Fractal

Κόκαλα πνιγμένα στη λάσπη

Προσεγγίζει ο Γιώργος Ρούσκας //*

 

Αρτέμης Μαυρομμάτης, “Η δολοφονία του Μαλτέζου και μια τίγρη”, εκδόσεις Θράκα, 2019

 

Περίεργος τίτλος. Ο πρώτος ερωτηματικός συνειρμός ίσως να γεννιέται από το Μαλτέζος συν τίγρη, τι σχέση έχει δηλαδή η γκρι-μπλε  μ α λ τ έ ζ ι κ η  τ ί γ ρ η, και ποια είναι αυτή η μία, στο βιβλίο. Το πράγμα παραμένει αξεδιάλυτο στην πρώτη ανάγνωση, αφού στο τέλος της, συναντάς τη σημείωση:

«το γατάκι που τρύπωσε λαθραία έγινε τίγρη, κι η τίγρη έγινε πατάκι στην πέτρα».

Στο ερώτημα αντί απάντησης, προστίθενται δυσκολίες.

 

Συνδυάζοντας τις λέξεις δολοφονία συν Μαλτέζος, ίσως η μνήμη οδηγηθεί στην περίπτωση του τελευταίου απογόνου του στρατηγού Μακρυγιάννη, ο οποίος πλήρωσε την αλλαξοπιστία του και την απόφασή του να ανήκει και να δρα πολιτικά ακολουθώντας τα πιστεύω του ανεξάρτητα από προηγούμενές του επιλογές, με την ίδια του τη ζωή. Δολοφονήθηκε το 1944. Ήταν μόλις 23 ετών. Η επαλήθευση της συσχέτισης της υπόθεσης αυτής με τον τίτλο, γίνεται πάλι στις σημειώσεις της τελευταίας σελίδας, όπου αναφέρεται ότι:

«ο Μαλτέζος δολοφονήθηκε με πύον».

Τι άλλο μπορεί να είναι η άρνηση του δικαιώματος του εκφράζεσθαι, του αλλάζειν απόψεις, του μη τυφλά προσκολλάσθαι, του απορρίπτειν, του ονειρεύεσθαι, ακόμη και του πλανάσθαι, ήτοι εν ολίγοις του δικαιώματος του ζειν, από πύον στην κακοφορμισμένη σκέψη, στην αντίληψη, πύον στο μαχαιρωμένο σώμα της Δημοκρατίας, στο βιασμένο κορμί της Ελευθερίας;  Πύον, στην πασαλειμμένη με κρέμες επιδερμίδα του πολιτισμού;

 

Με την πρώτη ανάγνωση του τρίτου βιβλίου του Αρτέμη Μαυρομμάτη, μάλλον λίγες θα είναι οι αποκρυσταλλώσεις. Για να εισχωρήσει κάποιος στα ενδότερα των λέξεων, θα χρειαστεί να σκύψει ξανά στο χαρτί με προσοχή (αν και σε εμένα το βιβλίο εστάλη ηλεκτρονικά, λόγω της έκτακτης κατάστασης της πανδημίας του κορωναϊού), αφού ετούτη η γραφή, πέραν της υπερρεαλιστικής της καταγωγής, είναι ταυτόχρονα άλογη, παράλογη, απρόβλεπτη, εφιαλτική. Ερωτοτροπεί με το όνειρο, τις αισθήσεις και τις παραισθήσεις, συγχρονίζοντας ένα αναρχικό κουαρτέτο πνευστών, με τις ανάσες του ποιητικού σώματος. Η φαντασία κινείται από την υποβολή ως την αυθυποβολή, ενώ έντονη είναι η παρουσία της ειρωνείας και του σαρκασμού, μέσα στο περιβάλλον ενός άλλου τύπου εγκλεισμού, που κοινοποιήθηκε ένα χρόνο πριν, τον Απρίλιο του 2019, ότε και εκδόθηκε το βιβλίο.

 

Πρόκειται για μία ποιητική σύνθεση, η οποία εκτυλίσσεται σε τρεις από τέσσερις Πτέρυγες (γι αυτό και κουαρτέτο και όχι τρίο). Α΄, Β΄, Δ΄. Η άλλη, η Γ΄, υπό κατασκευή.

Πτέρυγες φυλακής; Στρατοπέδου; Νοσοκομείου; Φρενοκομείου; Μουσείου;

Νέας δομής με πέντε σε ένα; Φυλ-Στρατ-Νοσ-Φρεν-Μους;

Πτέρυγα Α΄: Η μικρότερη. Λαμβάνουν χώρα διαδικασίες βάσει του κανονισμού λειτουργίας και του ρόλου της. Εμφανέστατη η γραφειοκρατία. Οι διατυπώσεις (διαδικαστικές αλλά και ποιητικού λόγου) στυγνές. Πολλές τυποποιημένες, σαν από σφραγίδα. Βασανιστήρια. Λέξεις κλειδιά: εθνόσημο, χρώματα.

