Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το παζλ της ανεξιλέωτης οδύνης
10/07/2019, 12:57 πμ

Το παζλ της ανεξιλέωτης οδύνης

Γράφει η Νάντια Τράτα //

 

“Η Εβραία νύφη”, Νίκος Δαββέτας, Εκδόσεις Πατάκη

 

«Τότε πρωτοσκέφθηκα πόσο αλήθεια ελεύθερος θα ένιωθα, πόσο πραγματικά ευτυχισμένος θα ήμουν, αν μπορούσα κι εγώ να κλάψω έτσι για όλους τους νεκρούς που στοίχειωναν τη ζωή μου, αντί να ρίχνω διαρκώς κλεφτές ματιές στο παρελθόν τους, σαν να κοιτάζω από το καθρεφτάκι του οδηγού ένα τεφρό τοπίο που γλιστρά πίσω μου και χάνεται, παραμένοντας για πάντα άγνωστη γη».

«H Εβραία νύφη» του Νίκου Δαββέτα είναι ένα μυθιστόρημα σχέσεων, ένα αιχμηρό, αφοπλιστικό δράμα σχέσεων προσωπικών, σχέσεων οικογενειακών, σχέσεων εθνικών. Ο συγγραφέας μας παραδίδει ένα έργο πολυεπίπεδο, με συγκινητικές αναφορές, καίρια στοχευμένο πάνω στην μνήμη, στις ενοχές, στη βαθιά αποπροσανατολισμένη ελληνική κοινωνία, στην αγωνιώδη αναζήτηση της Αρκαδίας για τον καθένα από μας με κάθε κόστος…. Και φυσικά, ουδείς μπορεί να ξεφύγει από το θανατηφόρο αγκάλιασμα του παρελθόντος, που σφίγγει, έστω και με καθυστέρηση δεκαετιών, τον βρόχο γύρω από το λαιμό των θυμάτων-τέκνων μίας δυσλειτουργικής κοινωνίας που κουβαλά τις διαψεύσεις μιας ολόκληρης εποχής.

Με έναν συγκινητικά μελαγχολικό μα ψύχραιμο τόνο, ο συγγραφέας μιλάει για όλα, παρελθόντα και παρόντα, παλιές και σύγχρονες πληγές, με μία ξεχωριστή λογοτεχνική πρωτοτυπία, φέρνοντας κάθε τόσο στο προσκήνιο έναν διαφορετικό ήρωα που αφηγείται τo δικό του σπάραγμα, πλέκοντας αριστοτεχνικά έναν περίτεχνο ιστό δράσης που καλύπτει όχι μόνο τις ξεχωριστές ιστορίες των πρωταγωνιστών αλλά συνταιριάζοντας ταυτόχρονα ιστορικές αναφορές σε γεγονότα που σημάδεψαν την ελληνική κοινωνία. Όπως και στην αληθινή ζωή, οι προσωπικές ιστορίες είναι αυτές που έρχονται ορμητικά και συμπληρώνουν το παζλ της αβάσταχτης αλήθειας, της ανεξιλέωτης οδύνης, της σπαρακτικής  κραυγής ενός έθνους ολόκληρου.

Ένα παράξενο ζευγάρι. Αυτός, χωρίς όνομα, βυθίζεται ολοένα και περισσότερο σε μία κινούμενη άμμο θλίψης και απωλειών. Απώλεια του πατέρα, απώλεια της μητέρας, απώλεια της μνήμης, απώλεια κάθε ελπίδας, το μέλλον διαφεύγει, όπως διέφυγε το παρελθόν. Μόνη σταθερά του το θλιβερό παρόν. Σε αυτή την μοναχική πορεία γνωρίζει και σχετίζεται με τη Νίκη, η οποία ηττάται κατά κράτος από τη μνήμη της, από μία χαμηλή λανθάνουσα αναστολή, όπως θα έλεγαν οι ψυχολόγοι. Φέρει το παρελθόν και συνάμα τη μνήμη της ως φορτίο ασήκωτο, κάτω από το βάρος του οποίου συντρίβεται η ψυχή της, κομματιάζεται γραμμάριο-γραμμάριο το κορμί της το ίδιο, καθώς και οτιδήποτε αυτό μεταφέρει εντός του. Θύματα και οι δύο είτε σωματικής είτε ψυχικής κακοποίησης από τους ίδιους τους γεννήτορές τους, κατέληξαν δύο ενήλικες τραυματισμένοι βαριά, δυο πλάσματα δυστυχισμένα,  που με την ένωσή τους φαντάστηκαν (ήλπισαν;) πως ίσως, με κάποιο τρόπο, ξόρκιζαν το κακό.

