Fractal

«Οι φωτογραφίες μιλούν και τα μάτια ριγούν στο θαύμα»

Γράφει η Ανθούλα Δανιήλ //

 

Δημήτρης Ταλιάνης: «Η νήσος Λέσβος», Έκδοση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας και Απολιθωμένου δάσους, 2021

 

Για τη νήσο Λέσβο, το παγκόσμιο γεωπάρκο Unescο, ο λόγος. Για τη φύση και τα πετρώματα, για την Ιστορία, για τους ανθρώπους, για την εργασία και τον μόχθο της, για τη φτώχια, αλλά και για τον πολιτισμό, για τις επιχειρήσεις, για τον πλούτο. Αυτό το τοπίο – που δεν είναι «όπως το αντιλαμβάνονται μερικοί, κάποιο απλώς σύνολο γης, φυτών και υδάτων» αλλά «Είναι η προβολή της ψυχής ενός λαού επάνω στην ύλη», όπως γράφει  ο Οδυσσέας Ελύτης (Τα δημόσια και τα ιδιωτικά)- και την ψυχή του προσπαθεί να φέρει στην επιφάνεια ο Δημήτρης Ταλιάνης στον τόμο-λεύκωμα με τον τίτλο Η νήσος Λέσβος, στην οποία  «το κάθε ωμέγα, το κάθε ύψιλον, η κάθε οξεία, η κάθε υπογεγραμμένη, δεν είναι παρά ένας κολπίσκος, μια κατωφέρεια, μια κάθετη βράχου πάνω σε μια καμπύλη πρύμνας» … Με άλλα λόγια δηλαδή ο ποιητής  μας εφιστά την προσοχή τι να δούμε πίσω από κάθε λέξη και ο καλλιτέχνης φωτογράφος μεταγράφει τις λέξεις σε εικόνα για μας επιστρέψει το είδωλό της, την ψυχή της και το πνεύμα της σε αντίγραφο.

Στις 190 φωτογραφίες του, επεχείρησε και πέτυχε να αποδώσει την πλούσια γεωλογική ποικιλία του νησιού του, τη χλωρίδα, την πανίδα, τους ανθρώπους, τον πολιτισμό,  ξέροντας ποια είναι η πλευρά που θα φωτογραφίσει για να φέρει στο φως αυτό που είναι μπροστά στα μάτια μας και δεν το αντιλαμβανόμαστε∙ την ψυχή της Λέσβου.

Οι συγγραφείς του λευκώματος  – Νικόλαος Ζούρος, Διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου και ο συγγραφέας Πάνος Θεοδωρίδης – στα κείμενα που κατέθεσαν στο λεύκωμα αναφέρθηκαν στην ιστορία της Λέσβου, τη φυσιογνωμία της, την μοναδικότητα του αναγνωρισμένου από την Unescο γεωπάρκου της, του μοναδικού στην Ελλάδα – και αυτό πρέπει να τονιστεί- αλλά ίσως και σε όλο τον κόσμο.

Ο καθηγητής και Διευθυντής του Μουσείου κ. Ζούρος, είναι εκείνος που μετά από πολυετείς  και άοκνες προσπάθειες έφερε στο φως τους θησαυρούς που έκρυβε στα σπλάχνα του το νησί και ασχολήθηκε διεξοδικότερα με το γεωλογικό κομμάτι, τους αγώνες του και την πίστη στο σπουδαίο αυτό απόκτημα του νησιού, ενώ ο συγγραφέας κ. Θεοδωρίδης βυθίστηκε στη μυθική καταγωγή της Λέσβου, την ιστορική διαδρομή της, τις περιπέτειές της, τα πλεονεκτήματά της και το προσόντα  με τα οποία την προίκισε η φύση, την οικονομική της ανάπτυξη –γεωργία, κτηνοτροφία- την πολιτιστική της εξέλιξη από τον 7ο  και 6ο αι, π.Χ. τους μεγάλους ποιητές της –τον Αρίωνα, τον Τέρπανδρο, τον Αλκαίο, τον Αρχία, τον Λόγγο, τη Σαπφώ και πάρα πολλούς  ακόμα που μας αιφνιδιάζουν με την ποικιλία αλλά και ευαισθησία του λόγου τους, τόσα χρόνια πριν από το τώρα του βιβλίου. Και όλα αυτά με τεκμήρια τις φωτογραφίες που τράβηξε ο ίδιος ο Ταλιάνης που έσκυψε με συγκίνηση πάνω στα μεγάλα και στα μικρά, κοίταξε βαθιά, επικοινώνησε με τις ρίζες του και τους προγόνους του, με το χώμα του και με τη γη του, παιδί της Λέσβου, απόγονος εκείνων και ο ίδιος.