Πτέρυγα Β΄: Η μεγαλύτερη σε έκταση, ενιαία, συνεκτική. Στεγάζει: προσωπικούς απολογισμούς, πεπραγμένα, χωροχρονικές αναφορές. Κλειδί: η έντονη παρουσία ρημάτων.

Πτέρυγα Δ΄: Εντός της, διάσπαρτες αναφορές, παρατηρήσεις τρίτων, ιστορία. Λέξη κλειδί: η μετοχή ούσα, στοχεύοντας στην ανάδειξη του «είναι».

 

Το μαύρο μπετόν των τοίχων τους, είναι σοβαντισμένο με εμφανή, επιλεγμένα χρώματα.

Με άσπρο, το οποίο σαφέστατα είναι μαύρο:

άσπρος κουκουλοφόρος, άσπρα δεσμά, άσπρο σφυρί, άσπρες λεπίδες

ή διφορούμενο, αλλά εμφανώς ψυχρό:

άσπρα χαρτιά, άσπρο στυλό, άσπρο τραπέζι, άσπρα γάντια, άσπρα γόνατα, άσπρη λάβα, άσπρο δωμάτιο, άσπρος μονόφθαλμος, άσπρα οστά.

Με κόκκινο:

κόκκινα μαλλιά, εωσφόρα κόκκινη και μαύρη, κόκκινα μυαλά.

Πράσινο: πράσινο κτήνος, πράσινο όνειρο.

Κίτρινο: γαστρικά υγρά.

 

Αρτέμης Μαυρομμάτης

 

Έρχονται οι ερωτήσεις: Πτέρυγες, δηλαδή; Υπό κατασκευή η Γ΄, άρα; Κυριολεκτικά ή όχι;

Μήπως Α΄ είναι το παρελθόν, Β΄ το παρόν , Γ΄ το μέλλον, Δ΄ ο θάνατος;

Α΄ οι κρατικές δομές, Β΄ το πεδίο δράσης τους, Γ΄ η μνήμη, Δ΄ η εκτέλεση;

Ή Α΄ τα κόμματα, Β΄ ο φανατισμός, Γ΄ η ιστορία, Δ΄ ο παραλογισμός;

–Μήπως Α΄ είναι το υποσυνείδητο, Β΄ το συνειδητό βίωμα , Γ΄ η ύπαρξη, Δ΄ οι αισθήσεις;

Ή μήπως ο πολιτισμός είναι η Α΄, Β΄ η κοινωνία, Γ΄ η ένταξη, Δ΄ οι εμπειρίες;

–Γιατί να μην είναι Α΄ η πληροφορία, Β΄ η γνώση, Γ΄ η αυτογνωσία, Δ΄ η τριβή;

–Θα μπορούσε κάλλιστα Α΄ να είναι η Ύβρις, Β΄ η Άτη, Γ΄ η Νέμεσις, Δ΄ η Τίσις, η οποία εδώ προηγείται της Νεμέσεως (βιώνεται η καταστροφή πριν από την τιμωρία).

Ο Αρτέμης Μαυρομμάτης έχει εκθέσει εντύπως τη θεώρησή του, έστω και κρυπτογραφημένα. Κάθε αναγνώστης, είναι ελεύθερος να επιλέξει ή να φτιάξει τη δική του.

 

Σε αυτές τις πτέρυγες ζει ή τουλάχιστον αφήνεται να περιπλανιέται το ποιητικό υποκείμενο, το οποίο εξιστορεί τα καθέκαστα και προσπαθεί να αυτοπροσδιοριστεί, όπως

«ένας βράχος που μετεωρίζεται

μόνος μέσα στο σύμπαν».

 

Λεπτομερέστερη ματιά αποκαλύπτει περισσότερα. «Βράχος»: συμπαγής, συγκροτημένος, με αναγνωρίσιμη μορφή, σχήμα, χρώμα, υφή. «Μόνος»: η μοναξιά του αιρετικού, του ιδιαίτερου, του καλλιτέχνη. Του επαναστάτη, του απροσάρμοστου, του έχοντος κάποιο σύνδρομο ή κάποια διαταραχή, ή μπορεί και όχι, φτάνει και περισσεύει η μοναξιά του σημερινού ανθρώπου, εντεινόμενη στο έπακρο με τη χωρική του τοποθέτηση ως κουκκίδας στο χάος του σύγχρονου κοινωνικού, τεχνολογικού ή του κυριολεκτικά εννοούμενου σύμπαντος. «Μόνος μέσα στο σύμπαν», ψάχνει να βρει τη θέση του, το ποιος είναι ή τουλάχιστον το ποιος είναι ο σκοπός της ύπαρξής του, βρίσκεται σε διαρκή κίνηση, με διλήμματα, από δω ή από εκεί, «μετεωρίζεται».

