Fractal

Το Γκόλεμ της Ιστορίας

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

Pierre Assouline «Γκόλεμ», Μετάφραση: Μαρίζα Ντεκάστρο, εκδ. Πόλις, σελ. 248

 

«Με είδες κιόλας τελειωμένον, όταν ακόμα ήμουν μάζα άμορφη’ και στο βιβλίο σου όλες ήταν γραμμένες οι μέρες που για μένα πρόβλεπες, ακόμα πριν καμιά απ’ αυτές υπάρξει». [Ψαλμός 139]

Ταρκοφσκικής λογικής κι ηθικής το «Γκόλεμ» του Πιέρ Ασσουλίν επανατοποθετείται στα μεγάλα ζητήματα της ύπαρξης [δημιουργός, δημιούργημα, ύβρις] με βάση τα νέα επιστημονικά και πολιτισμικά δεδομένα. Χρησιμοποιώντας την επιστημονική φαντασία ως πρόσχημα- εξάλλου ό,τι κάποτε υπήρξε επιστημονική φαντασία σήμερα είναι οι νέες επιστημονικές μας συνθήκες- και με την μορφή ενός θρίλερ ο συγγραφέας περιδιαβαίνει ιστορικά, θεολογικά, κοινωνιολογικά, επιστημονικά, πολιτισμικά την Ευρώπη. Λέξεις κλειδιά: γκόλεμ, σκάκι, φυγάς. Αλλά και ο τρανσουμανισμός ως όρος.

H εβραϊκή λέξη γκόλεμ σημαίνει άμορφο σώμα, μάζα οστών και σάρκας. Tο γκόλεμ στην εβραϊκή μυθολογία είναι ένα είδωλο, συνήθως πήλινο ή ξύλινο για να καταστρέφεται εύκολα, με την υπερφυσική ικανότητα να παίρνει ζωή εάν στο μέτωπό του γράψεις την εβραϊκή λέξη emet (αλήθεια). Η λέξη Γκόλεμ που συναντάται άπαξ στους Ψαλμούς του Δαυίδ, κυκλοφορεί στην εβραϊκή παράδοση ως ο μύθος του Ραβίνου Ιούδα Λεβ που έζησε στην Πράγα τον 16ο αιώνα και προσπάθησε να δώσει ζωή στο Γκόλεμ, έως τη στιγμή που εκείνο αυτονομήθηκε. Η αντίστροφη λειτουργία, το αντίδοτο, είναι από το μέτωπο του Γκόλεμ να διαγράψεις το e, έτσι προκύπτει η εβραϊκή λέξη met, που σημαίνει θάνατος και το Γκόλεμ τότε αυτομάτως επανέρχεται στην άμορφη κατάσταση της ύλης και γίνεται σκόνη. Δηλαδή είναι ο θάνατος που θα εξαφανίσει την αλήθεια.

Ο ήρωας του Ασσουλίν, ο Γκυστάβ Μεγέρ είναι γάλλος σκακιστής και υπερμνήμων. Υποφέροντας από φρικτούς πονοκεφάλους και επιληπτικές κρίσεις χειρουργείται από τον παιδικό του φίλο και κορυφαίο νευροχειρουργό Ρομπέρ Κλαπμάν, ο οποίος εμφυτεύει εν αγνοία του ένα ηλεκτρόδιο στον εγκέφαλο που ενισχύει εντυπωσιακά τις ήδη εντυπωσιακές ικανότητές του. Το ανακαλύπτει τυχαία μετά από ένα μυστηριώδες αυτοκινητικό δυστύχημα της πρώην γυναίκας του, ακτιβίστριας και διάσημης μπλόγκερ που συνεχίζει να τα βάζει με τις φαρμακοβιομηχανίες ανεβάζοντας ποστ και κατόπιν θανάτου.

Ο Γκυστάβ Μεγέρ θα αναγκαστεί να γίνει φυγάς, καθώς θεωρείται ο βασικός ύποπτος για τη δολοφονία της, επιφορισμένος έναν «φόνο από απόσταση» [ναι, τηλεκατευθυνόμενα]. Η φυγή του, σα μια πατρίδα σκάκι του Μπέκετ στην Κεντρική Ευρώπη θα έχει στόχο τριπλό: να αναζητήσει την αλήθεια για τον εαυτό του [είναι ή δεν είναι ένα γκόλεμ μετά την επέμβαση τελικά;], την ιστορία του είδους του [το γκόλεμ στη θρησκεία, στη λογοτεχνία, στην τέχνη] και την ιστορία της φυλής του [οι εβραίοι στην Ευρώπη].

 

Pierre Assouline

 

Έτσι, απολύτως ενοχικός και αμφιβάλλοντας θα διαβεί Τόπο και Χρόνο με δυο γυναίκες στο κατόπι: την κόρη του Έμμα [Έμμα, emet] που προσπαθεί να τον βοηθήσει και την αστυνόμο Νίνα, επιφορτισμένη με τη σύλληψή του. Ο δρόμος του, μάθημα ιστορίας, θρησκειολογίας και τέχνης θα είναι μακρύς και αποκαλυπτικός «Έτσι κι αλλιώς, θα βρίσκεται πάντα δέκα κινήσεις μπροστά από μας. Μπορείτε λοιπόν να κάνετε όσες προβλέψεις νομίζετε, αλλά δεν ανήκει στον ίδιο κόσμο μ’ εμάς», κι όταν επέλθει το τέλος θα είναι Κάθαρση.

Στο μεταξύ έχει πάρει επάνω του όλο το προπατορικό, έχει βρεθεί στο κέντρο της ύπαρξης με τους οικείους νεκρούς του, έχει αναμετρηθεί με τις απόψεις του τρανσουμανισμού, ο οποίος πιστεύει σε μια εξελιγμένη εκδοχή του ανθρώπινου είδους μέσω βιονικών εμφυτευμάτων, έχει γευθεί την προδοσία και ενδόμυχα έχει πάρει τις αποφάσεις και τις αποστάσεις του: «Φτάνει κάποια στιγμή που πρέπει να σταματήσεις να σέρνεις μαζί σου ένα ολόκληρο νεκροταφείο, να πάρεις απόσταση από το δικό σου δάσος με τις ταφόπλακες, να κατανοήσεις τις θυσίες, αρνούμενος ταυτόχρονα να σε σκοτώνουν οι νεκροί σου, να ξεμπερδέψεις με τους δαίμονες και να επιστρέψεις στους ζωντανούς».

Ένα γοητευτικό δοκίμιο κατ’ ουσίαν με την μορφή ενός αγωνιώδους θρίλερ επιστημονικής φαντασίας. Μια υπαρξιακή και ιστορική αλληγορία για ό,τι συνέβη και ό,τι συμβαίνει επί των ημερών μας, με επίκεντρο τα μέγιστα ερωτηματικά της βιοηθικής και τον άνθρωπο-γκόλεμ επί επιστημονικής θύρας.

Όπως και να το διαβάσεις αυτό το βιβλίο, κέρδος είναι. Και σίγουρα πολλά βιβλία. Το σίγουρο είναι ότι αναφέρεται στο εφιαλτικό γκόλεμ της Ιστορίας.

 

 

Δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top