Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Για τον Τάχα Χουσέιν και το βιβλίο «Η προσευχή του αηδονιού»
16/10/2019, 12:00 πμ

Για τον Τάχα Χουσέιν και το βιβλίο «Η προσευχή του αηδονιού»

Γράφει η Πέρσα Κουμούτση //

 

Τάχα Χουσέιν «Η προσευχή του αηδονιού» στη σειρά Aldina, των εκδόσεων Gutenberg.

Μετάφραση από τα αραβικά: Πέρσα Κουμούτση, Επιμέλεια σειράς: Ζωή Αρμάου

 

Ο Τάχα Χουσέιν, γεννήθηκε σε μια υποβαθμισμένη περιοχή στην επαρχία της Αιγύπτου και σε ηλικία μόλις 2 χρόνων έμεινε τυφλός, εντούτοις κατάφερε να σπουδάσει στη θεολογική σχολή του πανεπιστημίου Αλ Άζχαρ του Καΐρου και να συνεχίσει τις σπουδές του στη Γαλλία, όπου και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στον Ιμπν Χαλντούν. Υπήρξε βαθύς γνώστης της κλασικής αρχαιότητας, της αραβικής φιλολογίας και  φανατικός θαυμαστής της νεότερης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Το 1919 κατέλαβε την έδρα της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου, και ήταν μόλις δέκα χρόνια μετά την ίδρυσή του (1908). Το 1950 διορίσθηκε Υπουργός Παιδείας της Αιγύπτου. Πρώτιστο μέλημά του να καταπολεμήσει τον αναλφαβητισμό και να θεσπίσει της δωρεάν και υποχρεωτική εκπαίδευση για τους Αιγυπτίους. Λόγω των σπουδών του στην Ευρώπη και των ενδιαφερόντων του, υποστήριζε τη σύναψη πολιτισμικών σχέσεων με την Ευρώπη και κυρίως με την Ελλάδα, ιδρύοντας την πρώτη πανεπιστημιακή έδρα Ελληνικών σπουδών στο πανεπιστήμιο του Καίρου. O Tάχα Χουσέιν υποστήριξε με πάθος τον διαφωτισμό και τη σύγχρονη Ευρωπαϊκή σκέψη και κάλεσε τους άραβες διανοούμενους σε μια λογοτεχνική Νahda, (Αναγέννηση) , όπως ήταν ο πρώτος που  υποστήριξε την χρήση μιας απλής, κατανοητής γλώσσας στο μυθιστόρημα, κάτι που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από τους διανοούμενους της εποχής του. Εκτός από τα πανεπιστημιακά του συγγράμματα και τις μεταφράσεις του, συνέγραψε εμβληματικά μυθιστορήματα στα οποία καταγράφει με κριτική ματιά κάθε τι παρωχημένο στην Αιγυπτιακή κοινωνία των αρχών του αιώνα, εστιάζοντας στον υπέρμετρο συντηρητισμό της αγροτικής Αιγύπτου, τον απόλυτο αυταρχικό και ανελέητο προσωπείο μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας που ζει περιχαρακωμένη και κλεισμένη στον εαυτό της, με ακραία  ορθολογιστική διαχείριση των κοινωνικών και ηθικών ζητημάτων της, μετουσιώνοντας την περιοχή αυτή σε έξοχο πεδίο διερεύνησης της ανθρώπινης φύσης. όπως εργάστηκε με πάθος για την εξίσωση των δυο φύλων. Είναι ξεκάθαρη η στάση του Τάχα Χουσέιν για το κεφαλαιώδες ζήτημα της ελευθερίας των γυναικών στην Αίγυπτο, το οποίο δεν αμελεί να το αποτυπώνει σε όλα σχεδόν τα έργα του.

