Fractal

Η δε γυνή να φοβάται τον άνδρα;

Της Τόνιας Τσαμούρη // *

 

 

Μέσα στη διάρκεια της καραντίνας για την πρόληψη του Covid-19, οι καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία μεταξύ ζευγαριών και θύματα γυναίκες, μέχρι και δολοφονίες γυναικών από τους συντρόφους τους, αυξήθηκαν κατακόρυφα. Προσωπικά, θεωρώ ότι η αύξηση αυτή, κάθε άλλο παρά απότομη υπήρξε. Άλλωστε, οι σύγχρονες κοινωνίες καλλιεργούν και διαιωνίζουν τις διακρίσεις σε βάρος συμπολιτών μας (όπως γίνεται απολύτως σαφές αυτές τις ημέρες), με αυτές σε βάρος του φύλου να διεκδικούν μία από τις πρώτες θέσεις.

 

 

Σύμφωνα με την Simone de Beauvoir, τα κορίτσια, ήδη από μικρή ηλικία, διδάσκονται τις διακρίσεις βάσει κοινωνικών στερεοτύπων, «Δεν γεννιέται κάποιος γυναίκα, αλλά μάλλον γίνεται, γυναίκα», έγραφε το 1953 η Γαλλίδα συγγραφέας-φιλόσοφος. Η de Beauvoir, η οποία έθεσε τις βάσεις της φεμινιστικής σκέψης, συνεχίζει ότι, «δεν υπάρχει καμία βιολογική, ψυχολογική ή οικονομική μοίρα που να καθορίζει την παρουσία που εκπροσωπεί η γυναικεία ύπαρξη στην κοινωνία» (273). Έκτοτε, οι φεμινιστικές μελέτες και οι γυναικείοι αγώνες κατάφεραν να διεκδικήσουν, και να κατοχυρώσουν, για τις γυναίκες, πολλά, μεταξύ των οποίων, την δυνατότητα στην εργασία, αλλά και το δικαίωμα στον έλεγχο και την απόφαση για το σώμα και τον εαυτό τους. Ωστόσο, τα σύγχρονα κοινωνικά μοντέλα δικτύωσης, αλλά και οι σύγχρονες επιταγές παίρνουν τις γυναίκες από το χέρι και τις οδηγούν ολοταχώς …χιλιάδες βήματα πίσω!

Η σύγχρονη αισθητική, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, αλλά και τα πρότυπα που κυριαρχούν σε έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, καθώς και στην τηλεόραση προβάλλουν την γυναίκα που είναι όμορφη, θελκτική, κομψή, επιθυμητή. Έτσι, χωρίς να το συνειδητοποιούν, οι νέες κοπέλες, αλλά και οι μεγαλύτερες γυναίκες, χρησιμοποιούνται από μια κοινωνία, η οποία επιβραβεύει την ομορφιά, όχι όμως και την εξυπνάδα, την σαγήνη, όχι όμως και την δύναμη, την κομψότητα, όχι όμως και την γνώση. Οι γυναίκες επομένως δέχονται να χρησιμοποιηθούν από μια κοινωνία, η οποία τις συγκρίνει και τις επιβραβεύει με κριτήριο τα εξωτερικά τους κάλλη και κριτή την ανδρική ματιά. Συνεπώς, τις αντικειμενοποιεί κατατάσσοντάς τες στην ίδια κατηγορία με ένα όμορφο σπίτι, ένα κομψό φόρεμα, ένα επιθυμητό αυτοκίνητο. Σύμφωνα με την Iris Marion Young, «η κουλτούρα και η κοινωνία, όπου ζει το θηλυκό άτομο, προσδιορίζει την γυναίκα ως το Άλλο, ως την επουσιώδη σχέση για τον άντρα, ως απλό αντικείμενο…» (42).

Κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες κρίνονται βάσει της εξωτερικής τους εμφάνισης, και κυρίως βάσει του σώματός τους. Το σώμα αποτελεί, σύμφωνα με την φαινομενολογική θεωρία, τον τρόπο ύπαρξής μας ως Αντικείμενα στον υλικό κόσμο. Παραβλέποντας όμως την ύπαρξη Συνείδησης, συνεπώς τον τρόπο σκέψης του Ατόμου, αυτομάτως απορρίπτεται η ταυτότητα του Υποκειμένου σε κάποιον Άνθρωπο, άρα απαλείφεται η διττή του φύση. Την ύπαρξη ως Αντικειμένου και όχι ως Υποκειμένου, συνεπώς την άρνηση ύπαρξης συνείδησης, επιλέγουν οι σύγχρονες πατριαρχικές κοινωνίες στην αντιμετώπιση του γυναικείου φύλου.

Η Young, εξελίσσοντας την σκέψη της de Beauvoir, παρατηρεί επίσης ότι γενικότερα τα κορίτσια και οι γυναίκες κινούνται και χειρονομούν όντας πολύ πιο κλεισμένα στο σώμα τους, σε αντίθεση με τα αγόρια και τους άντρες. Για παράδειγμα, αναφέρει η συγγραφέας ότι οι εκπρόσωποι του γυναικείου φύλου κάθονται πολύ πιο συχνά με σταυρωμένα και κλειστά τα πόδια, τα νεαρά κορίτσια κουβαλούν συνήθως τα βιβλία τους κρατώντας τα επάνω στο σώμα τους με σταυρωμένα τα χέρια, ενώ και όταν στέκονται όρθια συνήθως έχουν κλειστά τα πόδια τους, σε αντίθεση με τους εκπροσώπους του ανδρικού φύλου. Καλλιεργείται έτσι μια παθητική και αμυντική στάση, αναφορικά με το γυναικείο σώμα, το οποίο υπόκειται ταυτόχρονα στην κριτική και επι(από)δοκιμαστική αρσενική ματιά.

Κατά συνέπεια, οδηγούμαστε σε έναν ισχύοντα κοινωνικό συσχετισμό, σύμφωνα με τον οποίο οι γυναίκες υπάρχουν για να καταναλώνονται από την ανδρική ματιά και να είναι χρηστικές στο ανδρικό φύλο. Η απουσία φεμινιστικής συνειδητοποίησης, εκ μέρους μεγάλου, ποσοστού του γυναικείου πληθυσμού, δυσχεραίνει την κατάσταση για το ίδιο το γυναικείο φύλο. Η αρσενική κοινωνική δύναμη αυξάνεται και οδηγεί σε περιπτώσεις κατάχρησής της, με αποτέλεσμα εκδηλώσεις βίας σε βάρος νέων, αλλά και μεγαλύτερων γυναικών.

 

 

Οι γυναίκες, από την δεκαετία του 1950, οπότε και έγραψε το «Δεύτερο Φύλο» η Simone de Beauvoir, έχουν σημειώσει σημαντικά βήματα εξέλιξης αναφορικά με την παρουσία τους στις σύγχρονες κοινωνίες. Ωστόσο, η καθημερινότητα καταδεικνύει ότι μένουν πολύ περισσότερα βήματα ακόμα να καλύψουν προκειμένου να επιτύχουν την επιθυμητή ισότητα. Το κυριότερο είναι πως οι γυναίκες πρέπει να αρχίσουν να υπάρχουν, πρωτίστως και κυρίως, για τον ίδιο τους τον εαυτό. Είναι απαραίτητο να εμπεδωθεί ότι η ομορφιά, η καλαισθησία, η εξυπνάδα, η εργατικότητα, η ικανότητα κτλ, είναι στοιχεία που οι γυναίκες τα επιθυμούν για να είναι αρεστές και επιθυμητές από τον ίδιο τους τον εαυτό και στην συνέχεια από οποιονδήποτε άλλον. Και αυτό είναι που θα πρέπει να κυριαρχήσει και κατά την διαπαιδαγώγηση των νέων κοριτσιών.

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • · Beauvoir, Simon de, Second Sex. Transl. H.M. Parshley, London. Jonathan Cape: 1956.
  • · Merleau-Ponty, Maurice, Phenomenology of Perception. London. Routledge: 2002.
  • · Young, Iris Marion, On Female Body Experience: Throwing Up Like a Girl. Oxford. Oxford Univ. Press, 2005.

 

 

 

Τόνια Τσαμούρη είναι Θεατρολόγος, Κριτικός Θεάτρου και Δρ. Φιλοσοφίας του Α.Π.Θ.

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top