Fractal

Η ποίηση της ματαιότητας

Γράφει ο Αντώνης Ε. Χαριστός //

 

Φίλιππος Πλακιάς «Εύθραυστη ισορροπία», εκδόσεις Έναστρον, Αθήνα 2022

 

Η ποιητική συλλογή τού Φίλιππου Πλακιά με τίτλο «Εύθραυστη ισορροπία» διακρίνεται από την έννοια, το περιεχόμενο και την ταυτότητα της λέξης «απόσταση». Πράγματι, κάθε πτυχή τής συλλογής, από στίχο σε στίχο και από θεματική σε θεματική (μολονότι η συλλογή χαρακτηρίζεται από την ενότητα θέματος και εκφραστικής αποτύπωσης, επιτρέπει την τομή ανάμεσα σε υποκατηγορίες θεματικών σε ιδιαίτερα γνωρίσματα) ξεδιπλώνει την χωρική, χρονική και υποστασιοποιημένη υποκειμενικότητα του δρώντος προσώπου μέσα από την πολλαπλή αναπαράσταση εαυτού προς εαυτόν, μέσα από την ομοιόμορφη παρουσίαση εικόνων ως στιγμών μίας επαναλαμβανόμενης ματαιότητας. Ήδη από το ποίημα με τίτλο «Η νύχτα» (σελ. 14) αποκαλύπτει την αθέατη όψη των ανθρωπίνων σχέσεων, ενταγμένες σε πλέγμα αποκάλυψης αισθήσεων και συναισθηματικών απολήξεων. Επενδύει στην ταρίχευση των παραδεδεγμένων υποκειμενικών αληθειών, όχι με σκοπό τη διαγραφή τής μνήμης, αλλά με τελικό στόχο την ανασκευή των συνθετικών εκείνων στοιχείων που διαμορφώνουν την προσωρινότητα αυτής και της επιτρέπουν να εμφανιστεί με νέα μορφή στις εκάστοτε απαιτήσεις τής καθημερινότητας. Μολονότι στοιβάζεται σε συμβατικές μεθόδους διατήρησης του ελέγχου (βλ. έλεγχος επί της μνήμης και για τη μνήμη), «με τα άλμπουμ των φωτογραφιών/και τα ξεχασμένα σου αισθήματα» (σελ. 14) να μεταβάλλουν την εξωτερική εικόνα των επιθυμιών σε πρόσκαιρη μετάθεση των ευθυνών στο απόντα τρίτο πρόσωπο, εξακολουθεί να μετριάζει τις απαιτήσεις τού χρόνου προς όφελος των στιγμών ξεγνοιασιάς και απλότητας, δίχως να μετεωρίζεται από την επιφάνεια των ιδιωτικών στιγμών στην προφάνεια των προσδοκιών μίας εξωτερικευμένης αποδοχής. Με άλλα λόγια, το δρων υποκείμενο διατηρεί την χρονική απόσταση  (βλ. νύχτα) ως προμετωπίδα τής αντίστοιχής της χωρικής διάστασης. Σαν σε μάθημα ανατομίας εξετάζει ο δημιουργός πρώτα τα εξωτερικά συστατικά τού λόγου για να μεταφέρει τις εσωτερικευμένες αρνήσεις στο προσκήνιο.

