Fractal

Ποιητικές μεταμφιέσεις

Γράφει ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης //

 

Χλόη Κουτσουμπέλη, “Η γυμνή μοναξιά του ποιητή Όμικρον”, εκδ. Πόλις, 2021

 

Σαν μότο της συλλογής το σχόλιο της ποιήτριας σε ταφικό επίγραμμα που συνοδεύει το αρχαϊκό γλυπτό μιας κόρης: παρά τις όποιες ενστάσεις της, η Φρασίκλεια ένιωθε εθιστικά τα χέρια του γλύπτη όσο αυτός σμίλευε το άγαλμά της, κουβαλά στα χυμένα της μαλλιά αρχαία σκόνη και μεταξοσκώληκες και δεν τη λένε Φρασίκλεια αλλά Απαραβίαστη.

Δεν στέκομαι εδώ τυχαία. Τούτο το εναρκτήριο σχόλιο πυκνώνει την κύρια τεχνική και υποβάλλει τη βασική ιδέα της συλλογής. Τα ποιήματα δεν υπόκεινται απλώς στο πνεύμα του, αλλά λειτουργούν και σαν ανάπτυγμά του.

Πέραν της Φρασίκλειας, η Κουτσουμπέλη συνομιλεί με μια πληθώρα ακόμη προσώπων ή ακριβέστερα παραχωρεί τον λόγο σε μια πληθώρα προσώπων, πραγματικών ή επινοημένων, δημιουργών ή απλών ανθρώπων, απ’ τον Καρυωτάκη μέχρι τη Μαρία Μαγδαληνή, απ’ την Ηλέκτρα μέχρι τον Διονύσιο Σολωμό και απ’ τον Πήτερ Πάν μέχρι τον ποιητή Όμικρον. Ερωτικές επιστολές, πτώσεις από καταρράκτες, χρόνιες ασθένειες, απόπειρες αυτοκτονίας, παιδικά τραύματα, ποιητικοί στοχασμοί, υπαρξιακές αγωνίες ανασύρονται στο ποιητικό αναλόγιο υπό μορφή χαμηλόφωνης εξομολόγησης του «βιογραφούμενου». Μέσα απ’ την εξιστόρηση του επιμέρους περιστατικού σχηματίζουμε συνολική εικόνα για το όλον μιας ζωής. Κάθε ποίημα μπορεί να εκληφθεί και σαν ποιητική βιογραφία του προσώπου.

Ο ποιητικός λόγος εκφέρεται σαν εκμυστήρευση και σαν παραμυθία. Αποκαλύπτει σεισμογενή ρήγματα και αντηχεί ηφαιστειακές εκρήξεις, αλλά οι κραδασμοί μένουν στο εσωτερικό, σαν να απορροφώνται απ’ τα διάκενα των λέξεων και απ’ τις αποσιωπήσεις των στίχων, δεν οδηγούν σε συναισθηματικές εξάρσεις και δεν παρασύρονται στην ευκολία της υπερβολής. Η Κουτσουμπέλη δεν ζητά να στήσει πορτρέτα, δεν επιδιώκει να μνημειώσει μορφές που αδικήθηκαν ούτε και εκ των υστέρων να απονείμει το δίκαιο. Η ποίησή της δεν έχει ιδιοτέλειες, δεν χρησιμοποιείται προς κάποιο άλλο σκοπό, είναι απόλυτα διάφανη στην πρόθεσή της. Κάθε ποίημα ψηλαφεί την πληγή που δείχνει και από κοινού μ’ όλα τα άλλα υπηρετεί την πρόθεση της ποιήτριας, που, όπως προανέφερα, δηλώνεται με ευκρίνεια στο μότο. Τίποτα σε αυτή τη συλλογή δεν είναι τυχαίο, καμία λέξη, κανένα ποίημα, δεν υπάρχει έξω απ’ τον ποιητικό σχεδιασμό.

