Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η μετουσίωση του ιστορικού γεγονότος σε ποιητικό βίωμα
20/05/2020, 12:08 μμ

Η μετουσίωση του ιστορικού γεγονότος σε ποιητικό βίωμα

Της Ευσταθίας Δήμου // *

 

Αρτέμης Μαυρομμάτης, «Η δολοφονία του Μαλτέζου και μια τίγρη», εκδόσεις Θράκα, Αθήνα 2019.

 

Η τρίτη ποιητική συλλογή του Αρτέμη Μαυρομμάτη, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Θράκα», φέρει τον μάλλον αιχμηρό και τολμηρό για τα ποιητικά δεδομένα τίτλο Η δολοφονία του Μαλτέζου και μια τίγρη. Η τόλμη αυτή και μία διάθεση ειλικρίνειας, ενδεχομένως και ωμότητας, που εντοπίζεται στις λέξεις «δολοφονία» και «τίγρη», διατρέχει ολόκληρη τη συλλογή η οποία ξεχωρίζει σε μεγάλο βαθμό μέσα στο σύγχρονο ελληνικό ποιητικό τοπίο, μεταξύ άλλων, και για τη δόμησή της, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο οικοδομείται ως σύνολο και όχι ως παράθεση μεμονωμένων ποιημάτων.

Το στοιχείο εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η εκκίνηση από ένα καταλυτικής σημασίας ιστορικό γεγονός, όχι μόνο για την εποχή που έγινε, αλλά και για την μετέπειτα ιστορική περίοδο, την δολοφονία του Κίτσου Μαλτέζου, φοιτητή Νομικής και μέλους της ΕΣΑΣ (Εθνικός Σύνδεσμος Ανωτάτων Σχολών) που δολοφονήθηκε, το 1944, σε ενέδρα που του έστησαν μέλη της  ΕΛΑΣ Σπουδάζουσας μπροστά στο σπίτι του. Ο Μαυρομμάτης εμπνέεται από το συγκεκριμένο τραγικό γεγονός, που είχε τότε συγκλονίσει τους φοιτητές και είχε πυροδοτήσει εσωτερικές συγκρούσεις στην Αριστερά, και συνθέτει ένα λογοτέχνημα που είναι βέβαια ποιητικό, παρουσιάζει όμως και στοιχεία θεατρικής άρθρωσης.

Η προμετωπίδα που προτάσσει ο ποιητής εισάγει στο κλίμα και τη φιλοσοφία του βιβλίου που επικεντρώνεται γύρω από το γεγονός της κατάπτωσης και της αποσύνθεσης του ανθρώπου και του κόσμου σε τέτοιο βαθμό ώστε ότι πριν έμοιαζε επικίνδυνο τώρα απλώς να φαντάζει ασήμαντο, μικρό και ακίνδυνο μπροστά στην πραγματικότητα και την αλήθεια. οι βιαστές δεν είναι νεκρόφιλοι, οι δολοφόνοι δεν σκοτώνουν πτώματα και τα κλεφτρόνια, φευ, δεν είναι τυμβωρύχοι.

Πιο συγκεκριμένα, το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη καθένα από τα οποία τιτλοφορείται ως «Πτέρυγα» Α, Β, Γ και Δ αντίστοιχα και περιλαμβάνει ποιήματα, ολιγόστιχα στην πλειονότητά τους, που διακρίνονται για τον αποσπασματικό και αφαιρετικό τους χαρακτήρα. Πολλά από αυτά θυμίζουν σκηνικές ή σκηνοθετικές οδηγίες, υπό την έννοια ότι συνιστούν περιγραφές ενός τόπου ή «τοπίου», συνήθως κλειστού και ασφυκτικού. Κυρίαρχη θέση έχει μέσα στα ποιήματα αυτά το χρώμα, συνήθως χαρακτηριστικά άσπρο, κίτρινο, μαύρο, κόκκινο που υποβάλλει μια διάθεση αποτροπιασμού και φρίκης.

Ο θεατρικός προσανατολισμός της ποιητικής γραφής του Μαυρομμάτη φαίνεται εντονότερα στη δεύτερη ενότητα, «Πτέρυγα Β» όπου περιγράφεται, εν είδη σκηνικής οδηγίας, μία αίθουσα δικαστηρίου. Ο συμβολισμός εδώ είναι σαφής, το ίδιο και οι συνδηλώσεις. Ακολουθεί ένα μακροσκελές ποίημα εν είδη απολογίας στο οποίο ο απολογούμενος προσκομίζει, σαν ψηφίδες ενός μεγάλου ψηφιδωτού, στιγμές της προσωπικής του ιστορίας, μαζί με τις επιθυμίες, τα όνειρα, τις απογοητεύσεις του οι οποίες συμπλέκονται και απορρέουν από τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένη η σύγχρονη κοινωνία. Μέσα σε αυτόν τον ποιητικό μονόλογο ξεχωρίζουν φράσεις που συνιστούν κραυγές αγωνίας του σύγχρονου ανθρώπου, μιας αγωνίας που συμπλέκεται με την πικρή συνειδητοποίηση και την συνακόλουθη (αυτο) ειρωνεία. Είμαι κερί./ Αναμένω./ Λιώνοντας. Καίω λίγο – λίγο/ την τριχιά της μυλόπετρας/ που κρέμεται/ ακριβώς από πάνω./ Και δεν θα μακρυγορήσω./ Δεν υπάρχει χώρος και χρόνος/ για να μακρηγορήσω./ Ένας βράχος που μετεωρίζεται/ μόνος μέσα στο σύμπαν/ το καλύτερο που μπορεί να κάνει/ είναι να βρει μια ατμόσφαιρα/ να εισέλθει μέσα της/ και να αναφλεγεί/ μέχρι διαλύσεως.

