Fractal
Home / ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ / Η Αναγέννηση στη Ζωγραφική Τέχνη (Α’ Μέρος)
02/05/2018, 12:03 μμ

Η Αναγέννηση στη Ζωγραφική Τέχνη (Α’ Μέρος)

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Μichelangelo Buonarroti. «Η γέννηση του Αδάμ» (1508-1512). Λεπτομέρεια από την τοιχογραφία της οροφής της Καπέλα Σιστίνας στο Βατικανό.

 

Εισαγωγή

Ο Ιταλός ζωγράφος και συγγραφέας Giorgio Vasari το 1550 χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο Αναγέννηση για να ερμηνεύσει την κορυφαία πνευματική κίνηση των Τεχνών (ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική), η οποία με επίκεντρο την Φλωρεντία και την Ιταλία γενικότερα εκδηλώθηκε στην Δυτική Ευρώπη κατά την χρονική περίοδο του 15ου και του 16ου αιώνα. Ο όρος καθιερώθηκε στην βιβλιογραφία τον 19ο αιώνα από τον Jacob Burckhard με το βιβλίο του Πολιτισμός της Αναγέννησης στην Ιταλία (1869).[1]

 

Αίτια

Η Αναγέννηση στις Τέχνες (ουμανισμός στην λογοτεχνία) χαρακτηρίστηκε από την ανθρωποκεντρική θεώρηση και μελέτη της ζωής (σε αντίθεση με τον θεοκεντρικό μεσαίωνα), η οποία επιτεύχθηκε με τη μελέτη των ελληνορωμαϊκών αρχαιοτήτων που λειτουργούσαν ως πρότυπα μίμησης για τους καλλιτέχνες και τον ορθολογισμό, ενώ μαικήνες της πνευματικής κίνησης ήταν οι εύποροι αστοί. Η νέα αστική τάξη, η οποία στην Φλωρεντία (η πόλη που ξεκίνησε η Αναγέννηση) αποτελούταν από τους  τραπεζίτες, χρησιμοποιούσε την Τέχνη για κοινωνική άνοδο και καταξίωση. Η ανακάλυψη της τυπογραφίας (Γουτεμβέργιος 1451), οι επιστημονικές εξελίξεις (στα μαθηματικά η προοπτική), οι γνώσεις της ανατομίας του ανθρωπίνου σώματος και γενικότερα η δυνατότητα επιστημονικής μελέτης της φύσης και του περιβάλλοντος κόσμου, επέτρεψαν την εξέλιξη, διάδοση και εδραίωση της Αναγέννησης.[2] Η θεματολογία αφορούσε θρησκευτικά, μυθολογικά, ιστορικά θέματα, καθώς και προσωπογραφίες.

 

Ταξινόμηση

Οι περίοδοι της Αναγέννησης ήταν τέσσερεις: η Πρωτοαναγέννηση ή Trecento (14ος αιώνας), ο Διεθνής Γοτθικός Ρυθμός (μέσα 14ου-αρχές 15ου αιώνα), η Πρώιμη Αναγέννηση ή Quattrocento (15ος αιώνας) και η Ώριμη Αναγέννηση ή Cinquecento (16ος αιώνας, από το 1500-1525. Tο 1525 είναι το όριο, καθώς γίνεται η άλωση της Ρώμης από τους Γερμανούς).

Η Πρωτοαναγέννηση είχε πρωταγωνιστή τον Giotto di Bondone (1267-1337) μαθητή του διάσημου ζωγράφου της βυζαντινίζουσας τεχνοτροπίας Cimabue. Το έργο του Giotto, ο τοιχογραφικός διάκοσμος του Παρεκκλησίου Scrovegni (1304-1313) στην Πάντοβα της Βόρειας Ιταλίας, θεωρείται η απαρχή της Αναγέννησης. Εδώ ο Φλωρεντινός ζωγράφος «δανείστηκε» από τον εξίσου διάσημο γλύπτη Nicola Pisano (έργο του ο καθεδρικός ναός Σιένα, συνδυασμός κλασικίζουσας τεχνικής και γοτθικής γλυπτικής) την «τεχνική της βράχυνσης» για να προσδώσει την αίσθηση του βάθους, την οποία ενίσχυσε με την κατάλληλη φωτοσκίαση. Ταυτόχρονα, με την Φλωρεντιανή Σχολή του Giotto, η οποία έδινε έμφαση στο σχέδιο συνυπήρχε και η ακμάζουσα Σχολή της Σιένα που προτιμούσε να τονίζει το χρώμα και βασικό εκπρόσωπο τον Duccio di Bonisegna.[3]

 

Duccio di Bonisegna. «Η Παναγία των Rucellai» (1285). Τέμπερα σε ξύλο 429 Χ 290 εκ., Galleria degli Uffizi, Φλωρεντία.

 

Ο Διεθνής Γοτθικός Ρυθμός που ακολούθησε χαρακτηρίστηκε από τη σύνθεση της γαλλικής και της ιταλικής καλλιτεχνικής παράδοσης. H υπαναχώρηση της Αναγέννησης οφειλόταν στην θανατηφόρα επιδημία της βουβωνικής πανώλης, τον Εκατονταετή Πόλεμο μεταξύ Γερμανίας-Γαλλίας και την πολιτική αστάθεια. Όλα αυτά οδήγησαν την πολιτισμική δραστηριότητα στην Πράγα και το Παρίσι. Η έντονη διακοσμητική διάθεση, η φυσιοκρατική απόδοση του χώρου, καθώς και οι κατακτήσεις της ιταλικής Πρωτοαναγέννησης συνέθεσαν την τεχνοτροπία του Διεθνή Γοτθικού Ρυθμού.[4]

 

Ραφαήλ Σάντι. «Η Παναγία του Roseto» (1469-1470). Τέμπερα σε ξύλο 124Χ 65 εκ., Galleria degli Uffizi Φλωρεντία.