 

Πρώτο βήμα για εύρεση απαντήσεων η παρατήρηση του εαυτού, μέσω των ως τώρα πεπραγμένων. Μετά από μία ανασκόπηση μνήμης παλαιότερων στιγμών, με έκδηλη την κίνηση-δράση με τη χρήση ισχυρών ρημάτων ενεργητικής φωνής, κυρίως σε πρώτο ενικό αορίστου:

ήθελα, πήρα, ταίριαξα, σήκωσα, κατέκτησα, έσβησα, ασπάστηκα,

όπως και:

 

«Άρεσα

σχολίασα

μοιράστηκα

έκανα την πάπια…

έβγαλα τα μάτια μου

σε φύλλα υπολογιστικά»

 

έρχονται οι πιο πρόσφατες μνήμες μαζί με εκείνες των επαναλαμβανόμενων καταστάσεων, σε ενεστώτα:

 

«Η επανάστασή μου εξαντλείται

στο να παίζω το Last Christmas

Δεκαπενταύγουστο»

 

ή δράσεων αιρετικών-αντιδραστικών:

 

«κόβω βασιλόπιτες

μέχρι το Πάσχα».

 

Το παρόν, ή το μόλις περασμένο παρόν, έχει την ανάγκη να ακουστεί με εξίσου ισχυρά ρήματα:

καρφώνω, πετάω, ακούω, κόβω, λέω, παραμυθιάζομαι

με τρόπο προκλητικό-ειρωνικό:

 

«… καλώ τα πνεύματα με αναπάντητη

να πάρουν αυτά όταν μπορέσουν

που έχουν εξακόσια λεπτά προς όλους

κι εξακόσια μεγαμπάιτ το μήνα

για να σερφάρουν απεριόριστα

στις ακτές της Νέας Ζηλανδίας».

 

Παροτρύνσεις έξωθεν; Μπόλικες, ευπρόσδεκτες ή μη.

Κάποια σουρεάλ τσουγκράνα μάγισσα συμβουλεύει:

 

«πρέπει να βγεις απ’ το ενυδρείο,…

πρέπει να το κάψεις

το παιδί που κρύβεις μέσα σου».

 

Ως παραδοσιακή μάγισσα, δεν λέει φυσικά το πώς. Η κατάσταση δυσκολεύει αφού τα σημεία αναφοράς έχουν εξοντωθεί. Τα καταφύγια έχουν προ πολλού εξαφανιστεί:

 

«η μόνη πατρίδα τ’ απλωμένο σκοινί

που λιάζονται τα κόκαλα πνιγμένα στη λάσπη».

 

Οι ως τώρα διαπιστώσεις-απαντήσεις στην ερώτηση του ένοπλου φρουρού: “τις ει;”, τρεις. Όπως οι πτέρυγες.

Η πρώτη;

 

«Είμαι απλά το αντίθετο του εαυτού μου».

 

Η δεύτερη;

 

«Είμαι κερί.

Αναμένω.

Λιώνοντας.

Καίω λίγο-λίγο

την τριχιά της μυλόπετρας

που κρέμεται

ακριβώς από πάνω

 

Η Τρίτη; Μεταφορική. Γίνεται προσωπική αν προστεθεί νοητά ένα κόμμα, μετά τη δεύτερη λέξη του πρώτου στίχου:

 

«Ένας βράχος που μετεωρίζεται

μόνος μέσα στο σύμπαν

το καλύτερο που μπορεί να κάνει

είναι να βρει μια ατμόσφαιρα

να εισέλθει μέσα της

και να αναφλεγεί

μέχρι διαλύσεως».

 

Κατάληξη αναπόφευκτη; Στην πτέρυγα Δ, με το τοπίο γύρω να είναι σαφώς ασαφές:

 

«Χαράζει ραπτομηχανή στο σβέρκο ελευθερία

ατμόσφαιρες του Δία τέσσερις στην πρέσα

και κάτι στον αέρα σκουριάζει τις αρθρώσεις».

 

Ο Μαλτέζος και ο κάθε άνθρωπος, ως «χι» εν δυνάμει Μαλτέζος,

ο εγκλεισμός του στα στεγανά (της πτέρυγας Α;) και τα βασανιστήρια που υφίσταται εκεί ,

η αργή και τελική δολοφονία του (στην πτέρυγα Β΄;),

η ξεπηδήσασα τίγρη της μνήμης, της αφύπνισης, της συνειδητοποίησης, της(;) προσδοκώμενης ανατροπής (στην Δ΄;),

και η στα σπάργανα ακόμα επόμενη κίνηση (σαφώς στην Γ΄),

εκθέτονται στις πτέρυγες του βιβλίου, οι οποίες από πτέρυγες ενός συνολικού οικοδομήματος, μέσω του ποιητικού λόγου γίνονται πτέρυγες (φτερά) στην πλάτη του αναγνώστη για μια άλλου είδους πτήση, προς μία για πολλούς αιρετική εποπτεία, ή για άλλους, πτερύγια για κολύμπι στα βαθιά νερά του χρόνου και της ζωής.

Το ταξίδι αυτό, είναι σε εξέλιξη.

Αβέβαιο μεν, όπως και η κατασκευή της πτέρυγας Γ΄, αλλά εις πείσμα όλων, συνεχίζεται…

 

 

 

* Ο Γιώργος Ρούσκας είναι ποιητής

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top