Η Λέσβος βρέθηκε από την καλή της τύχη σ’ αυτή τη γωνιά του παραδείσου. Εκ των πραγμάτων, πάνω από τα δώθε ή εκείθε χώματα, η Ελλάδα απλώθηκε. Η Λέσβος έγινε η γέφυρα ανάμεσα στην Ασία και την Ευρώπη, ένωσε αρώματα και ευαισθησίες, δέχτηκε επιδράσεις και άσκησε επιρροές, έγινε ο τόπος όπου αναπτύχθηκε ένας μεγάλος ο πολιτισμός και άνθισε   η Λεσβιακή Άνοιξη, η οποία, παρά τις όποιες αλλαγές των καιρών, συνεχίζεται ακόμα και σήμερα.

Κοιτάζοντας τις φωτογραφίες του  Ταλιάνη στο λεύκωμα, μέσα στην πανδαισία των χρωμάτων, στο κοκκινόχωμα και την άσπρη πέτρα, διακρίνουμε τη σάρκα και τα οστά της λεσβιακής γης.  Ο φακός του καλλιτέχνη φωτογράφου έκανε ζουμ στα άνθη της πέτρας  «μέσα σε πεύκα σε πικροδάφνες και σε πλατάνια», όπως τα είδε ο Γιώργος Σεφέρης. Είναι τα απολιθωμένα λουλούδια που βγαίνουν στο φως κρατώντας μυστικό το άρωμά τους, προσφέροντας όμως στα μάτια μας την ομορφιά τους.  Σε άλλη φωτογραφία, διακρίνουμε το τεράστιο χέρι ενός γίγαντα που βγήκε από τα χώματα σαν να θέλει να μας αγγίξει∙ ήταν κλαδί τεράστιου δέντρου κάποτε που η ιδιοτροπία των γεωλογικών μεταβολών το έκανε πέτρα. Σαν να αλλάζει η οπτική μας, όταν ο μύθος λέει πως η κορυφή του Σίπυλου π.χ. ήταν κάποτε γυναίκα. Τα παραμύθια μεταποιούν τις αλήθειες. Σε άλλη φωτογραφία, από ένα άγνωστο αέτωμα ένα αρχαίος συμπατριώτης μας αγναντεύει πέρα τον κόσμο και τον χρόνο.

Οι φωτογραφίες από τη Μόρια με το επιβλητικό υδραγωγείο μαρτυρούν βέβαια το πέρασμα των Ρωμαίων από το νησί, αλλά οι φωτογραφίες από το λατομείο,  τα πετρώματα συγκεκριμένα, μας δίνουν την εντύπωση πως ακριβώς αυτό το λατομείο είχε υπόψη του ο Οδυσσέας Ελύτης, όταν δημιουργούσε το κολλάζ το Ιερό δέντρο.   Δεν πρέπει να παραβλέψω το επίθετο «ιερό», επειδή ό,τι διαφύλαξαν οι αιώνες μέσα στα σπλάχνα της γης  και νίκησε το χρόνο, είναι, πλέον, ιερό.

Σε άλλη φωτογραφία, οι οφιόλιθοι και οι σχιστόλιθοι μοιράζονται ακριβοδίκαια τους ελαιώνες και το πευκοδάσος, σαν να έβαλαν όριο:  από εκεί εσείς, από εδώ εμείς… Εδώ, είναι τα πετρώματα που επιβάλλουν τη δική τους δικαιοσύνη και διεκδικούν τη δική τους ζώνη επιρροής επί της γης.

Είναι γνωστό ότι η Λέσβος έχει μια εξαιρετική διαδρομή στην τέχνη του πηλού. Πρώτος ο Θεός  έπλασε τον  άνθρωπο, Με το στόμα ακόμα στον πηλό, μας λέει ο ποιητής στο Άξιον Εστί και, αφού τον έπλασε κατ’ εικόνα και ομοίωσίν του, από πηλό και ο άνθρωπος έπλασε τα δικά του έργα, τα θαυμάσια κεραμικά του.

