✓ Γιώργος Δουατζής: «Η γραφή με έμαθε ότι όσο σκάβεις μέσα σου, τα αναπάντητα ερωτήματα (αινίγματα) πληθαίνουν»

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα //

«Μορφοποιούνται αρχικά στο μυαλό μου, ως εικόνα, φωνή, κινήσεις, γλώσσα σώματος, υπάρχουν σαν ζώντες. Έπειτα αυτονομούνται κι αρχίζουν να με οδηγούν με τη σκέψη και τις πράξεις τους και παρακολουθώντας τους μετατρέπομαι σε απλό καταγραφέα. Ακούγεται ίσως παράδοξο, αλλά είναι τέτοια η ταύτιση μαζί τους, που περνώντας μια φορά έξω από το νοσοκομείο Σωτηρία, έπιασα τον εαυτό μου να αναρωτιέται: “Τι να κάνει άραγε η Ελένη;”, επειδή στο μυθιστόρημα “Ανάσα από πηλό” την είχα εκεί νοσηλευόμενη με άσθμα…»

 

Ο Γιώργος Δουατζής που μας αποκαλύπτει τι πρέπει να διαθέτουν οι μυθιστορηματικοί ήρωες, προκειμένου να γίνουν ήρωές του, γνωστός μας από την δημοσιογραφική, ποιητική και συγγραφική πορεία του, δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Ωστόσο το λογοτεχνικό του εργαστήρι είναι μια πλούσια παρακαταθήκη που έχει να μας μάθει πολλά: μεθόδους, τελετουργίες γραφής, αν και ο ίδιος επιμένει να λέει πως: «Η γραφή με έμαθε ότι όσο σκάβεις μέσα σου, τα αναπάντητα ερωτήματα (αινίγματα) πληθαίνουν. Γι’ αυτό συνηθίζω να λέω ότι έμαθα να ζω δίχως βεβαιότητες. Κι έπειτα, προτιμώ να διασχίζω έναν δρόμο με αναπάντητα γιατί γεμάτο απρόσμενα γεγονότα, παρά σοκάκια με στερεοτυπικές απαντήσεις που φυλακίζουν ασφυκτικά τη σκέψη.»

Συγγραφική στάση, βέβαια, που προϋποθέτει αρκετά μεγάλη σιγουριά.

-Κύριε Δουατζή, Υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;

Μπλοκάκια παντού. Πάντοτε στην τσέπη και στο κομοδίνο για τους νυχτερινούς αιφνιδιασμούς. Λόγω δημοσιογραφικής εμπειρίας, καταφέρνω να γράφω απερίσπαστος με πολλή φασαρία γύρω μου, σε ένα καφέ, στο πλοίο και αλλού. Μετά τα χειρόγραφα, ακολουθεί το γραφείο, ο υπολογιστής, δίχως ωράρια μεν, με πολλή πειθαρχία δε. Αγαπημένος χώρος το γραφείο μου με τον καφέ, τον καπνό και τις πίπες μου.

-Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;

Για την ποίηση, που την λέω απόσταγμα ακριβό, δεν μπορεί να υπάρχει πλάνο, έρχεται σχεδόν πάντα απρόσκλητη και αιφνιδιάζει. Για το πεζό, το καλό κρασί, συνήθως ξεκινάω χωρίς πλάνο με έναν ήδη μορφοποιημένο στο μυαλό μου ήρωα που εμφανίζεται και αρχίζει να αφηγείται. Σταδιακά έρχονται και τα συνοδά πρόσωπα. Έναυσμα μπορεί να είναι οτιδήποτε. Μια εικόνα στον δρόμο, ένας πίνακας, μια μουσική, μια φράση.

-Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;

Ένα θεατρικό, «Το Κουμπί». Τριάντα χρόνια μετά τη στρατιωτική θητεία, ένας φίλος που συνυπηρετούσαμε μου έφερε μια σελίδα με σημειώσεις μου για ένα θεατρικό έργο, που είχε ξεμείνει στα χέρια του, την ύπαρξη του οποίου είχα παντελώς ξεχάσει. Πήρα τις σημειώσεις-διάγραμμα του έργου ξαφνιασμένος και τελικώς ολοκληρώθηκε η γραφή του σε είκοσι ημέρες απόλυτης μόνωσης και αδιάκοπης δουλειάς σε ένα ερμητήριό μου στην Άνδρο.

-Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;

Δεν ξέρω αν είναι εμμονή η προσπάθειά μου, κάθε βιβλίο μου να είναι καλύτερο από το προηγούμενο. Δεν ξέρω, βεβαίως, αν τα καταφέρνω. Επίσης δεν γνωρίζω αν αποτελεί τεχνική το γεγονός ότι συρράπτω υπάρχουσες σκέψεις, μικρές παραγράφους, τις οποίες ενθέτω στους διαλόγους των ηρώων μου. Αυτά για τα πεζογραφήματα. Όσο για την ποίηση, εκεί νομίζω δεν χωρούν τεχνικές τουλάχιστον ενσυνείδητα. Η γραφή με έμαθε ότι όσο σκάβεις μέσα σου, τα αναπάντητα ερωτήματα (αινίγματα) πληθαίνουν. Γι’ αυτό συνηθίζω να λέω ότι έμαθα να ζω δίχως βεβαιότητες. Κι έπειτα, προτιμώ να διασχίζω έναν δρόμο με αναπάντητα γιατί γεμάτο απρόσμενα γεγονότα, παρά σοκάκια με στερεοτυπικές απαντήσεις που φυλακίζουν ασφυκτικά τη σκέψη.

-Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;

Αισθητική απόλαυση και πρόκληση για σκέψη. Ανατροπές τέτοιες που να προσπαθούν να αγγίξουν την πραγματικότητα, η οποία είναι πάντοτε ευρηματικότερη ημών των γραφιάδων.

– Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;

Μορφοποιούνται αρχικά στο μυαλό μου, ως εικόνα, φωνή, κινήσεις, γλώσσα σώματος, υπάρχουν σαν ζώντες. Έπειτα αυτονομούνται κι αρχίζουν να με οδηγούν με τη σκέψη και τις πράξεις τους και παρακολουθώντας τους μετατρέπομαι σε απλό καταγραφέα. Ακούγεται ίσως παράδοξο, αλλά είναι τέτοια η ταύτιση μαζί τους, που περνώντας μια φορά έξω από το νοσοκομείο Σωτηρία, έπιασα τον εαυτό μου να αναρωτιέται: «Τι να κάνει άραγε η Ελένη;», επειδή στο μυθιστόρημα «Ανάσα από πηλό» την είχα εκεί νοσηλευόμενη με άσθμα…

-Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;

Οι δύο ήρωες στο βιβλίο μου «Μη φεύγετε, κύριε Ευχέτη». Ο ένας γηραιός ποιητής, ο άλλος νεαρός δημοσιογράφος. Άρχισα να γράφω τον διάλογό τους και μόνο στην τριακοστή σελίδα ανακάλυψα ότι συνομιλούσαν οι δυό μου εαυτοί και ομολογώ, ξαφνιάστηκα πολύ διότι δεν είχα συνειδητοποιήσει εξαρχής τι έγραφα.

-Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;

Δεν είναι μόνον η ανάγνωση, αλλά η αγορά του. Δώδεκα χρονών βρέθηκα μπροστά σε ένα τρίτροχο καρότσι με βιβλία (θυμάστε;) στην Ακαδημίας και αγόρασα τον Ζαρατούστρα του Νίτσε. Βεβαίως, το ξαναδιάβασα σε ωριμότερη ηλικία για να το καταλάβω, αλλά η ανάμνησή του με είχε εντυπωσιάσει. Υποθέτω, όμως, ότι πρώτες αναγνώσεις ήταν αυτές παιδικών βιβλίων.

-Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;

Όλα τα βιβλία ως όλον έχουν επηρεάσει τη ζωή μου. Θυμάμαι το «Οι Δαιμονισμένοι» του Ντοστογιέφσκι και συχνά επιστρέφω στην ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη

-Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;

Τόσοι, που θα σας κούραζε η αναφορά τους.

-Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;

Μου αρέσει η συντροφιά της κλασικής μουσικής. Όταν διαβάζω ενδιαφέροντα βιβλία, συχνά διακόπτω για να σημειώσω τις σκέψεις μου ή να γράψω ένα ποίημα. Ίσως γι’ αυτό επιμένω ότι δεν έχουν λόγο ύπαρξης βιβλία που δεν προκαλούν επαγωγικά τη σκέψη.

– Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;

«Χτενίζω» μια συλλογική έκδοση των ποιημάτων μου και δουλεύω ένα μυθιστόρημα με ήρωα έναν αιρετικό ψυχαναλυόμενο που σταδιακά μετατρέπεται σε ψυχαναλυτή του…ψυχαναλυτή του.

 

Ο Γιώργος Δουατζής είναι ποιητής, συγγραφέας, δημοσιογράφος. Γεννήθηκε (1948) και ζει στην Αθήνα. Εξέδωσε τριάντα ένα βιβλία (ποίηση, διηγήματα, μυθιστορήματα, θεατρικά), συμμετείχε σε δεκαέξι συλλογικά έργα, περιλαμβάνεται σε δέκα ανθολογίες – λεξικά. Μέρος ή ολόκληρα έργα του έχουν μεταφραστεί σε έξι γλώσσες.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

• 1.Γραφτά, 1976, Ποίηση
• 2.Τοπική Αυτοδιοίκηση, 1986, Εξάντας
• 3.Τα Μικρά, 1996, Ποίηση, Κάκτος
• 4.Απάνθισμα Τάσου Λειβαδίτη, 1997, ανθολόγηση, Κέδρος
• 5.Προς Δέκα Επιστολή, 2001, Ποίηση, Μίλητος
• 6.Προς Δέκα Επιστολή – Τα Ανεπίδοτα, 2002, 2003 Ποίηση, Εξάντας
• 7.Σπονδές, 2004, Ποίηση, Εξάντας
• 8.Τα Μικρά β’, 2004, Ποίηση, Εξάντας
• 9.Τα κόκκινα παπούτσια, 2004, Ποίηση, Εξάντας
• 10.Το Κουμπί, 2004, μονόπρακτο, Εξάντας
• 11.Μη φεύγετε κύριε Ευχέτη, 2008, μυθιστόρημα, Λιβάνης
• 12.Περί Δημοσιογραφίας, 2010, δοκίμιο, Πεδίο
• 13.Φωτοποιήματα, 2010, Ποίηση – φωτογραφία, Καπόν
• 14.Πατρίδα των καιρών, 2010, Ποίηση, Καπόν
• 15.Το Κουμπί, έκδοση αναθεωρημένη, 2011, Ιωνικό Κέντρο
• 16.Το σπασμένο παιχνίδι, Κώστας Αξελός, 2011, Καπόν
• 17.Σχεδίες, 2012, Ποίηση, Καπόν
• 18.Γιάννης Δάλλας, Να βγω από μένα, 2013, Καπόν
• 19.Τα 99 Μικρά, Ποίηση, 2013, Vakxikon (έντυπο, e-book)
• 20.Η άλλη λέξη, Διηγήματα, 2014, Γαβριηλίδη
• 21.Ωδή στα κόκκινα παπούτσια, 2014, Ποίηση, Γαβριηλίδης (ελλην.-ισπανικά)
• 22.Κράτα την Άνοιξη, 2014, Γαβριηλίδης, (ελλην.-γαλλικά) με CD
• 23.Ανάσα από πηλό, 2015, Μυθιστόρημα, Πάπυρος
• 24.Το κόκκινο κασκόλ, 2016, Ποίηση, Μανδραγόρας
• 25.Ο Μουσουργός, 2017, Νουβέλα, Στίξις
• 26.Τα Κάτοπτρα, 2017, Στίξις
• 27.Αντικατοπτρισμοί, Διάλογος Ρουκ-Δουατζή, 2017, Στίξις
• 28.Χρόνου Σκιά, Ποίηση, 2018, Στίξις
• 29.Γ. Δουατζής – Απάνθισμα (1976-2018), επιμέλεια Γ. Ρούσκας, 2019, Στίξις
• 30. Χάρτινοι απόγονοι, 2021, Στίξις
• 31.Χρονογραφίες – Σημειώσεις ημερολογίου, 2021, Κάκτος

