«Για την Ελίζα»
Γράφει η Τζίνα Ψάρρη //
«Για την Ελίζα» της Τζένης Μανάκη, Εκδόσεις Ωκεανίδα
Ένα μικρό απόσπασμα από την «Αβάσταχτη ελαφρότητα του Είναι» στην εισαγωγή, ήδη προοικονομεί βαρύ φορτίο για τις σελίδες που έπονται. Έτσι τουλάχιστον ερμηνεύω την επιλογή της συγγραφέως και δεν διαψεύδομαι. Από την πρώτη κιόλας γραμμή, η αγωνία της ηρωίδας για την κόρη της Λούνα, ζωγραφίζεται με μεγάλη ευκρίνεια:
«Προσπαθούσα με όση δύναμη ψυχής μού απόμεινε, να μην χάσω τη βεβαιότητα ότι θα μιλήσει. Απεχθανόμουν να ταυτίζω την αφωνία της με την αποτροπιαστική πράξη μιας νέας Μήδειας που σκότωσε τη φωνή μαζί με την ψυχή του παιδιού της».
Η εβραία Ελίζα, θύμα της θηριώδους κτηνωδίας των ναζιστών, επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη μετά τον εγκλεισμό της σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Μέσα στο τρένο της επιστροφής, γνωρίζει τον Άγγλο Τζέραρντ τον οποίο συναντά και πάλι τυχαία στην Θεσσαλονίκη μετά από καιρό. Η σχέση τους εξελίσσεται σε παράφορο έρωτα και ο γάμος και η γέννηση της κόρης τους δεν αργεί. Η Ελίζα ωστόσο, σύντομα ανακαλύπτει στοιχεία που την οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι ο άντρας της είναι στην πραγματικότητα Γερμανός και μάλιστα φιλοναζιστής. Επάνω στον παραλογισμό της επιχειρεί να τον σκοτώσει μπροστά στα μάτια της έντρομης Λούνα. Όταν την ίδια περίπου περίοδο, η πρώην αρραβωνιαστικιά του Τζέραρντ κάνει και πάλι τη εμφάνισή της, ο γάμος της Ελίζας καταρρέει μαζί με τον ψυχισμό της. Γιατί, όπως η Τζένη Μανάκη γράφει, «… το παρελθόν βρίσκει πάντα τρόπο να επιστρέφει κάθε φορά που κλονίζεται το παρόν».
Οι σελίδες ρέουν αβίαστα και όταν προετοιμάζεσαι να μάθεις την αποτρόπαια ιστορία της Ελίζας που θεωρείς κεντρική ηρωίδα, έρχεται αιφνίδια μια έξυπνη ανατροπή, η πρώτη από τις πολλές του βιβλίου. Ξεκινά το επόμενο κεφάλαιο με τίτλο Λούνα, θεωρείς ότι πρόκειται για έναν εγκιβωτισμό του παρόντος στη διήγηση του παρελθόντος η οποία δείχνει να αρμενίζει σε ακόμη πιο θολά νερά την βάρκα της αφήγησης, μετατρέπεται από τριτοπρόσωπη σε πρωτοπρόσωπη και αποτυπώνει έτσι μια ακόμη πιο σκληρή και άμεση πραγματικότητα. Αποδεικνύεται τέχνασμα. Όχι, δεν είναι η Ελίζα η κεντρική ηρωίδα, όχι, δεν διηγείται τη ζωή της. Η κόρη της Λούνα είναι που επιχειρεί να γνωρίσει ουσιαστικά την μητέρα της μέσα από τα γραπτά που της άφησε και προσπαθεί να ξεδιαλύνει τη βαριά κληρονομιά και τα τραύματα ενός πολέμου που δεν έζησε αλλά φορτώθηκαν στους νεανικούς της ώμους, για να μπορέσει να προχωρήσει στην προσωπική της ζωή.
Με χειρουργική ακρίβεια, η συγγραφέας ανατέμνει χαρακτήρες και συμπεριφορές φτάνοντας ως το μεδούλι τους. Ήρωες που εύκολα παίρνουν σάρκα και οστά εξαιτίας του απόλυτα ρεαλιστικού τρόπου με τον οποίο αποδίδονται. Τέλεια η απόδοση ακόμη και αυτών που ονομάζονται “δευτερεύοντες ήρωες”, στα πρόσωπα των οποίων « έχουν αποτυπωθεί τα σημάδια απ’ όλες τις ατελέσφορες ελπίδες, τις πίκρες, τις απογοητεύσεις, τις ήττες που είχαν υποστεί» με την ίδια σαφήνεια που χαρακτηρίζει και την κεντρική ηρωίδα.
«Μπροστά τους υποδυόμουν την θλιμμένη, έτσι τουλάχιστον η μάνα μου είχε μια πιο προστατευτική διάθεση απέναντί μου σε σύγκριση με την γενικά αδιάφορη συμπεριφορά της απέναντι σε όλους. Κατά βάθος πίστευα ότι μ’ αγαπούσε, απλά είχε ξεχάσει πώς να το εκδηλώνει, καθώς βυθιζόταν ολοένα και περισσότερο στις μνήμες της, λες και προσπαθούσε να λύσει τον γρίφο «γιατί σ’ εμένα». Δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί είχε ενστερνιστεί την αντίληψη ότι η δυστυχία χτυπά την πόρτα μόνο των άλλων, ότι αυτή έπρεπε για κάποιο άγνωστο λόγο να είναι η εξαίρεση».
