας να καταλάβω

τι θέλει να πει ο Ποιητής.

 

Η φίλη μου η Μαρία,

που εντυπωσιάστηκε

όταν έμαθα γρήγορα απέξω

το «ακαταλαβίστικο» ποίημά μου,

μου έφερε ένα μικρό δερματόδετο βιβλίο

με τα Άπαντα του Παλαμά.

 

 

Μετά από πολλές αναγνώσεις,

άρχισα να καταλαβαίνω.

Άρχισα να  μαθαίνω να διαβάζω ποίηση.

 

Έψαχνα βιβλία, ρωτούσα, διάβαζα.

 

Ύστερα ήρθε η ανάγνωση

του έργου του Ελύτη.

Λίγο το Νόμπελ

που τον είχε ήδη κάνει διάσημο

λίγο η μελοποιημένη ποίησή του

που τον έκανε ακόμα πιο αγαπητό,

έγιναν η αφορμή

να συνδιαλέγομαι όσο μπορούσα

-με τις τότε προσλαμβάνουσες-

με τα ποιήματά του.

 

Κι ύστερα ήρθαν κι άλλοι,

πολλοί ποιητές.

Με γοήτευε ο τρόπος

που χρησιμοποιούσαν τον χώρο,

ο ρυθμός των ποιημάτων τους

και κυρίως ο τρόπος

με τον οποίο επέλεγαν

και τοποθετούσαν

τις λέξεις

στα ποιήματά τους.

 

Όχι, δεν είναι ποιητές

όλοι όσοι καταπιάνονται να γράψουν ποίηση.

Το κατάλαβα νωρίς αυτό.

 

Όμως, όσοι επέλεγα να διαβάσω,

από ένστικτο

ή από εύστοχη επιλογή

με έκαναν να νιώθω

ότι πήγαινα τη σκέψη μου

βήματα μπροστά.

Κάθε φορά.

 

Άλλοι μιλούσαν στην ψυχή μου

άλλοι στο νου

και άλλοι με εντυπωσίαζαν

με τον τρόπο που χειρίζονταν τον λόγο.

Διάβασα, ξαναδιάβασα

και ανέτρεξα σε πολλούς ποιητές

ξανά και ξανά.

Άλλοτε για να μάθω,

άλλοτε για να αισθανθώ,

άλλοτε για να παρηγορηθώ.

 

Έρχονται στιγμές που νιώθω

ότι έχουν γράψει τα πάντα οι άλλοι

και άλλες που νιώθω

ότι έχω κάτι να πω κι εγώ.

 

Κάποιες φορές

κάνω δικές μου απόπειρες.

Στίχοι, με κάποιο ερέθισμα πάντα,

έρχονται και δημιουργούν

τα δικά μου ποιήματα.

 

Κι ύστερα αναζητώ το επόμενο ποίημα.

Αυτό που

όταν το διαβάσω

θα μου δώσει κάτι περισσότερο.

 

Συχνότατα και πάντα με συγκίνηση,

θυμάμαι τα σχολικά χρόνια

με τις αναθέσεις των παρουσιάσεων των γιορτών,

τις απαγγελίες

κι εκείνο το βιβλίο

με τα Άπαντα του Παλαμά,

που, πολυδιαβασμένο,

αναπαύεται, πια,

σε κάποιο ράφι

του πατρικού μου σπιτιού.

 

Χαριτίνη Μαλισσόβα

 

Η πάλη των λέξεων- η τάξη των σκέψεων

Παρασύρεσαι σε ορμητικά νερά.

Άλλοτε σε δροσίζουν παιχνιδιάρικα,

άλλοτε σε κουράζουν

άλλοτε δεν τα ανέχεσαι καν.

 

Ο νους (σε) ταξιδεύει

Μια λεπτή -ίσως όχι και τόσο

ευδιάκριτη- γραμμή σε επαναφέρει.

Η αλήθεια δίνει το παρών,

ξεκάθαρη, μπροστά σου.

 

Επανέρχεσαι.

Ξαναρχίζεις.

Καταπιάνεσαι, χωρίς να καταπονείσαι

με ό,τι άφησες στη μέση του δρόμου,

επειδή υποχρεώθηκες,

επειδή δεν άντεξες;

 

Ούτε κι εσύ ξέρεις.

