Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Θεατρική τριλογία
20/04/2022, 11:40 πμ

Θεατρική τριλογία

Από τον Κωνσταντίνο Μπούρα // *

 

Χρήστος Ναούμ, «γλυκό νεράντζι και άλλα, θεατρικά», εκδόσεις Νίκας, Αθήνα 2022, σελ. 70.

 

Ως θεατρολόγος και δραματουργός, σπανίως βρίσκομαι μπροστά στο φαινόμενο της κατά λέξιν καταγραφής-μεταγραφής των βιωμένων αισθημάτων προκειμένου να μεταβολιστούν και να χωνευτούν από τον πνευματικό οργανισμό που αναζητεί εναγωνίως την πολυπόθητη γαλήνη μέσα στην τρικυμία την ερωτική.

Και πώς να ατενίσεις την θάλασσα, το εσωτερικό πέλαγος, τον μέσαθε ωκεανό ρυτιδιασμένο από τις μικροσκοτούρες της καθημερινότητας όταν σιγοβράζουν ηφαίστεια αρχετυπικά που τα νομίζαμε προ αιώνων σβησμένα;

Η φύσις του ανθρώπου είναι και η μοίρα του. Ο Χρήστος Ναούμ, Διδάκτωρ Δερματολογίας-Αφροδισιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών είναι κατεξοχήν ερωτικώς, αναζητεί εναγωνίως το Άλλο, επιθυμεί διακαώς να αγαπηθεί και να αγαπήσει βεβαίως. Όμως αυτό το προκαταβάλλει εν αφθονία. Κι απογοητεύεται. Και προδίδεται. Και καταβάλλεται. Όμως δεν καταθλίβεται, γιατί ο Πρωταρχικός Νους τού μοίρασε αφειδώς ένα υπεραναλυτικό επιστημονικό μυαλό και μια επιθυμία προσφοράς μέσα από τα πάθη-λάθη μας. Θέλει να καταλάβει για να βοηθήσει τους άλλους ομοιοπαθείς του. Αυτή και μόνον η πρόθεση (εκπεφρασμένη και υποφώσκουσα) καθορίζει και την στόχευση των γραπτών του. Απευθύνεται σε όλη την κοινωνία, χωρίς εξαιρέσεις και αποκλεισμούς.

Μεγαλωμένος στις Τζιτζιφιές, στη γειτονιά των ρεμπετών και των μη προνομιούχων προσφύγων, δίπλα στον βυζαντινού τύπου ιππόδρομο και τα αρχαία λείψανα των σταυρωμένων κακούργων (που πρόσφατα αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη), έχει στα ακούσματα λόγους, ήχους, μουσικές, αλλά και οσμές και γεύσεις που συνείρονται με όρους συναισθητικής μεταφοράς και δημιουργούν ένα αγνό μυθοπλαστικό σύμπαν, όπου ο Έρωτας είναι ιδανικός αν και λασπωμένος στους βάλτους της χρησιμοθηρικής πραγματικότητας.

Οι βρώμικες συναλλαγές των αστών δεν τον αγγίζουν, γιατί δεν ανήκει σε ετούτον τον κόσμο. Είναι ανώτερο πνευματικό ον που προσγειώθηκε στη γη για να μας μεταστρέψει προς το Φως. Σαν ουράνια φωτοχαρή ηλιοτρόπια.

Η θεατρική τριλογία που καταθέτει εδώ έχει μια ιδιαιτερότητα: είναι το ίδιο βίωμα ξαναγραμμένο τρεις φορές, από τρεις διαφορετικές γωνίες. Κι αν το υποκείμενο της απελπισμένης ερωτικής προβολής γίνεται αντικείμενο οικονομικής και συναισθηματικής εκμετάλλευσης, η προδοσία, η άρνηση της Αγάπης αποτελεί συμπαντική αμαρτία, από τις πλέον κολάσιμες. Έτσι αναλαμβάνει η αρχετυπική Φωτιά τον πρωτόγονο ρόλο του εξαγνισμού και της αποψίλωσης των αποφλοιωμένων κι εξαθλιωμένων ανθρώπινων παθών. Η Φλόγα ως Νέμεσις, ως ανήμερο θηρίο εφορμά πάνω στην κατακαημένη γη και επιχειρεί να επανορθώσει τον αφηνιασμένο ψυχισμό των ανθρώπων δια της Αναγεννήσεως. Προκλητικό το εγχείρημα: «δια του πυρός αναγεννάται η Φύσις».

Ο μεσήλιξ άντρας που γίνεται μεσόκοπη γυναίκα που ερωτεύεται παράφορα και θανάσιμα το αλλοπρόσαλλο, ενοχικό, στερημένο και χειριστικό νεαρότερο άτομο, μόνον μέσα από μια συμβολική πυρκαγιά μπορεί να καθαρθεί και να ανακτήσει την ψυχοσωματική του ισορροπία, γιατί ο Έρωτας έχει μια κοσμογονική ιδιαιτερότητα: δεν απευθύνεται μόνο στο μυαλό ή στην καρδιά, αλλά και στην τσέπη του πάσχοντος. Απαιτεί ένα ξόδεμα, που όσο κι αν το καταβάλλεις γενναιόδωρα είναι ένα δάνειο τόσο υψηλότοκο, που ανατοκίζεται διαρκώς και το ελάχιστο υπόλοιπο μόνον δια της τέχνης του λόγου μπορεί να αποσβεστεί και αποπληρωθεί. Άλλως πως μένει σαν διαρκής ενοχή, σαν φίδι με κομμένη την ουρά του, που διαρκώς σπαρταράει στα ανήλιαγα βάθη της συνείδησης, ικανό να οδηγήσει τον άνθρωπο στην καταστροφή των άλλων, αν όχι και στην αυτοκαταστροφή.

