Fractal

Η Δίκη του Τόκιο

Γράφει ο Μίνως-Αθανάσιος Καρυωτάκης //

 

 

Η σύσταση του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης με σκοπό να καταδικάσει όλους όσους διέπραξαν βάναυσα εγκλήματα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εξακολουθεί να διεγείρει τα πλήθη, προκαλώντας θερμές συζητήσεις. Ωστόσο, ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον φαίνεται να παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια η εξιστόρηση των γεγονότων που σχετίζονται με το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο για την Άπω Ανατολή ή την αποκαλούμενη Δίκη του Τόκιο. Το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο για την Άπω Ανατολή θεωρείται μέχρι σήμερα η αδελφή Δίκη της Νυρεμβέργης. Είχε σαν στόχο την παραδειγματική τιμωρία των Ιαπώνων εγκληματιών πολέμου, έχοντας ως σημείο αναφοράς την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, την εισβολή στην Κίνα και όλα τα έκτροπα (βασανισμοί, βιασμοί, δολοφονίες αμάχων κτλ.) που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ιδιαίτερο βάρος δόθηκε στις σφαγές του Νανκίν και της Μανίλας. Η Δίκη ξεκίνησε τον Μάιο του 1946 στο κτίριο της Αυτοκρατορικής Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών στο Τόκιο και τελείωσε τον Νοέμβριο του 1948. Σ’ αυτή τη συμβολική τοποθεσία το δικαστικό σώμα αναμενόταν να αντιμετωπίσει όλα τα προβλήματα των συναδέλφων του της Δίκης της Νυρεμβέργης, καθώς και κάτι παραπάνω. Η απόδοση της δικαιοσύνης εδραζόταν στο βασικό επιχείρημα των Συμμάχων σχετικά με τη βαναυσότητα του πολέμου και την πρόκληση του Ολοκαυτώματος, με αποτέλεσμα το έγκλημα κατά της ειρήνης να έχει ήδη χαρακτηριστεί ως «το ανώτατο διεθνές έγκλημα» (Sellars, 2011).

Ο στρατάρχης Ντάγκλας Μακάρθουρ όρισε μια ομάδα δώδεκα δικαστών, εκ των οποίων οι εννιά προέρχονταν από κράτη που είχαν υπογράψει την Πράξη Παράδοσης της Ιαπωνίας (2 Σεπτεμβρίου 1945).  Έτσι, οι χώρες που συμμετείχαν στη Δίκη ήταν οι ακόλουθες: Αυστραλία (Πρόεδρος του Δικαστηρίου: Σερ Γουίλιαμ Γουέμπ), Βρετανική Ινδία (Ραντχαμπίνοντ Παλ),  Γαλλία (Ανρί Μπερνάρντ),  Ηνωμένο Βασίλειο (Λορντ Πάτρικ), Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (Τζον Π. Χίγγινς, που αντικαταστάθηκε τον Ιούλιο του 1946 από τον Μάιρον Κ. Κρέιμερ, ο οποίος διατέλεσε και προσωρινός πρόεδρος αντικαθιστώντας τον Γουέμπ), Καναδάς (Έντουαρντ Στιούαρτ Μακ Ντούγκαλλ), Κίνα (Μέι Τζουάο), Νέα Ζηλανδία (Έριμα Χάρβεϊ Νόρθκροφτ), Ολλανδία (Μπερτ Ρόλινγκ), Σοβιετική Ένωση (Ι. Μ. Ζαργιάνοφ) και Φιλιππίνες (Ντέλφιν Τζαρανίλλα). Οι απαγγελθείσες κατηγορίες αφορούσαν είκοσι οκτώ εξέχουσες φυσιογνωμίες του ιαπωνικού πολιτικοκοινωνικού και στρατιωτικού  γίγνεσθαι στη διάρκεια των πολέμων κατά της Κίνας από το 1931 και κατά των Συμμάχων από το 1941. Οι κατηγορίες αφορούσαν τα εγκλήματα κατά της ειρήνης και της ανθρωπότητας, καθώς και τη διενέργεια απρόκλητου ή επιθετικού πολέμου (Sedgwick, 2012).

Το παραπάνω πλαίσιο σε συνδυασμό με τα σημαντικά συμφέροντα των εμπλεκόμενων κρατών δημιούργησε μια άκρως αρνητική εικόνα για τη Δίκη του Τόκιο. Είναι πολλοί οι ερευνητές που ασκούν έντονη κριτική σε όλα όσα έλαβαν χώρα στο κτίριο της Αυτοκρατορικής Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών. Επί παραδείγματι, ο γνωστό ιστορικός Τζον Ντάουερ στο βιβλίο του «Embracing Defeat» (σελ. 74) αναφέρει χαρακτηριστικά: «Μια διεθνής ομάδα από δικαστές όντως προέδρευε και ο πρόεδρος της Δίκης ήταν Αυστραλός, αλλά η Δίκη του Τόκιο ήταν κυρίως μια αμερικάνικη παράσταση. Οι Αμερικάνοι κυριάρχησαν στο ‘Διεθνές Εισαγγελικό Τμήμα’, που έθεσε την ημερήσια διάταξη του δικαστηρίου, και επέτρεψαν μια περιορισμένη εσωτερική διαφωνία από άλλα εθνικά τμήματα». Παράλληλα, ο καθηγητής Ρίτσαρντ Μίνεαρ στο «Victors’ Justice; The Tokyo War Crimes Trial» ισχυρίζεται ότι η Δίκη του Τόκιο είναι χαρακτηριστική περίπτωση της «δικαιοσύνης των νικητών», όπου κάποιος συμμετέχει στη διεξαγωγή «δικαιοσύνης» με βάση τη δική του εφαρμογή διαφορετικών κανόνων για να κρίνει τι είναι σωστό ή λάθος για τις δικές του δυνάμεις και για εκείνες του (πρώην) εχθρού του.