 

Ανεβαίνεις με ορμή.

Δίνες ειρμών και συνειρμών

σε παρασύρουν.

Σε τραβούν πίσω.

Μα αυτό που είναι να γίνει,

αν αντέχει και αξίζει, θα γίνει.

 

Αυτό που ήρθε για να μείνει, θα μείνει.

 

Όλα παίρνουν τον δρόμο τους.

 

Το ταξίδι του νου

γίνεται ταξίδι της γραφής.

 

Αρκεί σκέψεις και λέξεις

να βρουν τη θέση τους.

 

 

 Πού σε οδηγούν οι λέξεις;

 

 

 

 

Μια, δυο και τρεις φορές μητέρα.

 

Είναι που η δική μου μητέρα

και προγιαγιά της εγγονής μου

θα φτιάξει το αγαπημένο φαγητό

για την εγγονή της

που έγινε πρόσφατα μητέρα.

 

Είναι που και η ίδια με χαρά τρέχω

να δω την κόρη μου

και να φροντίσω, όσο με χρειάζεται,

τη δική της κόρη.

 

Είναι κι εκείνο το βλέμμα

της κόρης μου

στο μωρό της

που με συγκλονίζει.

 

Όλα αυτά

και εκατοντάδες άλλα,

κάθε μέρα.

 

 

Σε όσες έγιναν

και σε όσες επιθυμούν

να γίνουν μητέρες

αλλά και σε όσες προσπαθούν

να κρατήσουν στην αγκαλιά τους

το μεγάλο δώρο της ζωής.

 

 

Η μητέρα μια

Η γιαγιά δυο

Η προγιαγιά τρεις

φορές μητέρα.

 

Κάθε μέρα

Όλη μέρα.

 

 

 

 

Γυναίκα σε γυναίκες 

 

Χαίρομαι

όταν βλέπω όμορφες

και περιποιημένες γυναίκες

γιατί ξέρω ότι δίνουν τον αγώνα τους

για να τα καταφέρουν.

 

Χαίρομαι

όταν βλέπω γυναίκες που χαμογελούν

γιατί ξέρω

ότι καταβάλλουν προσπάθεια

για να μπορούν

μέσα από υποχρεώσεις και προβλήματα

να χαρίζουν ζεστασιά,

ασφάλεια και αγάπη

ακόμα και με ένα χαμόγελο.

 

Χαμογελώ στις γυναίκες.

Δίνω δύναμη στον εαυτό μου.

 

 

 

 

Από το παράθυρο της τάξης 

 

Μου αρέσει αυτός ο καμβάς

από πρόσωπα γυναικών

που βλέπω κάθε πρωί

από το παράθυρο της τάξης.

 

Είναι ένα πολύχρωμο παζλ

διαφορετικών προσωπικοτήτων

που συνθέτουν το προφίλ

κάθε σχολικής κοινότητας.

 

Είναι ο καμβάς

της κοινωνίας των γυναικών

που με τις χαρές, τις λύπες, τις αγωνίες,

την καλή ή κακή τους διάθεσή

την καλή ή κακή συμπεριφορά τους

εναποθέτουν τα βλαστάρια

και τις ελπίδες τους

στα χέρια των εκπαιδευτικών.

 

 

 

 

Εκπτώσεις -Επιπτώσεις 

 

Εκπτώσεις

ειδών

ηθών

αισθητικής

ονείρων

αγάπης

συναισθημάτων

προοπτικής.

 

Οι προσφορές

από ύποπτες

έως επικίνδυνες.

 

Όσοι αφελώς

επενδύουν

σε πολύ

αλλά χαμηλής ποιότητας

εμπόρευμα,

 

σταδιακά

αδειάζουν

σε τσέπες

καρδιά

ψυχή.

 

Αντίκρισμα μηδενικό.

 

Αλλά

ουδέν λάθος αναγνωρίζεται

πέραν της απομακρύνσεως

εκ του ταμείου.

 

 

 

Αποχαιρετισμοί

Κοιτάζοντας από το παράθυρο

τη χαμένη άνοιξη

που βιάστηκε φέτος

να δώσει τη θέση της

σε ένα πρόωρο καλοκαίρι

σκέφτηκε πόσο σκληρό είναι

για τη φύση

αυτός ο βίαιος αποχαιρετισμός.