Δια της Γραφής εξαγνίζεται η εμπειρία, ξεπλένεται η ανάμνηση, αποθησαυρίζεται η μνήμη. Μόνον δια του Λόγου τα σκουπίδια γίνονται διαμάντια. Κι αυτή είναι μια Αλχημεία που κατέχουν ελάχιστοι, ενστικτωδώς ή ως ψυχική καταβολή.

Ο Χρήστος Ναούμ είναι τυχερός, όχι γιατί ζει μια άκρως ενδιαφέρουσα ζωή, αλλά γιατί ο επαγγελματικός βίος και η πνευματική πολιτεία του γέμει από αγάπη για τον συνάνθρωπο, ειδικά για τον εχθρό, για τον αντίπαλο, για τον αναξιοπαθούντα, για το υποχείριο συναισθημάτων που τον υπερβαίνουν. Και ποιος είναι ανώτερος από τον συμπαντικό Έρωτα; Το να αρνείσαι την Αφροδίτη είναι κοσμική Ύβρις, αμαρτία που την πληρώνει πολύ ακριβά ο αρνητής Ιππόλυτος, μα ακόμα περισσότερο η Φαίδρα, που πυραναλώνεται σε μια πυρκαγιά αυτόκλητη και ανεπίλεκτη, ανεπίδεκτη εν τέλει.

 

Χρήστος Ναούμ

 

Ανεπίδεκτοι των μαθημάτων της ζωής είμαστε όλοι. Και για αυτό μεσουρανεί πάντα «Η Ανθρώπινη Φωνή» του Κοκτώ και αντιλαλεί πάντα επίκαιρο το πεζογραφικό και θεατρικό έργο του ιατροφιλοσόφου Χρήστου Ναούμ, που επιμένει να αναζητά το Ανέφικτο, να υλοποιεί το Απίθανο, παρ’ όλες τις πληγές που μια τέτοιας απελπισίας Οδύσσεια έχει επισωρεύσει στο κορμί και στην ψυχή του. Το πνεύμα του όμως είναι αγέραστο, φιλοπερίεργο, ανήσυχο και φιλέρευνο, στη διαρκή αναζήτηση του Τέλειου Έρωτα, του Ουράνιου, του Απέθαντου και Αναλλοίωτου.

Κι όπως στον ευριπίδειο «Ιππόλυτο» η Αφροδίτη αντιπαλεύει με την Άρτεμη, εδώ η Ουρανία Αφροδίτη σκιαμαχεί με την Πάνδημο. Και χάνει πάντα. Εκ προοιμίου. Όμως αυτός ο αγώνας είναι θεαματικός, γιατί ο εκφωνητής του ξέρει να μετατρέπει το κοινότοπο σε αρχετυπικό και το πασίγνωστο σε καινοφανές.

Ο τίτλος αυτής της τριλογίας είναι συμβολικός: το νεράντζι είναι πικρό, θεόπικρο, όμως με την κατάλληλη επεξεργασία τρώγεται ως γλυκό του κουταλιού. Ακριβώς όπως η ζωή μας. Ποίηση είναι να μεταβολίζεις τα ξινά σε γλυκά και τα θλιβερά σε χαρμόσυνα. Η συνήθης χαρμολύπη γίνεται έκσταση, χάρη στην υψηλή Λογοτεχνία και ο βίος αντέχεται όταν είναι ζησμένος με τέχνη. Και ποια Τέχνη τρανότερη από την τέχνη της ευτυχίας, όταν όλα συνηγορούν υπέρ του αντιθέτου;

Εδώ είναι η πρόκληση για όλους τους σημαντικούς πνευματικούς ανθρώπους στους καιρούς που θα έρθουν, που ήρθαν, έφτασαν ήδη, μας νεύουν, αλλά ο παραζαλισμένος εγκέφαλος αρνείται να τους αναγνωρίσει, σαν τον Αιγέα που έπεσε στην θάλασσα κι επνίγηκε βασισμένος στα σημεία κι όχι στα σημαινόμενα…

Ο Χρήστος Ναούμ είναι σημαντικός δραματικός Ποιητής του καιρού μας και το έργο του θα λάμπει στην αιωνιότητα γιατί είναι αυθεντικό και βγαλμένο μέσα από την αποθησαυρισμένη ζωή στη στροφή από τον πολύπαθο εικοστό προς τον προκλητικό εικοστό πρώτο αιώνα, με τις ουρανομήκεις αλλαγές και τις συνακόλουθες κραυγές τρόμου των αλλουτερεμένων ανθρώπων.

 

 

* Ο Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας είναι Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ (www.konstantinosbouras.gr)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top