Τζένη Μανάκη
Κινηματογραφικές εικόνες, γρήγορη πλοκή πολύ σωστά δομημένη, κάθε σελίδα και μια καινούρια σκέψη, μια καινούρια αναρώτηση, με εξαιρετική χρήση της γλώσσας, πληθώρα εσωτερικών μονολόγων, μεταφορών και εναλλαγών του χρόνου. Με υποδόριο χιούμορ, όπου η ιστορία το αντέχει, η συγγραφέας καυτηριάζει τα κακώς κείμενα, τις βίαιες αντιπαραθέσεις, τα καλά κρυμμένα μυστικά της ανθρώπινης σκληρότητας σε όλες τις μορφές της, από την πλέον ακραία ως την πιο “απλή”, αυτή που καθημερινά απαντιέται. Ήρωες που «μαλώνουν με την αγάπη», αλληλοσπαράσσονται, οδηγούνται από τις ανοιχτές ουλές των τραυμάτων τους και αναζητούν δικαίωση, σ’ ένα βιβλίο του οποίου το λεπτοδουλεμένο ύφος σε ωθεί με αμείωτο ενδιαφέρον ως την τελευταία σελίδα. Για να το κλείσεις τελικά με ανάμεικτα συναισθήματα πικρίας και χαμόγελου, αλλά και την ελπιδοφόρα πεποίθηση πως η συγκολλητική ουσία στις ανθρώπινες σχέσεις παραμένει πάντα η ίδια: αγάπη και ενσυναίσθηση.
Δυο φράσεις του βιβλίου θεωρώ τον ιδανικό επίλογο, την ακριβέστερη περίληψη αλλά και το συμπέρασμα που έρχεται σαν επιστέγασμα της ιστορίας που εξελίχθηκε και ολοκληρώθηκε φτάνοντας στην κάθαρση της ηρωίδας. Με και χωρίς από μηχανής θεό:
«Τίποτα δεν γίνεται στην τύχη. Όλα έχουν μια βαθύτερη ρίζα, μια εξήγηση. Και πάντα ένα κακό έχει και την καλή του πλευρά».
«Τα θαύματα διατηρούν το δικαίωμα να επιβάλλουν τους δικούς τους κανόνες».
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Έφηβη, μάρτυρας αλλά και δράστης
Γράφει ο Μιχάλης Τζανάκης // Σπύρος Πετρουλάκης «Αμαλία», μυθιστόρημα, εκδόσεις Μίνωας Ένα βιβλίο για όλους μας είναι ένα «ταξίδι». Αν σε πάει μακριά, αν σε περάσει από τόπους άγνωστους, αν νιώσεις συναισθήματα συγκλονιστικά και πρωτόγνωρα, αν αισθανθείς το
Περισσότερα -
Απόσπασμα από το ποιητικό απάνθισμα
Της Άννας Εμμανουήλ // * Μονόγραμμα. Δίγραμμα. Ίσως ένα συνδυασμός λέξεων που έρχονται να απαντήσουν στην ερωτική τραγωδία που συνέγραψε ο Οδυσσέας. Ένας μεγάλος έρωτας που είχε και θα έχει αντίκρισμα. Ακόμα και αν βρίσκεται αντιμέτωπος με
Περισσότερα -
Ακαδημαϊκά παιγνίδια εξουσίας
Γράφει η Τζένη Μανάκη // Χαρά Ανδρεΐδου «Ένα χνάρι στο χώμα», Εκδόσεις Κάκτος «Είναι ερωτευμένοι ο ένας με τον άλλον, ο καθένας για τους λόγους του και με τον τρόπο του, σε ένα πλατωνικό επίπεδο φορτωμένο με υπονοούμενα,
Περισσότερα -
Ποίηση: “Iδανικοί αυτόχειρες”
Του Αντώνη Κηπουρού // * ΙΔΑΝΙΚΟΙ ΑΥΤΟΧΕΙΡΕΣ Βγάζουν γλώσσα στο θάνατο Κι ας τον φοβούνται Είναι μια indifanda Όλοι μαζί παντού. Χαρά ή λύπη Δεν ντρέπονται να κλάψουν Να χτυπηθούν από καταγής από τον πόνο Γελάνε
Περισσότερα -
Ποίημα: “Στη φωλιά του κούκου”
Γράφει η Γιώτα Αναγνώστου // Στη φωλιά του κούκου Αφού σε όρισα αρχηγό Πρέπει το ρόλο σου να παίξεις Δεν θα σου δώσω τώρα Την πολύτιμη ασίστ Να αφήσεις απαλά τη μπάλα Στο καλάθι Και να
Περισσότερα -
Ποίηση: “Ιστορικές αναταράξεις”
της Χριστίνας Κόλλια // Όταν με ρώτησες κύριε γιατί κοιτώ τ’ αστέρια σου απάντησα με ανιστόρητη αφέλεια πως είναι πράξη πολιτική. Θυμάμαι που γέλασες σαρδόνια. Και μου ξετύλιξες επιμελώς, δε λέω, μέσα από δυσανάγνωστους πάπυρους ένα χάρτινο ουρανό.
Περισσότερα -
Από την ‘τέχνη του φιλιού’, στο ‘γεια στο στόμα σου’
Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη // Ανθούλα Διαμάντη-Κηπιώτη, “Γεια στο στόμα σου”. Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις, 2016 Το βιβλίο ‘Η τέχνη του φιλιού’, του Κλέμεντ Γουντ (1888-1950), είχε δημοσιευθεί το 1926 από την Εταιρεία Haldeman-Julius ως μέρος της σειράς τους,
Περισσότερα
