Κοινωνικοί προβληματισμοί, ακραίοι έρωτες, εικόνες της φύσης, με το περίβλημα της ποιητικής μαγείας
Της Χρυσάνθης Ιακώβου //
«Η αγάπη μου γελάει μαζί μου» της Κάτλιν Κάλντμα (Μετάφρ. Στέργια Κάββαλου & Ουλμ Έντιτ-Έλεν), Εκδόσεις Βακχικόν 2020
Αν ρόλος της ποίησης είναι να εκφράζει μεγάλες ιδέες, να ασκεί κριτική σε όσα συμβαίνουν γύρω μας και να δίνει το έναυσμα για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, τότε η ποίηση της Κάτλιν Κάλντμα επιτελεί αυτόν ακριβώς τον ρόλο.
Εσθονή ως προς την εθνικότητα, αλλά με έργο που φτάνει πολύ πιο έξω από τα σύνορα της χώρας της: η ίδια είναι μεταφράστρια και έχει φέρει πολλά βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας στα χέρια των Εσθονών αναγνωστών, αλλά και τα δικά της βιβλία έχουν μεταφραστεί και ταξιδέψει σε πάρα πολλές χώρες – για πρώτη φορά τώρα και στην Ελλάδα, με αυτό εδώ το βιβλίο (που έχει τύχει εξαιρετικής μετάφρασης από τις Στέργια Κάββαλου και Έντιθ Ουλμ), που αποτελεί μια επιλογή από το σύνολο του έργου της.
Η Κάλντμα καταπιάνεται με τα μεγάλα θέματα της ανθρώπινης ύπαρξης: την αγάπη, τον έρωτα, την οικογένεια, τον θάνατο, τους παντός είδους αποχαιρετισμούς, την επιβίωση, την προσπάθεια του κάθε ανθρώπου να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής, την ανάγκη του να βρει τη θέση του σε έναν σκληρό κόσμο. Η Κάλντμα γράφει ήρεμα και γλυκά, με όμορφα λόγια κι έναν σιωπηλό ρυθμό, αλλά οι εικόνες, τα γεγονότα και οι απόψεις κάτω από τις λέξεις σιγοκαίνε.
Ο τρόπος που επιλέγει να ρίξει την κριτική της ματιά στα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Δε χρησιμοποιεί πομπώδεις εκφράσεις, δεν κατακεραυνώνει, δεν περνά σε επιθετικό ύφος. Αυτό που κάνει είναι να δημιουργεί μικρές ιστορίες, να πλάθει ανώνυμους χαρακτήρες-σύμβολα και να τους τοποθετεί σε διάφορες γωνιές του κόσμου: τα κορίτσια του Αφγανιστάν που φιλιούνται στα σκοτεινά και λιθοβολούνται, τα βομβαρδισμένα παιδιά του Ιράκ, το αγόρι-στρατιώτης-ποιητής που δεν σταματά να πολεμά, οι αμέτρητοι φτωχοί στους δρόμους της Βαγδάτης.
Αλλά η ευαισθησία –και η ευστοχία– με την οποία προσεγγίζει τα παγκόσμια προβλήματα φαίνεται ακόμα πιο καθαρά στα ποιήματα «των εραστών». Η ποιήτρια έχει «εραστές» από διάφορα μέρη του κόσμου (Καναδά, Βοσνία, Αφγανιστάν, Ισλανδία, Ελβετία) κι αυτό της δίνει την ευκαιρία να μιλήσει για τις συνθήκες ζωής σε κάθε χώρα, για τις διαφορετικές νοοτροπίες, για τις μεγάλες αντιθέσεις από τόπο σε τόπο, αλλά και για τα σημεία επαφής.
Μια έννοια που επανέρχεται συνεχώς στους στίχους της Κάτλιν Κάλντμα είναι αυτή της αγάπης. Στα αμιγώς ερωτικά της ποιήματα η αγάπη περιγράφεται με τρόπο αφοπλιστικό, απρόσμενα ρεαλιστικό, χωρίς να υποπίπτει στην ευκολία του λυρισμού ή του μπανάλ. Οι ερωτευμένοι της Κάλντμα βουτούν στα πιο βαθιά κι επικίνδυνα νερά, βιώνουν το συναίσθημα στην απολυτότητά του και βρίσκονται σχεδόν πάντα ενόψει ενός αποχωρισμού: ο πόνος και ο έρωτας είναι δύο μεγέθη που συμπλέκονται διαρκώς. Και πάλι η ποιήτρια καταφέρνει να αποτυπώσει το ακραίο ερωτικό συναίσθημα μέσα από τις πιο ήρεμες σκηνές, μέσα από τις πιο καθημερινές στιγμές.