Μέσα απ’ τις μεταμφιέσεις της η Κουτσουμπέλη αρθρώνει έναν ενιαίο λόγο για την ποιητική γραφή, τα υλικά, τα όρια, τις αντοχές, τις αδυναμίες, τις υπερβάσεις. Αν συνομιλώντας με ποιητές συνθέτει το ποίημα όχι απ’ τα ποιήματά τους αλλά από ήσσονα ή μείζονα περιστατικά της ζωής τους είναι για να μας πει ότι η ποίηση είναι παντού τριγύρω, υπάρχει στις πιο ανύποπτες στιγμές, λειτουργεί σαν έσχατη καταφυγή. Ομοίως αν επιλέγει σαν συνομιλητές τον Καρυωτάκη τη Φρασίκλεια και τη Άννι Έντσον Τέιλορ είναι για να μας πει για τη δημοκρατία της ποίησης, ότι επί ίσοις όροις μετέχουν όλοι στην κοινοκτημοσύνη της, ότι κανείς δεν αποκλείεται απ’ το δίκαιό της. Εντέλει, αν προσδίδει στον ποιητικό της λόγο μορφή θεάτρου, συνέντευξης ή πρόζας είναι για να μας πει ότι η ποίηση υπάρχει πέραν της ποίησης σε κάθε μορφή λόγου ή μάλλον ψυχώνει σαν ποίηση κάθε μορφή  λόγου.

 

Χλόη Κουτσουμπέλη

 

Υπάρχει και μια πρόσθετη λειτουργία αυτών των μεταμφιέσεων, θαρρώ η πιο σημαντική απ’ όλες, που θίγει την έννοια της ταυτότητας και του εγώ, και δη της ποιητικής ταυτότητας και του ποιητικού εγώ. Σε τούτη τη συλλογή το ποιητικό εγώ είναι ρευστό και απροσδιόριστο. Υφίσταται όχι αυτοδύναμο, αλλά διασπώμενο, διαχεόμενο και διασπειρόμενο σε επιμέρους προσωπεία. Κατασκευάζοντας το ποίημα επιλέγει το προσωπείο που θα ενδυθεί το πρόσωπό του, επιλέγει τη φωνή που θα μιμηθεί η φωνή του. Υπάρχει μόνο δια του ποιήματος, σε μια διαρκή συνομιλία με τα πρόσωπα που επινοεί, σωπαίνει όταν τελειώνει το ποίημα, πεθαίνει όταν κλείνει η συλλογή. Το ποιητικό υποκείμενο είναι ένα μωσαϊκό, μια πολυφωνική ορχήστρα, συντίθεται χάριν των άλλων δημιουργών και του ίδιου του δημιουργήματος για να καταστεί στο τέλος και το ίδιο ένα ποιητικό προσωπείο για άλλους δημιουργούς.

«Η γυμνή μοναξιά του ποιητή Όμικρον» είναι τούτο ακριβώς το υπαρξιακό ά(λ)γος του δημιουργού, που ξεκινά τη δημιουργία με την ψευδαίσθηση του δημιουργού, για να βρεθεί κι αυτός στην κατάσταση του δημιουργούμενου. Ό,τι εδώ συντρίβεται είναι η ατομικιστική εικόνα ενός υπερφίαλου (ποιητικού) εγώ, που λησμονεί τα ετερώνυμα της ύπαρξής του. Ό,τι δικαιώνεται εδώ είναι η ποιητική παραμυθία που έρχεται να ανακουφίσει το ά(λ)γος με τη συνείδηση της εθιστικής αίσθησης που ένιωθε η Φρασίκλεια καθώς τη σμίλευε ο γλύπτης και των μεταξοσκώληκων που είχε κολλημένους στα μαλλιά της μαζί με την αρχαία σκόνη.

Η ποιητική συλλογή της Κουτσουμπέλη βεβαιώνει του λόγου το ποιητικό αληθές.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top