Το εν λόγω βιβλίο πραγματεύεται τη σχέση ανάμεσα σε ένα νέο άνδρα που ανήκει στην αστική κοινωνία της Αιγύπτου και μιας νέας γυναίκας που έρχεται από την ‘τραχιά’ έρημο μιας εξαιρετικά υποβαθμισμένης περιοχής, απρόσιτης, ανεξερεύνητης ακόμα, και απομονωμένης από τον πολιτισμό. Μια περιοχή που διαπνέεται από τους δικούς της ηθικούς κώδικες, τους δικούς της κανόνες, ενώ διέπεται από τον παράλογο  φόβο για κάθε τι άγνωστο και νέο που συχνά το ανάγει σε υπερφυσικό. Στοιχεία που πολύ συχνά οδηγούν τους κατοίκους της σε ολέθριες ή ακόμα συχνότερα σε θανάσιμες δοξασίες. Κατά αυτόν τον τρόπο αποτυπώνει με ενάργεια δυο διαφορετικές και εκ διαμέτρου αντίθετες κοινωνίες μέσα στη ίδια χώρα: την άγρια, απρόσιτη  μυστικιστική ερημιά της Αιγύπτου που βιώνει μια πρωτόγονη συνθήκη ζωής και την «ανθηρή» επαρχία της, στις όχθες του Νείλου, που αν και έχει από καιρό ‘εκπολιτιστεί’, πασχίζει ακόμα να ‘συμμορφωθεί’ ή να προσαρμοστεί στο σύγχρονο μοντέλο /το  μοντέρνο το ρεύμα που εισάγεται από τις μεγάλες αστικές περιοχές της χώρας και κυρίως της πρωτεύουσας που στο μεγαλύτερο μέρος της ζει στον παλμό ενός μάλλον Ευρωπαϊκού τρόπου ζωής. Η πλοκή μετατοπίζεται συνεχώς, αφού η δράση λαμβάνει μέρος στους  δυο αυτούς τόπους, δυο τόποι ‘άξονες’, αλλά και σύμβολα για την Αίγυπτο ακόμα και σήμερα. Δυο συμβολικοί τόποι που ο κορυφαίος συγγραφέας αξιοποιεί έξοχα προκειμένου να περάσει  την προσωπική του θεώρηση και την ιδεολογία του για το τι συνιστά ηθικό και τι όχι, τι συνιστά δίκαιο και τι άδικο, προβάλλοντας τις δυο αυτές αντίθετες και αντικρουόμενες τάσεις άλλοτε με ωμό ρεαλισμό και άλλοτε με έντονα αλληγορική διάθεση. Αλλά είναι επίσης και μια ιστορία για την πάλη των τάξεων, την εξίσωση των κοινωνικών διαφορών και της έντονης κοινωνικής διαστρωμάτωσης της Αιγύπτου που εκείνη την εποχή, όσο ποτέ, ήταν έντονη και καταλυτική για τις συμπεριφορές των ανθρώπων. Παράλληλα είναι μια εξαιρετικά γοητευτική ιστορία για την αγάπη, την συγχώρεση με προεκτάσεις που άπτονται πολλών ηθικών ζητημάτων και διλημμάτων, όπως και για το κεφαλαιώδες ζήτημα της δικαιοσύνης, καθώς και εκείνο της αυτεξουσιότητας των γυναικών. Άλλωστε η χειραφέτηση της γυναίκας και η ελευθερία της ως αναφαίρετο δικαίωμα και ανάγκη της και ως εγγενές χαρακτηριστικό της ιδιοσυγκρασίας της, υπήρξαν, όπως ανέφερα, θέματα που τον αφορούσαν και τον έθελγαν φανατικά. Και είναι πράγματι αριστουργηματικός ο τρόπος που σκιαγραφεί τον άνδρα που κρατά στα χέρια του τα ινία, αλλά και τη μοίρα των γυναικών του άμεσου περιβάλλοντός του, που γίνεται δηλαδή κριτής και δήμιός της, όταν το απαιτούν οι περιστάσεις ή όταν εκείνη ‘παρεκτρέπεται’ ή απομακρύνεται από τις επιβαλλόμενες νόρμες της κοινωνίας στην οποία ανήκει. Οι κοινωνικές και ηθικές προεκτάσεις του γοητευτικού αυτού μυθιστορήματος δίνονται με φυσικότητα χωρίς διδακτισμούς ή υπερβολές, αλλά με μια απλότητα συναρπαστική, ενώ  η «προβολή» της ανδροκρατούμενης κοινωνίας, κυρίως της πρώτης συνθήκης, είναι συγκλονιστική και αποτυπώνεται εναργώς σε αυτό εδώ το βιβλίο.

 

Taha Hussein

 

Τμήμα του κειμένου δημοσιεύτηκε στις Αναγνώσεις της Αυγής

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top