Αλλά αυτό που εμπλουτίζει και απογειώνει την ποίηση της Κάλντμα και της προσδίδει μια καθηλωτική γοητεία είναι η έννοια της φύσης και ο τρόπος που αυτή διαπερνά όλους τους στίχους. Δάση, αρκούδες, λύκοι, χνάρια στο χώμα, πεταλούδες, το χιόνι που στροβιλίζεται, εκτάσεις με άμμο και τοπία καλυμμένα από πάγο, ο ωκεανός, ο ήλιος – εικόνες με τόση δύναμη που αποκτούν ζωντάνια σχεδόν κινηματογραφική. Η φύση ενυπάρχει μέσα σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας του ανθρώπου: λειτουργεί ως τόπος δράσης, απόδρασης, επιστροφής, ζωής και θανάτου, ως μέσο εκμετάλλευσης και ως κάτι που πρέπει να προστατευτεί, λειτουργεί και ως παρομοίωση, λειτουργεί και ως σύμβολο.
Υπάρχει μια οικουμενικότητα στην ποίηση της Κάλντμα, μία αίσθηση ότι οι στίχοι της απλώνονται παντού κι ότι μπορούν να αγκαλιάσουν τους πάντες. Στην ποιήτρια αρέσει να χρησιμοποιεί ονόματα χωρών, πόλεων, να βάζει τους ήρωές της να ταξιδεύουν, να αναφέρει πρόσωπα, τοπωνύμια, να κάνει αναφορές σε βιβλία ή σε μύθους. Η ποίησή της έτσι κι αλλιώς δεν έχει σύνορα, είναι παγκόσμια ακριβώς επειδή απευθύνεται σε όλους, επειδή οι ιδέες που εκφράζει είναι τόσο βαθιές που αφορούν τον καθένα.
Κάτλιν Κάλντμα
Και ενώ η Κάλντμα γράφει για τα πιο επίκαιρα, για τα πιο διαχρονικά, για τα πιο καθημερινά, κατά κάποιον τρόπο, πράγματα, εντούτοις η ποίησή της είναι τυλιγμένη με μια αίσθηση μαγείας. Οι εικόνες της φύσης, ο επιδέξιος τρόπος με τον οποίο κινείται από στίχο σε στίχο, οι λέξεις που επιλέγει δημιουργούν μια σχεδόν ονειρική ατμόσφαιρα. Μαγικός ρεαλισμός, αυτός είναι ο χαρακτηρισμός που θα μπορούσαμε να αποδώσουμε στα ποιήματά της ώστε να συνδέσουμε το αίσθημα του αναγνώστη με το περιεχόμενο των στίχων.
Η ποίηση της Κάλντμα κυλά σαν ποτάμι. Παρασέρνει πολλά στο πέρασμά της, μαζεύεται και απλώνεται, επιταχύνει και επιβραδύνει, ρέει ρυθμικά, άλλοτε είναι ορμητική, άλλοτε κελαρυστή, άλλοτε ψιθυριστή. Το αίσθημα αυτό επιτείνεται από τη φόρμα των ποιημάτων. Στην ποιήτρια αρέσει να παίζει με τους στίχους, με τις λέξεις, να πειραματίζεται, να δοκιμάζει διάφορα στιλ ως προς τη μορφή.
Αλλού επεκτείνεται και αλλού είναι λακωνικότερη. Σε κάποια σημεία κατακερματίζει τους στίχους ενώ σε άλλα τους μεγαλώνει τόσο σαν να πρόκειται για διήγημα. Δοκιμάζει διαλόγους και μονολόγους ή μιλά απευθείας στον αναγνώστη. Συχνά της αρέσει να καταγράφει επιφωνήματα ή ήχους. Τερματίζει απότομα τους στίχους ή τους υποβάλλει σε συνεχείς επαναλήψεις για να δώσει έμφαση. Αφήνει αναπάντεχα κενά. Καμιά φορά ο ρυθμός θυμίζει τρεχαλητό. Άλλοτε αγνοεί τα σημεία στίξης. Τα παιχνίδια αυτά ζωντανεύουν με μοναδικό τρόπο την ποίηση της Κάλντμα και καταγράφουν καθαρά την πορεία της σκέψης της ποιήτριας.