Δεν αναμετράται το «εγώ» με το «εμείς», αλλά το ατομικό «εμείς» με το ακανόνιστο «εγώ» το οποίο λαμβάνει πολλαπλές μορφές έκφρασης, την ίδια στιγμή κατά την οποία επιχειρεί να υπονομεύσει τον κυρίαρχο λόγο ως αφήγημα και να τον μεταστρέψει στην κορύφωση σειράς ενεργειών με κεντρικό άξονα την αισιοδοξία και την προοπτική τής ωριμότητας των αποτελεσμάτων. Αφουγκράζεται εκ των προτέρων τη δύναμη της ατομικότητας ως γνώμονα αλήθειας και μετατρέπει την αίσθηση του χώρου σε προγεφύρωμα απώλειας. «Στις άσπρες πέτρες της θάλασσας/δεν χωράει στεναγμός» (σελ. 17) για να καταλήξει η προοπτική τού φυσικού όλου στην ενίσχυση, και όχι την αποδυνάμωση, της αξίας του θανάτου. Επί της ουσίας, η «απόσταση», την οποία αναφέραμε εξ αρχής, αποτελεί το ενεργό μέρος τής ζωής ως πρόσληψη και ως αφαίρεση. Ο θάνατος, η δύναμη της απώλειας, δεν ισοδυναμεί με την καταληκτική θέση μίας πορείας διακυμάνσεων και εναλλαγών, αλλά, αντίθετα, σηματοδοτεί την επιφάνεια των προσωπικών αδιεξόδων τα οποία καθρεφτίζει με τρόπο άμεσο και δεικτικό στις αντιπαραθέσεις του φυσικού κάλους και της χωροχρονικής αντίστιξης. Η παραλληλία τής αοριστίας τού τέλους καλείται να αποδράσει από τις φαντασιακές προσμίξεις των φαινομένων και να αποκτήσει αυτόνομο πεδίο αναφοράς, τόσο για το δρων υποκείμενο, όσο και για τις αντιστοιχίες στις οποίες εφάπτεται. Για να μετουσιώσει την απώλεια του θανάτου σε οδηγητικό μίτο μίας εναλλακτικής θέασης των πραγμάτων, ο δημιουργός κατασκευάζει την υλική σύνθεση της ισορροπίας. Η τελευταία λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στην ανεξαρτησία των επιθυμιών και την εισχώρηση της ήττας στα στενά πλαίσια της συνείδησης. «Θα γίνει κομμάτια χίλια/που θα ανασυνθέσουν την ύλη/Του μοναχικού ανθρώπου των ορίων» (σελ. 19) και ταυτόχρονα μας εξηγεί ο ποιητής τόσο τις απόκρυφες οδούς διαφυγής (βλ. μοναχικότητα ως απάντηση στη διαστρεβλωμένη καθημερινότητα), όσο και την αξίωση της υλικής πραγματικότητας όπως μεταπλάσει την εξωτερική αισθητική των φαινομένων σε ευθεία αντιπαραβολή με τον πυρήνα αυτών, που δεν είναι άλλος από το «εγώ» σε μεγέθυνση. Επί της ουσίας, η «απόσταση» στο σημείο αυτό περιστρέφεται γύρω από την αντίληψη περί ματαίωσης. Στο ποίημα «Συμβίωση» (σελ. 23) αναλύονται λεπτομερώς τα δεδομένα αυτής ακριβώς της συνθήκης, με τη ματαίωση να υπερβαίνει τα όρια της συνεννόησης και να καταλήγει στην παρεκτροπή τής αλήθειας ως γνώμονα της ίδιας αυτής πραγματικότητας της οποία τα συμβαλλόμενα μέρη μετέχουν.

 

Φίλιππος Πλακιάς

 

Η ολοκλήρωση της διεργασίας των συναισθηματικών συγκρούσεων οδηγεί στην αποχώρηση των συμμετεχόντων από την αμοιβαία κατανόηση στην αποξένωση. Η ψευδαίσθηση της ευτυχίας μετουσιώνει την πρόληψη της ευθύνης σε αποδοχή των συνεπειών αυτής. Μονάχα που, στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι συνέπειες δεν αγγίζουν το σύνολο των προσώπων μίας ενέργειας, αλλά τον πυρήνα τού «εγώ», του εκάστοτε «εγώ» ως βασικό υποκείμενο της πράξης, μέσα από την οποία η όψη των πραγμάτων δεν αλλάζει απλώς, αλλά μεταβιβάζει στην επόμενη αφετηρία τις προοπτικές τής ήττας. Αναζητά καταφύγιο ο δημιουργός στις κρυμμένες αλήθειες των προσώπων και συνάμα αναγνωρίζει το αδύναμο της ευτυχίας. Μοιάζουν με λείψανα νεκρικά τα συστατικά στοιχεία μίας σύνθεσης, όταν τα ίδια στην αρχή των επιθυμιών έμοιαζαν με οχήματα υπερβολής των αισθημάτων και των προσδοκιών. Τώρα, μετατρέπονται σε στίγματα προδοσίας, αλλά είναι τέτοιου είδους και δυναμικής που εξακολουθεί ο δημιουργός να θέλγεται από την όψη τους. «Ούτε τα πρόσωπα πίσω από τις μάσκες/του θεατρικού σου μεγαλείου/μπορώ να διακρίνω» (σελ. 40) και ταυτόχρονα επιβιώνει και περιγράφει εκτενώς (στους στίχους των ποιημάτων) τις συνέπειες της αποδοχής και της υιοθέτησης των ίδιων αυτών μορφών έκφρασης και δυναμικής απώθησης. Η ήττα μεταφράζεται ως προέκταση ενός επεισοδίου, οι σκηνές τού οποίου μεταβιβάζονται από θεατή σε θεατή δίχως οριοθέτηση και πλαίσια περιορισμού. Είναι η ποίηση της ματαιότητας η οποία, ωστόσο, δεν υπογράφει την παράδοση άνευ όρων στις συμβατικές παραμέτρους τής νεότητας, αλλά αντίστροφα (έως αντίθετα) είναι η ωριμότητα της νεότητας που επιβάλλει στα πράγματα μία νέα ώθηση με γνώμονα την επερχόμενη ήττα.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top