Συλλογικά

• 1.Περί Σχεδίου ο Λόγος, 2006, Κάκτος
• 2.Συνομιλία με τον Νυχτερινό Επισκέπτη, 2008, Κέδρος
• 3.Τα ποιήματα του 2008, Κοινωνία των Δεκάτων
• 4.Η Ήπειρος του Philippe Jacquet, 2009, Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων
• 5.Ποίηση και όνειρο, 32ο Συμπόσιο Ποίησης, 2013, Μανδραγόρας
• 6.Οικουμενικοί Έλληνες στοχαστές, 2014, Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων
• 7.Η τρέλα και το παράλογο στην ελληνική λογοτεχνία, 2014, Διαπολιτισμός
• 8.Τα ποιήματα του 2014, Κοινωνία των Δεκάτων
• 9.Τέχνη και Τρέλα, 2014, Ε.Μ.Π.Ε.
• 10.Crisis, 2014, Smokestack Books
• 11.Μονόλογοι Συγγραφέων, 2015, Vakxikon
• 12.Kostas Axelos, Une pensee a l’ horizon de l’ errance, 2015, Encre marine
• 13.diPgeneration, 2017, Μανδραγόρας
• 14.Ο Ταχυδρόμος φέρνει γράμματα-ποιήματα, 2017, ΕΛΤΑ
• 15.Τάσος Λειβαδίτης. Ο ποιητής, το έργο, η ζωή του, 2017, Στίξις
• 16. Ποιήματα της κρίσης, 2020, Ιωλκός

Θεατρικά

• 1.Το Κουμπί, 2004
• 2.Η κούκλα, 2016
• 3.Ο κύριος Μαραμένος, 2017
• 4.Η κατανόηση, 2017
• 5.Οι ποιητές μου, 2018

Ανθολογίες-Λεξικά

• 1.Νέοι Ποιητές, 1971, Κριτήριο
• 2.Ποιητική Ανθολογία νέας ελληνικής γενιάς, 1971, Άγκυρα
• 3.Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας, 2007, Πατάκης
• 4.Τα ποιήματα του 2008, Κοινωνία των Δεκάτων
• 5.Greckej Literature, 2011, Svetovej
• 6.Ξένων αιμάτων τρύγος, 2014, Γαβριηλίδης
• 7.Τα ποιήματα του 2014, Κοινωνία των Δεκάτων
• 8.Ογδόντα τρεις ιστορίες Μπονζάϊ, 2017, Σιδέρης
• 9.Νεοελληνική γλώσσα και λογοτεχνία, Π.Πρόδρομος-Μ.Μαυρακάκης- 2018, Πατάκης
• 10.Anthology of Modern Greek Poetry (1750-2018), M.Aligizakis, 2018, Libros libertad

Περιοδικά – Δημοσιεύσεις

Μανδραγόρας, Η Λέξη, Το Δέντρο, Νέα Εστία, Νέα Ευθύνη, Θέματα Λογοτεχνίας, Εντευκτήριο, Φρέαρ, Το Κοράλλι, Εμβόλιμον, Κλεψύδρα, Δεσμός, Μετρονόμος, Poetix, (Δε)κατα.

Μεταφράσεις

Έργα του ή μέρος τους έχουν μεταφραστεί σε έξι γλώσσες (αγγλικά, ρωσικά, γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, τσεχικά).

Εκθέσεις φωτογραφίας.

“Ποίηση και φωτογραφία” – Γκαλερί Αγκάθι, ατομική, 2008

“ΣΥΝουσίες” – Εικαστικός Κύκλος, συλλογική, 2007