Fractal

«Η Λεωφόρος»: Ένας πολυπολιτισμικός δρόμος προς την κατανόηση της ανθρώπινης ύπαρξης.

Γράφει η Εμμανουέλα Ζιάβρα //

 

Trevanian «Η Λεωφόρος», Μετάφραση: Κλαίρη Παπαμιχαήλ, Εκδ: Πόλις, σελ. 437

 

Ο Trevanian μας παρουσιάζει ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα, το οποίο αν και συγκλίνει με τα χαρακτηριστικά του νουάρ μυθιστορήματος, ταυτοχρόνως υπερβαίνει την αστυνομική πλοκή και εκτείνεται στους κόλπους του κοινωνικού μυθιστορήματος. Τα γεγονότα διαδραματίζονται στο Μόντρεαλ την δεκαετία του 70΄, δίνοντας σαφή εικόνα της περιρρέουσας ατμόσφαιρας των κοινωνικοπολιτικών αλλαγών μέσα από τα μαζικά κύματα μετανάστευσης. Η Λεωφόρος είναι το αποτέλεσμα αυτής της εποχής, μιας εποχής πολιτισμικών ζυμώσεων, κλυδωνισμού ταυτότητας και μιας εγκληματικότητας βαθιά συνυφασμένης με την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα. Πρόκειται για το αποτέλεσμα της περιθωριοποίησης των μεταναστών, της γκετοποίησης περιοχών μέσω του ταξικο-πολιτικού τοπογραφικού διαχωρισμού και τον κοινωνικό έλεγχο. Μετανάστες που κυνηγούν μία προοπτική, βετεράνοι του Βιετνάμ που βίωσαν τον κοινωνικό αποκλεισμό και μετατραυματικές διαταραχές, σεξεργάτριες που πασχίζουν να επιβιώσουν, κλεφτρόνια, ναρκομανείς και κάθε λογής «απροσάρμοστοι», ζουν στην «χάρτινη» Λεωφόρο του Trevanian δίνοντας της ζωή και χρώμα. Ένα κοσμοπολίτικο ψηφιδωτό που διάφορες γλώσσες, φαγητά, μυρωδιές και κουλτούρες ανακατεύονται με την γραφή του συγγραφέα δίνοντας στην Λεωφόρο παγκόσμιες διαστάσεις, ενώ δεν παύει να αποτελεί συμπύκνωση του κόσμου της εποχής του. Υπό αυτό το πρίσμα, το μυθιστόρημα απεγκλωβίζεται από την αυστηρή κατηγοριοποίηση του και κινείται ελεύθερα στο χώρο της λογοτεχνίας, μιας και οι δολοφονίες που εκτυλίσσονται και ζητούν εξιχνίαση, αποτελούν μόνο την αφορμή του συγγραφέα να περιπλανηθεί στο χώρο και τον χρόνο δράσης του, να «εδαφικοποιήσει» ιστορικά, ψυχολογικά και πολιτικά το έγκλημα, να συναντηθεί και να κατανοήσει τους ανθρώπους της Λεωφόρου που συχνά αποτελούν δείγματα μιας παθολογίας του κοινωνικού κακού και να εμπλουτίσει έτσι το αστυνομικό αίνιγμα με πολύπλοκα κοινωνικά επίπεδα.

Ο ήρωας του μυθιστορήματος, Κλωντ Λαπουάντ είναι ο πλέον κατάλληλος να ενσαρκώσει την παραπάνω στρατηγική του συγγραφέα. Πρόκειται για έναν υπαστυνόμο που προκαλεί με τον τρόπο δράσης του την αντίληψη μας για τον νόμο και το δίκαιο, βίαια διαχωρισμένα καθόλη τη διάρκεια του βιβλίου, αφήνοντας μας μετέωρους μπροστά στο ξεσκέπασμα των αστικών μηχανισμών δικαιοσύνης. Ακολουθώντας λοιπόν, την δική του πυξίδα δίκαιου, τις δικές του παράδοξες πρακτικές επιβολής εξουσίας που τον φέρνουν συχνά αντιμέτωπο με την διεύθυνση της αστυνομίας, ψηλαφεί το ζήτημα της σχέσης του υποκειμένου με το σύστημα και του φορέα με τον ρόλο του. Η αμηχανία του αναγνώστη είναι αρχικά βέβαιη μπροστά στον ιδιότυπο αυτόν αστυνόμο που αναζητά την ελευθερία να ακολουθήσει την δική του αίσθηση δικαίου, χωρίς όμως να αποβάλλει την ιδιότητα του ως «μπάτσου», αυτού δηλαδή, που επιβάλλεται, επιτηρεί και ελέγχει. Η ευαισθησία του συγκρούεται με τα καθήκοντα του κι αν  κερδίζει στο περίκλειστο ιδιωτικό του χώρο, στους δρόμους παραμένει μία ανοιχτή και συνεχής διαπάλη που ταλανίζει τον ήρωα, τον γεμίζει τύψεις και ξυπνά τους προσωπικούς του δαίμονες. Η διατύπωση της σεξεργάτριας που φιλοξένει στο σπίτι του ειναι αφοπλιστική, μιας και εξισώνει τον Λαπουάντ με τον εαυτό της στην θέση ότι και οι δύο δουλεύουν στους δρόμους. Εν τέλει ένας σύγχρονος Ζορό, εκδικητής υπέρ των ανωνύμων που στο τέλος κερδίζει την συμπάθεια μας, μιας και αφενός το ζήτημα της βίας σταδιακά πολιτικοποιείται τελεολογικά και αφετέρου η ιδιότητα του αστυνόμου παραμερίζεται μπροστά στο δίκαιο και η ζυγαριά τείνει προς την ανθρωπιά και την συγχώρεση σε ένα φόντο πολιτικής και κοινωνικής εκμετάλλευσης.

 

Trevanian

 

Οι διάχυτες διακειμενικές αναφορές του Ζολά στο μυθιστόρημα είναι ο λογοτεχνικός «φάρος» των κοινωνικών ριζών του μυθιστορήματος και της κοινωνιολογικής υφής της διαδρομής προς την λύση του φόνου, προσθέτοντας ένα μεταλογοτεχνικό επίπεδο στην αφήγηση που ισοσκελίζει την μανιώδη ανάγνωση του Λαπουάντ της συλλογής του Γάλλου Νατουραλιστή και με την ιδιότητα του ως ντετέκτιβ να «αναγιγνώσκει» τους ανθρώπους που είναι βουτηγμένοι στον κόσμο της βίας, του φόβου, της υποψιας, της επισφάλειας και του στίγματος.

Φως και σκοτάδι, ευαισθησία και κυνισμός, θεωρία και δράση, διχάζουν τους ήρωες του Trevanian, ενώ ο μηχανισμός της ενοχής δεσπόζει στις πράξεις και στις αποφάσεις τους καθιστώντας τους ιδιότυπους αυτούς χαρακτήρες αυτής της γωνιάς του Μόντρεαλ βαθιά ανθρώπινους σε αυτό το μνημειώδες έργο που σε αφήνει με ένα γλυκόπικρο χαμόγελο.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top