Σε άλλη φωτογραφία,  τα παιδιά παίζουν σαντούρι, σαν άγγελοι με αόρατα φτερά, αφού και οι άγγελοι παίζουν και τραγουδούν κάποτε, όπως λέει ο ποιητής.

 

Δημήτρης Ταλιάνης

 

Ο καλλιτέχνης φωτογράφος Δημήτρης Ταλιάνης,  έδωσε σημασία και στα μικρά και όχι μόνο στα μεγάλα. Όμως,  μέσα από τις φωτογραφίες του, όλα αναβαθμίζονται και διεκδικούν μια καλλιτεχνική θέση στο ιδιότυπο Μουσείο του Λευκώματος. Ο δίσκος σερβιρίσματος, το κεντητό τραπεζομάντηλο, τα γλυκά του κουταλιού, τα ασημένια κουταλάκια, τα ξυλόγλυπτα έπιπλα, άλλη μια μεγάλη καλλιτεχνική διάσταση του μερακλή δημιουργού, στο εσωτερικό του σπιτιού. Έξω τα σπίτια, τα πλακόστρωτα δρομάκια και οι μαργαρίτες που ξετινάχτηκαν μέσα από τις χαραμάδες, σαν τα κυκλάμινα στου βράχου τη σχισμάδα, όπως λέει ο Γιάννης Ρίτσος. Σαν κέντημα όλα. Όμως τίνος ιδέα ήταν, της κεντήστρας ή της φύσης;

Στην εξοχή τα ζώα βόσκουν αμέριμνα. Τα ψηλά γυμνά βουνά ήρεμα, σώμα της γης κι αυτά αλλιώς ωραία, αντίστιξη στο καταπράσινο γεμάτο πεύκα και στα ασημοπράσινα ελαιόδεντρα τοπίο.  Σαν να απαρτίζεται το νησί από το θετικό και αρνητικό μαζί. Πλούσια βλάστηση από την μια,  απέραντη επιβλητική γύμνια από την άλλη∙ απέξω, όμως, μόνο. Γιατί από μέσα, κρυμμένα  στα πετρώματα, κοιμούνται τα άλλα, τα απολιθωμένα δέντρα. Σαν κλεψύδρα το νησί με τα φανερά και αφανή του πλούτη σε αναλογία, ισορροπία, ισοδυναμία.

Και στα νερά, ξαπλωμένος εκείνος ο ευθυτενής, απολιθωμένος κορμός αγγειόσπερμου δένδρου 14 μ. μήκος, με καταργημένο τον χρόνο απολαμβάνει την αιωνιότητά του.

Τι δυνάμεις πρέπει να αναπτύχθηκαν στο νησί για να βγάλει στην επιφάνεια τέτοιους βράχους, άγριους σαν πλασμένους από επιθετικά νύχια, γλυπτά της φύσης που καλλιτέχνης κανείς δεν θα είχε επινοήσει, όπως μας δείχνουν οι παραλίες στο Σίγρι και απέναντι, στις δυτικές ακτές της Νησιώπης, η κυψελοειδής αποσάθρωση των ηφαιστειακών σχηματισμών!

Είναι πολλά και όλα εκθαμβωτικά σ’ αυτό το λεύκωμα ∙ τα κείμενα και οι εικόνες του. Λες και φακός μπήκε στα έγκατα της γης και  παρακολούθησε τον δύσκολο τοκετό που μετά από  γιγάντιες ωδίνες γέννησε αυτό που βλέπουμε εμείς σήμερα. Οι φωτογραφίες μιλούν και τα μάτια ριγούν στο θαύμα. Ο Δημήτρης Ταλιάνης, τελικά, αναδεικνύεται, με τον τρόπο του συνδημιουργός του Θεού και της Φύσης, μας δίνει το έναυσμα όχι μόνο να δούμε, αλλά και να στοχαστούμε πάνω σ’ αυτή την ασύλληπτη δημιουργία, όπου το μεγάλο και σημαντικό μας κάνει νεύμα να προσέξουμε το μικρό και ασήμαντο.

Στον Ταλιάνη που φωτογράφισε, στον Νίκο Ζούρο και τους συνεργάτες του, καθώς και στους επιμελητές του τόμου που τιμούν τη Λέσβο – Ο καθείς και τα όπλα του- αξίζουν θερμά συγχαρητήρια.

 

 

Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top