Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η κοινωνική ανθρωπογεωγραφία του ουρανοξύστη
11/04/2018, 10:55 πμ

Η κοινωνική ανθρωπογεωγραφία του ουρανοξύστη

Από τον Πάνο Ιωαννίδη //

 

J.G. Ballard «High-Rise», Μετάφραση: Αποστόλης Πρίτσας, Εκδ. Κέδρος, σελ. 264

 

Αν μου αρέσει κάτι στη λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας, είναι ότι στις καλύτερες των περιπτώσεων της, λειτουργεί ως ευκρινέστατη αλληγορία των σύγχρονων κοινωνιών. Οι υπερβάλλουσες αφηγηματικές δομές της, συνιστούν αντανάκλαση των κοινωνικών επίδικων και των μεταμοντέρνων δομών, που έχουν επιβληθεί από την ασύμμετρη τεχνολογική ανάπτυξη, η οποία φέρνει το άτομο ως ρυθμιστή της ανισορροπίας, στο επίκεντρο της κοινωνίας. Υπό αυτό το πρίσμα, η συγγένεια της επιστημονικής φαντασίας με την αστυνομική λογοτεχνία είναι προφανής: αμφότερες χρησιμοποιούν παράταιρες αφηγήσεις για να σχολιάσουν την κοινωνική πραγματικότητα.

Το μυθιστόρημα του J.G. Ballard «High-Rise» (Κέδρος, Αποστόλης Πρίτσας), αποτελεί μια χαρακτηριστική έκφανση της σπουδαιότητας, που μπορεί να αποκτήσει η λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας. Η σύλληψη του είναι μοναδική: Σε ένα όχι μακρινό μέλλον, χτίζονται γιγαντιαίοι ουρανοξύστες έξω από τις μεγαλουπόλεις του πλανήτη, οι οποίοι μπορούν να φιλοξενήσουν μέχρι και δύο χιλιάδες κατοίκους. Η κοινωνική ανθρωπογεωγραφία του ουρανοξύστη όπου τοποθετείται η αφήγηση, είναι διάσπαρτη και κατανέμεται στους σαράντα ορόφους του, ανάλογα την ταξική θέση και την επαγγελματική διαβάθμιση των ενοίκων του.

Στους πρώτους δεκαπέντε ορόφους ζουν μικρομεσαίοι επαγγελματίες και σχετικά πετυχημένοι υπάλληλοι. Στους επόμενους είκοσι πέντε διαβιώνει η κραταιά μεσαία τάξη των ανώτερων στελεχών και των περιζήτητων επιστημόνων. Τέλος, στους τελευταίους ορόφους κυριαρχεί η άρχουσα τάξη των ανώτατων ακαδημαϊκών, των ιατρών, των δικαστικών και των golden boys. Μέσα στον ουρανοξύστη, υπάρχουν τα πάντα, ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες του πληθυσμού: από εμπορικά κέντρα μέχρι τράπεζες, από γυμναστήρια μέχρι εστιατόρια, από σχολεία μέχρι αίθουσες πολύ-ψυχαγωγίας. Όλα είναι σχεδιασμένα στην εντέλεια ενώ οι σχέσεις των ανθρώπων βασίζονται στην ταξική διάκριση, ενώ η ανταλλαγή συντρόφων και η απιστία, αν δεν επιδοκιμάζονται, σίγουρα είναι ανεκτές κοινωνικές συμπεριφορές.

Όλα κυλάνε ρολόι στο κτίριο τέρας, μέχρι που αποκτάται η κρίσιμη μάζα του: κατοικείται δηλαδή και το τελευταίο άδειο διαμέρισμα του ουρανοξύστη, από ενοίκους έτοιμους να σμίξουν με τους υπόλοιπους. Όμως αυτή η εξέλιξη θα προκαλέσει μια σειρά από αλυσιδωτές αντιδράσεις, που θα προκαλέσουν ταραχές μεταξύ των ενοίκων, οι οποίες με την σειρά τους θα επιφέρουν επανάσταση. Ο στόχος είναι απλός: οι ένοικοι των κατώτερων ορόφων επιδιώκουν να καταλάβουν τα διαμερίσματα της ανώτερης τάξης. Όμως τα μεσαία διαμερίσματα αντιδρούν και μέσα από την αντίσταση του κοινωνικού αυτοματισμού μπλοκάρουν το εγχείρημα.

Η ευφυΐα του Ballard είναι υπέρμετρη. Και αυτό διότι δεν αφήνει καμιά από τις τρεις βασικές ομάδες ή φυλές όπως τις λέει, στο απυρόβλητο. Παρουσιάζει ευκρινέστατα την αλλοτρίωση που έχει υποστεί ο σύγχρονος άνθρωπος, μέσα από την ίδια του τη ζωή και την κοινωνική τάξη που ανήκει. Κεντράροντας την αφήγηση σε τρεις περιπτώσεις ενοίκων, τον Γουάιλντερ έναν μικροαστό ντοκιμαντερίστα, τον Λάνγκ έναν μεσοαστό γιατρό και τον αρχιτέκτονα  Ρόιαλ που σχεδίασε το κτίριο, μας δείχνει ότι κανένας τους δεν επιθυμεί την πρόοδο. Ο πρώτος θέλει απλώς να  ανέλθει κοινωνικά με έναν αδηφάγο τρόπο. Ο δεύτερος θέλει να παραμείνουν τα πράγματα στον ουρανοξύστη όπως έχουν ακόμη και αν η δυσωδία της κοινωνικής αποσύνθεσης και ο κανιβαλισμός επικρατήσουν στο κτίριο. Παράλληλα, ο τρίτος θαυμάζει το έργο του ως άλλος παράφρων δημιουργός που βλέπει την πλήρη υποχώρηση του πολιτισμού προς χάρη των πρωτόγονων και των κατώτερων ενστίκτων.

Μόνο η μνήμη που διατηρούμε βαθειά στην συνείδηση μας, φαίνεται να μας λέει εδώ ο Ballard, είναι ικανή να αντιστρέψει την πορεία του μεταμοντέρνου ανθρώπου, προς την τεχνολογικά ελεγχόμενη προοδευτική παρακμή. Και έχει δίκιο με έναν σπουδαίο από κάθε άποψη λογοτεχνικό τρόπο.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top