 

 

Οι πιο κοινές επικρίσεις σχετικά με τη Δίκη έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι ο Ιάπωνας αυτοκράτορας Χιροχίτο δεν θεωρήθηκε κατηγορούμενος για τα εγκλήματα της χώρας του παρότι ήταν ο ισχυρότερος θεσμός της. Ο Χιροχίτο κατείχε το δικαίωμα εκτεταμένων εκτελεστικών, νομοθετικών και στρατιωτικών προνομίων. Οι εισαγγελείς των ΗΠΑ, μάλιστα, είχαν πάρει διαταγές να μην αναφέρουν καθόλου το όνομά του κατά τη διάρκεια της Δίκης. Επίσης, οι διώξεις χαρακτηρίζονται συχνά-πυκνά ως επιλεκτικές, με τα κριτήρια επιλογής να παραμένουν θολά. Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα ήταν η αποτυχία έγκαιρης δημοσιοποίησης των δικαστικών εγγράφων, ενώ εγείρονται και σημαντικά ερωτήματα σχετικά με το γεγονός ότι οι δικαστές δεν επικοινωνούσαν στη μητρική τους γλώσσα. Για παράδειγμα, ο Ρώσος δικαστής δεν καταλάβαινε ούτε Αγγλικά ούτε Ιαπωνικά. Ταυτοχρόνως, οι δικαστές προέρχονταν από ποικίλα νομικά συστήματα, τα οποία είχαν χαοτικές διαφορές μεταξύ τους. Επιπλέον, σ’ αυτές τις διαφορές προστίθενται προοδευτικά οι νομικές αξίες και το πολιτιστικό υπόβαθρο των εμπλεκομένων (Wanhong, 2006). Τέλος, οι Γουέμπ, Μπερνάρντ, Παλ και Ρόλινγκ καταθέσαν ξεχωριστά διαφορετικές δικαστικές κρίσεις ερχόμενοι έτσι σε αντίθεση με την πλειοψηφική ομάδα των υπόλοιπων δικαστών.

Εν τέλει, οι κατηγορούμενοι που δέχτηκαν κάποιου είδους ποινής ήταν είκοσι πέντε.  Αυτοί που εκτελέστηκαν δια απαγχονισμού ήταν οι: Χιρότα Κόκι, Ιταγκάκι Σεϊσίρο, Μουτο Ακίρα, Ντοϊχάρα Κένζι, Κιμούρα Χεϊτάρο, Ματσούι Ιουάνε και Τόγιο Χιντέκι. Καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη οι: Αράκι Σαντάο, Χασιμότο Κινγκορό, Χάτα Σουνρόκου, Χιρανούμα Κιΐτσιρο, Χοσίνο Ναόκι, Κάγια Οκινόρι, Κίντο Κόιτσι, Κόισο Κουνιάκι, Μινάμι Τζίρο, Όκα Τακαζούμι, Όσιμα Χιρόσι, Σάτο Κένριο, Σιμάντα Σιγκετάρο, Σιρατόρι Τόσιο, Σουζούκι Τεΐτσι και Ουμέζου Γιοσίτζιρο. Είκοσι χρόνια κάθειρξης πήρε ο Τόγκο Σινγκενόρι και επτά ο Σιγκεμίτσου Μαμόρου (Sedgwick, 2012).

Η Δίκη του Τόκιο παραμένει μέχρι σήμερα εξαιρετικά αμφιλεγόμενη προκαλώντας συχνά συζητήσεις περί της δικαιοσύνης που επιβλήθηκε από τις νικητήριες δυνάμεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ίσως, αυτός να είναι και ένας από τους λόγους για τους οποίους ο εθνικός φορέας ραδιοφωνίας και τηλεόρασης της Ιαπωνίας, NHK (Nippon Hōsō Kyōkai), σε συνεργασία με το Netflix κυκλοφόρησε προσφάτως στα Αγγλικά μια σειρά τεσσάρων επεισοδίων με τον τίτλο «Η Δίκη του Τόκιο», όπου καταφέρνει να παρουσιάσει εις βάθος την ιστορία του Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου για την Άπω Ανατολή.

 

 

Παραπομπές

  • Dower, J. W. (1999). Embracing Defeat: Japan in the Wake of World War II. US: W. W. Norton & Company.
  • Minear, R. H. (1971). Victors’ Justice: Tokyo War Crimes Trial. US: Princeton University Press.
  • Sedgwick, J. B. (2012). The Trial Within: Negotiating Justice at the International Military Tribunal for the Far East, 1946-1948 (Διδακτορική διατριβή, University of British Columbia, CA). Ανακτήθηκε από https://open.library.ubc.ca/cIRcle/collections/ubctheses/24/items/1.0072876.
  • Sellars, Κ. (2011). Imperfect Justice at Nuremberg and Tokyo. The European Journal of International Law, 21(4).
  • Wanhong, Z. (2006). From Nuremberg to Tokyo: Some Reflections on the Tokyo Trial (on the sixtieth anniversary of the Nuremberg Trials. Cardozo Law Review.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top