 

Αρτέμης Μαυρομμάτης

 

Η συλλογή του Αρτέμη Μαυρομμάτη κινείται σαν εκκρεμές ανάμεσα σε δύο πόλους. Από την μία είναι η διαμόρφωση, το στήσιμο εικόνων με λίγες μόνο πινελιές, στοιχείο που ενεργοποιεί σε μεγάλο βαθμό τον αναγνώστη να προβεί στην συμπλήρωση ή την αναμόρφωσή τους με τους δικούς του όρους. Οι εικόνες αυτές, με τη σειρά τους, διαμορφώνουν ένα κλίμα ιδιαίτερο, ένα κλίμα εγκλεισμού και απόγνωσης που σχετίζεται άμεσα με την απογύμνωση του ανθρώπου και του κόσμου. Είναι ενδεικτικό ότι η «απογύμνωση» αυτή εντοπίζεται και στο λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί ο ποιητής, στον λεκτικό του δηλαδή τρόπο που είναι εντελώς απογυμνωμένος από περιττά στολίδια και σχήματα λόγου. Οι λέξεις, ωστόσο, που επιλέγει δεν στερούνται φορτίου, κάθε άλλο μάλιστα. Στο σημείο αυτό εντοπίζεται και ένα είδος συγγένειας του Μαυρομμάτη με την ποίηση του Σαχτούρη, στο βαθμό που και οι δύο επιλέγουν λέξεις αντιποιητικές οι οποίες όμως δημιουργούν ένα άκρως ποιητικό αποτέλεσμα.

Ο έτερος πόλος είναι αυτός της απολογίας και της κατάθεσης. Με αφορμή το ιστορικό παρελθόν και το γεγονός της δολοφονίας του Μαλτέζου, ο ποιητής εμπλέκεται και εμπλέκει και τον αναγνώστη του σε μία διαδικασία ενδοσκόπησης και απολογισμού. Στο πλαίσιο αυτό αποκτά ξεχωριστό ρόλο και σημασία το σύμβολο της τίγρης, που για πρώτη φορά ίσως στα ποιητικά δεδομένα εισάγεται μέσα στο ποιητικό σύμπαν. Η τίγρης μπορεί να προσλάβει ποικίλες διαστάσεις και σημασίες. Άλλοτε γίνεται φωτιά/ στον κάμπο με τα σκιάχτρα, γίνεται δηλαδή μία δύναμη που έρχεται να αποτελειώσει έναν κόσμο ο οποίος έχει απωλέσει την ανθρώπινη πλευρά της ύπαρξής του.  Άλλοτε εωσφόρα/ κόκκινη και μαύρη, ενσαρκώνει το δαιμονικό στοιχείο και άλλοτε το σχήμα/ δυο κλειστών ματιών.

Η συλλογή του Αρτέμη Μαυρομμάτη αποτελεί ένα αρκετά κλειστό σύμπαν που μπορεί κανείς να το προσεγγίσει καλύτερα και αποτελεσματικότερα διαισθητικά, αφού όπως φαίνεται ο ποιητής περισσότερα υπονοεί παρά εκφράζει ρητά και απερίφραστα. Ποιητικά η συλλογή παρουσιάζει ενδιαφέρον ως προς τη στόχευση και τη λειτουργία της απόσταξης και της αφαίρεσης, αλλά και της κρυπτικότητας η οποία διατρέχει πολλά από τα ποιήματα και λειτουργεί σαν πρόκληση και στοίχημα προς τον αναγνώστη.

 

 

 

* H Ευσταθία Δήμου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Κλασσική και Νεοελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών όπου εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή με θέμα τις θεατρικές διασκευές πεζογραφημάτων. Εργάζεται ως φιλόλογος στη Δημόσια Μέση Εκπαίδευση. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές Στη Σπορά των αστεριών (Νέος Αστρολάβος/Ευθύνη, 2011) και Σονέτα (Gutenberg, 2016). Άρθρα, διηγήματα και ποιήματά της έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά. Το 2011 ήταν υποψήφια για το βραβείο καλύτερου νέου ποιητή στο 32ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ποίησης.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top