Δίπλα στις μικρές ιστορίες, ο Νίκος Δαββέτας παραθέτει και το μεγαλύτερο πλαίσιο εντός του οποίου διαδραματίζονται όλα όσα προηγήθηκαν του παρόντος χρόνου. Συγγραφέας με άποψη κοινωνική και πολιτική, έρχεται να ταξιδέψει τον αναγνώστη από τη Θεσσαλονίκη κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο Βερολίνο και από τη χαρταποθήκη της Γερανίου στην καρδιά της Αθήνας στο ύψωμα της Αϊδωνούς, κοντά στην αρχαία Ολυμπία. Οι Έλληνες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, οι κλεμμένες περιουσίες τους, το Ολοκαύτωμα, η ατιμωρησία των συνεργατών των κατακτητών, ο εμφύλιος, οι εξορίες, η χούντα, η μεταπολίτευση, ακόμη και οι πυρκαγιές κατά τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα……. δεκαετίες ολόκληρες εθνικής οδύνης αλλά και η πολιτική και κοινωνική διάσταση του κονφορμισμού, αναλύονται με εικόνες δυνατές, με λόγο περιεκτικό, με μία  ιδεολογική καθαρότητα που κάνει το έργο αυτό σπαρακτικά αληθινό.

Παρούσα πάντα στο έργο του Νίκου Δαββέτα, η τέχνη. Από τον πίνακα του Ρέμπραντ «H Εβραία Νύφη» και την αναζήτηση του τάφου του Μπρεχτ, στην αέναη επιθυμία μίας «υπόσχεσης αθανασίας» μέσα στους αιώνες, μέσα από τους στίχους του Μαγιακόφσκι …. Μπορεί άραγε η τέχνη να θεραπεύσει την ψυχή; Μπορεί μπροστά στην ομορφιά να αισθανθεί κανείς τη δυνατότητα μίας άλλης ζωής; Πως μ’ένα «κλικ» στην προσωπική μας ιστορία θα μπορούσαμε να κατοικήσουμε εδώ ή έστω απέναντι; Να έχουμε ένα άλλο παρελθόν; αναρωτιέται κάπου στο έργο η Νίκη.

“Με απασχολεί πώς θα με θυμάται ο γιος μου. Η διάρκεια μέσα στον χρόνο είναι ψευδαίσθηση.  Στην πραγματικότητα, γράφοντας γεμίζεις με άμμο τα συρτάρια σου”, θα πει σε κάποια συνέντευξή του ο συγγραφέας.

 

Νίκος Δαββέτας

 

Συγγραφέας καταξιωμένος με μία εξαιρετικά διεισδυτική, επίκαιρη ματιά,  ο Νίκος Δαββέτας χαρίζει στους αναγνώστες του ένα έργο στιβαρό, ερμηνεύοντας με τον δικό του μοναδικό τρόπο τη μετατραυματική εμπειρία όχι μόνο των ηρώων του αλλά και ενός ολόκληρου λαού, υπογράφοντας ένα έργο-μαρτυρία, μία κραυγή αγωνίας για τα λάθη που έγιναν, τα λάθη που αποσιωπήθηκαν, τα λάθη που ποτέ δε διορθώθηκαν. Και γι’αυτό πονούν, αιμορραγούν ακόμη στάζοντας φαρμάκι στην ψυχή των θυμάτων, όλων ημών. Τα θύματα δεν είναι άλλοι, τα θύματα είμαστε εμείς, εντός της οικογένειας, εντός της κοινωνίας, εντός μας, θύτες και θύματα μαζί.

Οι ήρωες του βιβλίου κουβαλούν τραύματα πολλαπλά, άλλα κληρονομημένα μέσα από το εθνικό DNA μας και άλλα απόλυτα προσωπικά. Η ελληνική οικογένεια, διαχρονικά, στο στόχαστρο του ευθύβολου συγγραφέα, πατεράδες απόντες, χρεοκοπημένοι υλικά και ηθικά, που ασελγούν  στα σώματα και στην ψυχή των παιδιών τους. Και στο γενικότερο πλαίσιο της ιστορίας, περνά με κινηματογραφική οικονομία, μία ολόκληρη εποχή, όλες οι δεκαετίες που μεσολάβησαν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως τη μεταπολίτευση, μία κοινωνία ολόκληρη που ασελγεί πάνω στο διαφορετικό, στο αδύναμο, στο ξένο προς εμάς. Το απρόβλεπτο της ζωής, λήθη, μνήμη, παρελθόν, παρόν και κυρίως η αγωνία για το μέλλον, το δικό μας, των παιδιών μας. Έχουμε το αύριο….μα το αύριο έφτασε, έγινε παρόν. Σύντομα θα γίνει παρελθόν. Και τότε ίσως είναι πια αργά…… Η αγωνία ενός πατέρα, η αγωνία κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου για το μέλλον που θα κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας. Ίσως ήρθε πια ο καιρός, αφού κλάψουμε τους νεκρούς μας, να τους αφήσουμε πίσω μας, να τολμήσουμε να αλλάξουμε το μέλλον μας και να φύγουμε, να ξε-φύγουμε, επιτέλους, να προχωρήσουμε μπροστά.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top