Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / H Οδύσσεια της Μικρασιατικής καταστροφής
12/01/2022, 1:09 πμ

H Οδύσσεια της Μικρασιατικής καταστροφής

Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας //

 

Αντόν Μπεραμπέρ «Η Μεγάλη ιδέα», Μετάφραση: Αλεξάνδρα Κωσταράκου, εκδ. Πόλις, σελ. 608

 

«Η Μεγάλη ιδέα» (εκδόσεις Πόλις) αποτελεί μια από τις μικρές εκδοτικές εκπλήξεις της χρονιάς που έφυγε. Ο βασικός και κυρίαρχος λόγος είναι ότι ένας Γάλλος συγγραφέας και μάλιστα πρωτοεφανιζόμενος στο λογοτεχνικό στερέωμα, ο Αντόν Μπεραμπέρ, διαλέγει ως κεντρικό σημείο αναφοράς ένα νεφελώδες κομμάτι της Ελληνικής ιστορίας: Την μικρασιατική καταστροφή και τις συνέπειες της ουτοπικής ‘’μεγάλης ιδέας’’. Το δεύτερο σημαντικό του βιβλίου είναι η γραφή και η εξέλιξη της πλοκής, θέματα για τα οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια.

Ο Μπεραμπέρ, όπως και ο κεντρικός χαρακτήρας-αφηγητής του βιβλίου, ένας φοιτητής δεν προσεγγίζουν την υπόθεση της ‘’μεγάλης ιδέας’’ με καθαρά ιστορικούς όρους, ούτε προσπαθεί να αποδείξει το δίκαιο ή άδικο μιας χαμένης υπόθεσης. Τοποθετεί στο επίκεντρο της ιστορίας ένας αμφιλεγόμενο πρόσωπο, τον Σαούλ Καλογιάννη που για άλλους ήταν ένας ήρωας και για άλλους ένας προδότης. Προσπαθεί να ξεδιαλύνει μυθιστορηματικά και αφηγηματικά την αχλή του μύθου που περιβάλλει τον Καλογιάννη μετατρέποντας τον σε ένα πρόσωπο που κρύβει σε κάθε περίπτωση μέσα του μια μορφή ηρωισμού. Από τις στιγμές που ο Καλογιάννης και οι συμπολεμιστές του βλέπουν τη φλεγόμενη Σμύρνη από το κατάστρωμα ενός καραβιού ξεκινά μια περιήγηση. Τόσο για τον Καραγιάννη, όσο και για τον αφηγητή που ακολουθεί τα χνάρια του με βάση μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώρισαν ή έζησαν τα γεγονότα, γίνεται ο ίδιος ταξιδευτής που πατάει στο χώμα που πέρασε ο Καλογιάννης σε μια ιδιότυπη ανάπλαση της οδύσσειας του. Γιατί στην πραγματικότητα και πέρα από το στερεότυπο ‘’ήρωας ή προδότης’’ (εξ΄ ορισμού άλλωστε κάτι τέτοιοι είναι απολύτως υποκειμενικό) ο Καλογιάννης όσο προχωράει η εξιστόρηση γίνεται ταυτόσημος με την αναζήτηση, το ταξίδι που δεν έχει σκοπό την Ιθάκη αλλά τον μη προορισμένο και τον φέρνει στη Μόσχα, στην Παλαιστίνη, στις Ηράκλειες στήλες, στην Ισπανία, τον φέρνει να διασχίζει τον ωκεανό. Χωρίς αληθινό πρόγραμμα αλλά σαν κομμάτι ενός κύκλου που δεν μοιάζει να κλείνει πουθενά ή πολλών ομόκεντρων κύκλων. Ένας χιμαιρικός αναζητητής που μοιάζει με τον μυθολογικό Οδυσσέα. Στη δική του Οδύσσεια όπου ο χώρος και ο χρόνος είναι τα αναγκαία και απαραίτητα συνοδευτικά αλλά τελικά δεν παίζουν κανένα ρόλο θα συναντήσει και Λωτοφάγους και Λαιστρηγόνες και…. Κίρκες (στο έξοχο κεφάλαιο που συναντά την κυρία Μέγιερ) σε βαθμό που κάποια στιγμή ακόμη και ο ίδιος ο Καλογιάννης περνάει σε δεύτερη ή σε Τρίτη μοίρα.

 

Anton Beraber

 

Ένα άλλο εξαιρετικά ενδιαφέρον κομμάτι του βιβλίου είναι η γραφή. Ο συγγραφέας διαθέτει λυρισμό και ποιητικό λόγο, δένει πολύ καλά τις προτάσεις του και δημιουργεί υπέροχες εικόνες στον αναγνώστη. Η δομή του βιβλίου αυτή καθ’  αυτή είναι δαιδαλώδης και πολυεπίπεδη. Στην ουσία πρόκειται για μια συρραφή διαδοχικών μονολόγων-μαρτυριών που συνθέτουν το σύνολο του βιβλίου. Στον αναγνώστη θα χρειαστεί λίγος χρόνος και αρκετές σελίδες του βιβλίου για να μπει στο πνεύμα αφού σε κάποια στιγμή η παρουσία και η χρησιμότητα του αφηγητή γίνεται καθαρά τυπική. Σε πρώτο χρόνο απαιτείται αναγνωστική αφοσίωση και προσήλωση για να μην ‘’χαθεί’’ ο αναγνώστης μέσα σε αυτό το πέλαγος των πολλών διαφορετικών ‘’φωνών’’. Είναι δεδομένο ότι δεν πρόκειται για ένα εύπεπτο ανάγνωσμα και ο όγκος του βιβλίου το κάνει ακόμη πιο δύσκολο, ειδικά για όσους έχουν μάθει να γυρίζουν γρήγορα σελίδες. Ένα στοιχείο που ενδεχόμενα θα ξενίσει τον αναγνώστη είναι ότι η πρόζα δεν έχει αυξομειώσεις ή μεγάλες εντάσεις, όχι σε επίπεδο μαρτυριών αλλά σε επίπεδο δομής των μαρτυριών. Οι εκφράσεις του λόγου μοιάζουν κοινές μεταξύ τους και έχουν πολλά στοιχεία ομοιομορφίας ανεξάρτητα του ποιος μιλάει. Αρκετές φορές αποστεωμένα από συναισθήματα, ξερά, ρεαλιστικά. Γεγονός που σε ορισμένα σημεία, ειδικά μετά το μέσο του βιβλίου, δημιουργούν μια ανάγκη μεγαλύτερης ποικιλίας. Σε κάθε περίπτωση για ένα νεαρό συγγραφέα, που ξεκίνησε να γράφει το συγκεκριμένο πρώτο βιβλίο του, πριν συμπληρώσει τα 30 του χρόνια, τεχνικές λεπτομέρειες και χαρακτηριστικά αυτού του τύπου είναι ήσσονος σημασίας μπροστά στη μεγάλη εικόνα ενός βιβλίου απαιτητικού και πολυεπίπεδου.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top