 

Γιατί τι άλλο μπορεί να σημαίνουν

οι βίαιοι αποχαιρετισμοί

από το ότι δεν προλάβαμε.

 

Τη Ζωή

που χάνεται πρόωρα.

Τις σχέσεις

που λήγουν άδοξα.

Καθετί

που σβήνει, περνά, μας προσπερνά

χωρίς να έχει πρώτα κάνει τον κύκλο του.

 

Νιώθεις το έλλειμμα.

Γύρω σου

Εντός σου.

 

Δεν φεύγει πλήρης ημερών

η άνοιξη φέτος.

 

Κι όσο κι αν αγαπάμε το καλοκαίρι

είναι κρίμα να μην προλάβουμε

να τη ζήσουμε

σε όλη της την ένταση

και σε όλη της την έκταση.

 

Πώς μπορείς να νομίζεις

ότι κέρδισες

ένα μεγάλο καλοκαίρι

όταν έχεις χάσει

μια ολόκληρη εποχή;

 

«Τίποτα δεν χάνεται, ωστόσο.

Οι εποχές επαναλαμβάνονται»,

είπε μέσα της.

Χαμογέλασε

κι έφυγε από το παράθυρο.

 

 

Για να ζήσει.

 

Όποια εποχή.

 

 

 

Ανοιξιάζει

 

Η αμυγδαλιά.

Τα χελιδόνια.

Η πασχαλίτσα.

Οι χαρούμενες φωνές των παιδιών

στο προαύλιο του σχολείου.

Ανοίξιασε, είπε με γλωσσοπλαστική αφέλεια

το πρωτάκι στον φίλο του.

Πράσινο στη γη, γαλάζιο στον ορίζοντα.

Και ήλιος, ήλιος παντού.

Απελευθέρωση από τη δέσμευση του χειμώνα.

Αλλαγή εποχής.

Αλλαγή διάθεσης.

Σαν παιδί,

που τα ανακαλύπτει όλα

για πρώτη φορά.

 

 

 

Με απόσταση πλάνων εικοσαετίας

αγκαλιές διαρκείας.

Ο Απόστολος με τη Χιονάτη, φυσικά!

Κι εγώ παρατηρητής να σκέφτομαι

ότι στη σημερινή ηλικία της Χιονάτης

έφερα στη ζωή τον Απόστολο

και στην ηλικία του Απόστολου

έφερα στον κόσμο τη Χιονάτη.

 

 

 

 

Ιδεατή ολότητα 

Αγάπη, Πάθος, Σαγήνη και Ηδονή

μετουσιώνουν

την υπόστασή μας

σε ιδεατή ολότητα.

 

 

Άλλοθι

Το άλλοθι των συναισθημάτων

καταλύτης ενοχών;

 

 

Αντιθέσεις-Oppositions

Η αναμονή που ενθουσιάζει

Η αναμονή που κουράζει

 

Το άγχος που λυτρώνει

Το άγχος που θανατώνει

 

Rien ne va plus

 

 

Στοργή.

Εξανθρωπίζει.

Απαλύνει πληγές.

Χτίζει τοίχους -και τείχη –

προστασίας.

Σώζει.

 

 

Πλάνες

Προτού τα βάλουμε

με τους αδύναμους, κακούς και άσχημους

του ζωικού βασιλείου,

ας αναρωτηθούμε

μήπως κακώς πιστεύουμε

ότι είμαστε δυνατά και δίκαια λιοντάρια.

 

 

 

Συνάφειες φωτός 

Οι όψεις, οι σκέψεις,

οι πράξεις, τα συναισθήματα

να είναι θετικά.

 

Τι νόημα έχουν

τα φώτα γύρω μας

αν μέσα μας

είναι σκοτάδι;

 

 

Ο δολοφόνος χρόνος –αιώνια η μάχη μαζί του

Η ώρα περασμένη

-ή μήπως και τα χρόνια;

Απέλπιδα αποζητάμε όσα μας λείπουν.

Ποιος μπορεί

στις άκρες των χειλιών

να αναζητήσει

όσα βαθιά και ανέκφραστα

μένουν μέσα μας;

 

Μη στάζεις μέσα μου κακό.

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top