Λεξιλάγνος πάντως δεν είναι. Δεν αγαπά τις εξεζητημένες λέξεις, δεν πρόκειται ποτέ να στήσει ένα ολόκληρο ποίημα γύρω από μια δύσκολη λέξη. Μιλά απλά, κοφτερά, χωρίς περιστροφές, απογυμνώνει το λόγο της από περιττά στολίδια, τον ξεφορτώνει, για να μας παραδώσει τον συλλογισμό της αληθινό. Εξάλλου, όπως έχει δηλώσει και η ίδια, δεν είναι ποιήτρια των λέξεων, είναι ποιήτρια των ιδεών.
Η ποίηση της Κάλντμα είναι πλούσια, είναι χορταστική, σε νοήματα, σε σκέψεις, σε εικόνες. Είναι γνήσια και ειλικρινής, ανεπιτήδευτη και αφοπλιστική. Γενναία και στο περιεχόμενο και στην έκφραση. Ποίηση απτή, που σχεδόν την ακουμπάς – σίγουρα πάντως την βλέπεις μπροστά σου. Η ποίηση της Κάλντμα συνομιλεί με το κοινό της και το αγγίζει, όχι με την έννοια της συγκίνησης, αλλά με την έννοια του γόνιμου διαλόγου, αυτού που σε αφήνει πιο υποψιασμένο και πιο προβληματισμένο από πριν.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Ξεφυλλίζοντας ποιητικό τετράδιο
Γράφει η Διώνη Δημητριάδου // Μαριάννα Παπουτσοπούλου: «Χρώμα μελαχρινό» ένα τετράδιο με στίχους (2010-2019), ΑΩ εκδόσεις Πόσο σημαντικό ποιητικά μπορεί ποτέ να είναι ένα ταπεινό τετράδιο με στίχους; Και πώς μπορούνε δέκα χρόνια να χωρέσουν μέσα στις μετρημένες
Περισσότερα -
Ποίημα: “Παλινωδία”
Της Ελένης Χωρεάνθη // «… που μες στη σκέψη τες ακούει το μυαλό…» Κ. Π. Καβάφης Α Από τους δρόμους του μυαλού περνάει ο έρωτας που σπάζει τον ορίζοντα στα δυο κι ως άνεμος περιχαρής, τραχύς, ανένδοτος, άγριο
Περισσότερα -
Μέρλιν Χόλαντ: “Είναι κάτι που κουβαλάς μια ζωή μαζί σου και δεν μπορείς να το πετάξεις από πάνω σου”
Συνέντευξη στην Μάριον Χωρεάνθη // Ναι, είμαι ονειροπόλος. Γιατί ονειροπόλος είναι όποιος βρίσκει το δρόμο του μονάχα στο φως του φεγγαριού και η τιμωρία του είναι να βλέπει το χάραμα πιο νωρίς από τον υπόλοιπο κόσμο. Όσκαρ
Περισσότερα -
Η ποιητική αλήθεια μέσα απ’ τον μύθο
Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη // Άννα Γρίβα «Σκοτεινή κλωστή δεμένη», εκδ. Γαβριηλίδης 2017 Η Άννα Γρίβα είναι μια ποιήτρια ενεργή με ανακοινώσεις, δουλειά in progress, παρουσιάσεις. Είναι μαχόμενη δημιουργός που συνεχώς μας δείχνει την αγάπη και το θαυμασμό
Περισσότερα -
22 ποιήματα
Του Θοδωρή Τσαπακίδη // Κλεψύδρα Κλείνει τις χούφτες να κρατήσει το γέλιο της αλλά εκείνο γλιστράει μέσα από τα δάχτυλά του Πού πάει; Έρημος Είναι έτοιμος να κάψει όλα αυτά
Περισσότερα -
«Είμαι η Γαρυφαλιά από τα Ψαρά. Δεν έχω κανέναν…»
Γράφει η Φόνη Πολίτου Ρέπουλη // * “Συνομιλίες με τα πρόσωπα του 1821: 21 συγγραφείς για το ’21” (Διηγήματα και αφηγήματα), επιμ. Αλεξία Καλογεροπούλου, εκδ. 24 γράμματα, Αθήνα 2021. «Συνομιλίες με τα πρόσωπα του 1821- 21 συγγραφείς για
Περισσότερα -
Ο τόπος της αναζήτησης του χαμένου χρόνου: Συνάντηση Χρήστου Τουμανίδη – Γιώργου Δελιόπουλου
Γράφει η Ξανθίππη Ζαχοπούλου // Για το ποιητικό βιβλίο «Εορδαία Γη ή Αναζητώντας τον χαμένο μας χρόνο» των Χρήστου Τουμανίδη και Γιώργου Δελιόπουλου, εκδόσεις Ρώμη, 2019 Γη και χρόνος, ζωή και χρόνος. Έννοιες άρρηκτα δεμένες σε μια σχέση
Περισσότερα
