Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Αναγνωστικός και μεταφραστικός άθλος
11/01/2023, 10:02 πμ

Αναγνωστικός και μεταφραστικός άθλος

Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας //

 

Αντόνια Σούζαν Μπάιατ «Η εμμονή», Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά, εκδ. Πόλις, σελ. 648

 

«Η εμμονή» (εκδόσεις Πόλις) της Αντόνια Σούζαν Μπάιατ είναι με κάθε μέτρο σύγκρισης και από οποιαδήποτε γωνία προσπαθήσει κάποιος να το προσεγγίσει ένα από τα πιο δύσκολα και απαιτητικά βιβλία που κυκλοφόρησαν μεταφρασμένα στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Οι χαρακτηρισμοί ‘’δύσκολο και απαιτητικό’’ αφορούν όλα τα επίπεδα: Συγγραφικό, αναγνωστικό και μεταφραστικό. Χωρίς καμία θεματολογική προσέγγιση και ομοιότητα μπαίνει εύκολα στην ίδια κατηγορία με τα ογκώδη μυθιστορήματα αρκετών Αμερικάνων συγγραφέων της εποχής μας που φιλοδοξούν να γράψουν το ‘’επόμενο μεγάλο Αμερικάνικο μυθιστόρημα’’. Με τη διαφορά ότι η βραβευμένη με Μπούκερ Μπάιατ κατορθώνει να γράψει ένα πλήρες βιβλίο που πολύ δύσκολα μπορεί να καταταχθεί αυτόνομα σε μια κατηγορία αλλά φλερτάρει με πολλές διαφορετικές. Παρότι κάθε προσπάθεια κατηγοριοποίησης του θα είναι εξ ορισμού άστοχη θα τολμούσα να γράψω ότι σε πρώτο χρόνο είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Ταυτόχρονα όμως είναι και ένα βιβλίο που εντός του εκτυλίσσονται όχι ένα αλλά δύο ρομάντζα βικτωριανής εποχής, ένα βιβλίο για την ποίηση (υπάρχουν σχεδόν 2000 στίχοι) ακόμη και ένα φιλολογικό βιβλίο ‘’αστυνομικής έρευνας’’. Ακριβώς αυτό είναι ένα από τα στοιχεία που το κάνουν απαιτητικό και πολυδιάστατο.

Μερικά λόγια για την υπόθεση του ώστε να γίνει πιο αντιληπτό το πνεύμα και το ύφος του βιβλίου (ακριβώς όπως υπάρχουν στο οπισθόφυλλο του): «Γύρω από τον μεγάλο βικτοριανό ποιητή Ράντολφ Χένρι Ας μαίνεται ένας υπόγειος πόλεμος. Πανεπιστημιακοί, φιλόλογοι, μελετητές, διεκδικούν την αποκλειστικότητα της μελέτης του έργου του. Όλα τα χτυπήματα επιτρέπονται, ακόμη και η κλοπή χειρογράφων, η δόλια απόσπαση πληροφοριών, η εξαπάτηση. Αλλά καθώς αυτές οι ακαδημαϊκές διαμάχες κορυφώνονται, ο νεαρός ερευνητής Ρόλαντ Μίτσελ ανακαλύπτει μια επιστολή του ποιητή που απευθύνεται σε μια άγνωστη γυναίκα. Μαζί με τη φεμινίστρια, πρωτοπόρο των γυναικείων σπουδών, Μωντ Μπέιλι, θα επιχειρήσουν να διαλευκάνουν το ερωτικό μυστήριο που φαίνεται να περιβάλλει την επιστολή. Οι δυο τους, κρυφά από συναδέλφους και ανταγωνιστές μελετητές, θα αποδυθούν σ’ ένα ασθματικό κυνήγι θησαυρού και πολύ γρήγορα η διανοητική τους περιπέτεια θα γίνει και πραγματική».

 

Αντόνια Σούζαν Μπάιατ

 

Οι σχεδόν 700 σελίδες του βιβλίου είναι ένας δύσβατος λαβύρινθος που απαιτεί όχι μόνο την απόλυτη συγκέντρωση του αναγνώστη αλλά πολλές φορές και την επιθυμία ή τη δυνατότητα του να επιστρέψει μερικές σελίδες πίσω για να κατανοήσει λίγο παραπάνω νοήματα που προσέγγισε διαφορετικά ή προσπέρασε χωρίς να τους δώσει βαρύτητα. Η εμμονή της φιλολογικής έρευνας που είναι τα βασικό (ενδεχόμενα) ζητούμενο του βιβλίου μεταφέρεται σχεδόν επιδημικά στον αναγνώστη. Υπάρχουν στιγμές που το βιβλίο μοιάζει κουραστικό, ειδικά από τη στιγμή που υπάρχουν σελίδες επί σελίδων γεμάτες με βικτοριανή ποίηση αλλά ακριβώς αυτό αποτελεί την επιτυχία της Μπάιατ. Κρατάει τον αναγνώστη με ένα δύσκολο, ‘’στριφνό’’, απαιτητικό τρόπο και όχι με φτηνές page turning τακτικές και ευρήματα. Ένα βιβλίο γεμάτο Βικτοριανή μελαγχολία που όμως δεν φέρνει δάκρυα ή συγκίνηση παρότι σε μεγάλα μέρη του ασχολείται με τα παράλληλα ειδύλλια των δύο ερευνητών της ιστορίας και των δύο ποιητών. Ένα βιβλίο για την ποίηση, τον έρωτα, την εμμονή στην αναζήτηση, τις ανθρώπινες τραγωδίες,  τη γραφή που κατορθώνει όλα αυτά μαζί και ξεχωριστά να τα μετατρέψει σε ιδιαίτερες τέχνες. Και να τους δώσει περίπου επικές διαστάσεις μέχρι το γλυκόπικρο φινάλε του. Γίνεται αντιληπτό ότι το βιβλίο αποτελεί μια πολυεπίπεδη συγγραφική δουλειά που έχει γίνει από την Μπάιατ με μαεστρία και προσοχή στην κάθε λεπτομέρεια. Γίνεται εξίσου αντιληπτό ότι αφορά απαιτητικούς αναγνώστες και όχι εκείνους που απλά αρέσκονται να ξεφυλλίζουν ένα βιβλίο ή να διαβάζουν γρήγορα, διαγώνια τις λέξεις. Ακριβώς εδώ και παρότι δεν έχω επαφή με το αυθεντικό κείμενο να γράψω ότι η αναμέτρηση με ένα τόσο απαιτητικό και ιδιότυπο κείμενο αποτελεί μεταφραστικό άθλο. Η Κατερίνα Σχοινά είχε προφανώς μια πολύ δύσκολη δουλειά μπροστά της αλλά το αποτέλεσμα είναι απολύτως ικανοποιητικό, ειδικά από τη στιγμή που στο όλο εγχείρημα προστέθηκε και η δυσκολία της μετάφρασης ποιημάτων. Επαναλαμβάνω ότι αυτό αποτελεί μια καθαρά προσωπική εκτίμηση ειδικά από τη στιγμή που δεν έχω διαβάσει το βιβλίο στην πρωτότυπη γλώσσα του και πιθανώς δεν θα το κάνω ποτέ.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top