 

Η Πρώϊμη Αναγέννηση αναπτύχθηκε σε δυο ιταλικά αστικά κέντρα, την Φλωρεντία και την Βενετία δημιουργώντας τις αντίστοιχες Σχολές. Στην Φλωρεντία η αστική τάξη των τραπεζιτών -χαρακτηριστικό παράδειγμα η οικογένεια των Μεδίκων- έγιναν οι μαικήνες των Τεχνών. Οι Φλωρεντίνοι ζωγράφοι εκμεταλλεύτηκαν τις ανακαλύψεις των αρχιτεκτόνων, όπως την κεντρική προοπτική του Brunelleschi, η οποία επέτρεψε την τρισδιάστατη αναπαράσταση των αντικειμένων σε δισδιάστατη επιφάνεια. Ο πρώτος ζωγράφος, ο οποίος χρησιμοποίησε την τρισδιάστατη απεικόνιση ήταν ο Masaccio (1401-1428) και ακολούθησαν ο Sandro Boticelli, ο Paolo Uccello, ο Fra Angelico, κ.ά. Την ίδια περίοδο άνθισε η Σχολή της Βενετίας, η οποία έδωσε έμφαση στο χρώμα σε αντίθεση με τη Σχολή της Φλωρεντίας που έδωσε έμφαση στο σχέδιο. Κυριότεροι εκπρόσωποι ο Andrea Mandegna, Giovanni Bellini, κ.ά.[5]

 

Τισιανός. «Η Αγία Οικογένεια με ένα βοσκό» (1510). Ελαιογραφία 106 Χ 143 εκ., Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνο.

 

Η Ώριμη Αναγέννηση, η κορύφωση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, είχε ως επίκεντρο την Ρώμη και σημαντικούς εκπροσώπους τους: Leonardo Da Vinci (ανακάλυψε το sfumato, μια ιδιαίτερη τεχνική φωτοσκίασης η οποία καταργεί τα έντονα περιγράμματα και την ατμοσφαιρική προοπτική), Raffaello Santi και Michelangelo Buonarroti (ζωγράφος, αρχιτέκτονας και γλύπτης). Στη Βενετία ξεχώρισαν ο Τισιανός, ο Giorgione και ο Κορρέτζιο.[6]

 

H Αναγέννηση στις χώρες του Βορρά

Στις χώρες του Βορρά η πρόσληψη και η εξέλιξη της Αναγέννησης ήταν διαφορετικές. Αιτίες ήταν οι μεσαιωνικές θρησκευτικές αντιλήψεις για τον άνθρωπο και την κοινωνία, καθώς και ο νομιναλισμός, η θρησκευτική –φιλοσοφική θεωρία, η οποία ανέφερε την παρουσία του Θεού και στο πιο μικρό τμήμα του φυσικού κόσμου. Επίσης, η χρονολογική ταξινόμηση της ιταλικής αναγέννησης δεν ισχύει για τον Βορρά.

Οι διαφορές των δυο Αναγεννήσεων ήταν ότι η Αναγέννηση του Βορρά αφορούσε μόνο τη ζωγραφική σε αντίθεση με την  ιταλική, η οποία «αγκάλιασε» τη ζωγραφική, τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική, καθώς και ότι δεν ενδιαφερόταν για την αναβίωση των καλλιτεχνικών μορφών της αρχαιότητας. Οι ομοιότητες των δυο Αναγεννήσεων ήταν ο σεβασμός και η πιστή απόδοση της φύσης και του φυσικού περιβάλλοντος γενικότερα.

 

Ματία Γκρύνεβαλντ. «Η σύλληψη του Ιησού» (1503). Ελαιογραφία 109 Χ 73,5 εκ., Alte Pinakothek, Μόναχο.

 

Η Αναγέννηση στο Βορρά ξεκίνησε στις Κάτω Χώρες και συγκεκριμένα  στο Δουκάτο της Βουργουνδίας στην Φλάνδρα. Σημαντικοί εκπρόσωποι ήταν ο Ολλανδός Jan van Eyck (1390-1441), ο οποίος ανακάλυψε την τεχνική της ελαιογραφίας, ο Rogier van der Werden, ο Hugo van der Goes, ο Ιερώνυμος Μπος (1450-1516), ο Άλμπερτ Ντύρερ και ο Ματίας Γκρύνεβαλντ.[7] Αξιοσημείωτο είναι ότι η τεχνική της ελαιογραφίας αντικατέστησε σταδιακά την τεχνική της τέμπερας.

 

Βιβλιογραφία

  1. Αλμπάνη Τ., Κασιμάτη Μ., Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη, τόμος Α, Εικαστικές τέχνες στην Ευρώπη από τον Μεσαίωνα ως τον 19ο αιώνα, Πάτρα 2

 

Διαδικτυακή πηγή εικόνων

  1. webgallery of art.com, 18/3/2018.

 

_________________

[1]Τ. Αλμπάνη, Μ. Κασιμάτη, Η ιστορία των τεχνών στην Ευρώπη. Τόμος Α. Εικαστικές Τέχνες στην Ευρώπη από τον Μεσαίωνα ως τον 18ο αιώνα, Πάτρα 22008, σ. 71-73.

[2]Ό.π., σ. 71-73.

[3]Ό.π., σ. 57-60.

[4]Ό.π., σ. 61-63.

[5]Ό.π., σ. 74-99.

[6]Ό.π., σ. 100-112.

[7]Ό.π., σ. 113-125.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top