Μαθήματα λογοτεχνίας από τον Τζέημς Τζόυς
Γράφει η Ελένη Γκίκα //
Τζέημς Τζόυς «Επικίνδυνη γραφή», Ανθολόγηση, επιμέλεια: Φεντερίκο Σαμπατίνι, Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου, εκδ. Πατάκη, σελ. 245
«Να ζεις, να σφάλλεις, να πέφτεις, να θριαμβεύεις, να αναδημιουργείς ζωή από τη ζωή!» [Πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία]
Πώς θα σας φαινόταν η δυνατότητα να πάρετε μαθήματα δημιουργικής γραφής από τον συγγραφέα του «Οδυσσέα» και της «Αγρύπνιας των Φίννεγκαν» και των «Δουβλινέζων»;
Ο Φεντερίκο Σαμπατίνι στην «Επικίνδυνη γραφή» αναλαμβάνει να μας συστήσει ένα βιβλίο που αποτελεί το πανόραμα της σκέψης του για την τέχνη και για τη λογοτεχνία, εισάγοντάς μας ταυτοχρόνως και στα κυριότερα έργα του συγγραφέα. Ενός συγγραφέα που γεννήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου του 1882 σε ένα προάστιο του Δουβλίνου, υπήρξε το μεγαλύτερο παιδί μιας οικογένειας που καταστράφηκε οικονομικά γι’ αυτό και σπούδασε μετ’ εμποδίων, ερωτεύτηκε τη Νόρα Μπάρνακλ καμαριέρα τότε σε ξενοδοχείο η οποία και υπήρξε η γυναίκα της ζωής του, έφτυσε αίμα να δει τα έργα του δημοσιευμένα, ξεριζώθηκε πολλές φορές από έναν τόπο, ίσως γι’ αυτό να έγραψε κι επικινδύνως, και ο οποίος θεωρείται ένας από τους κορυφαίους λογοτέχνες του 20ου αιώνα.
«Οφείλουμε ακόμα να μάθουμε πώς να είμαστε σύγχρονοι του Τζόυς». Με αυτή τη φράση ξεκινάει ο Ρίτσαρντ Έλλμαν τη βιογραφία του Τζέημς Τζόυς (1882-1941), δεκαοχτώ χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα. Και στην «Επικίνδυνη γραφή» ο Φεντερίκο Σαμπατίνι, καθηγητής σύγχρονης λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο, περιλαμβάνει στα τρία μέρη ενός βιβλίου, όλες τις σημαντικές αναφορές του συγγραφέα για την τέχνη, στο πρώτο, στο δεύτερο, εκείνες που αφορούν τον «συγγραφέα/ καλλιτέχνη» καθώς και τις ιδιότητες που πρέπει να διαθέτει, και στο τρίτο, μας εισάγει με τους στοχασμούς του σε όσους συγγραφείς αγαπούσε και θαύμαζε, Τζορντάνο Μπρούνο, Ίψεν, Ντεφόε…
Πολλά θα ανατραπούν μέσα σας όσον αφορά την γραφή και την ανάγνωση της σύγχρονης λογοτεχνίας. Μικρά ενδεικτικά αποσπάσματα:
«Εξαρτάται από το τι θεωρείς τέχνη […] Γιατί κατά τη γνώμη μου, υπάρχουν πολλές μορφές τέχνης, όπως υπάρχουν και μορφές ζωής» [Conversations with James Joyce του Άρθουρ Πάουερ]
«Ένα βιβλίο, κατά τη γνώμη μου, δε θα έπρεπε να στήνεται εκ των προτέρων, αλλά, ενόσω γράφεται, να διαμορφώνεται από μόνο του, υποκείμενο, θα έλεγα, στις διαρκείς συναισθηματικές υποδείξεις της προσωπικότητας του συγγραφέα» [Conversations with James Joyce του Άρθουρ Πάουερ]
«Δεν πιστεύω ότι η ομορφιά είναι τυχαία. Ένας άνθρωπος μπορεί να σκέφτεται επί επτά χρόνια με χρονικά διαλείμματα κι έπειτα ξαφνικά να γράψει ένα τετράστιχο που θα τον κάνει αθάνατο χωρίς –φαινομενικά- να το πολυσκεφτεί ή να το παιδέψει» [Στήβεν ο ήρωας]
Το έργο του Τζόυς, υποδειγματικό και σήμερα, βυθίζει τις ρίζες του στο βάθος της ανθρώπινης εμπειρίας και την ίδια στιγμή την αποχωρίζεται, υπηρετώντας την πρόθεση όχι να απεικονίσει ή να περιγράψει, αλλά να “αναδημιουργήσει ζωή από τη ζωή”, υπογραμμίζει ο Σαμπατίνι, επαληθεύοντας την εξίσωση με φράση του: «Το σημαντικό δεν είναι αυτό που γράφουμε αλλά πώς γράφουμε και, κατά τη γνώμη μου, ο σύγχρονος συγγραφέας πρέπει να είναι πρώτα απ’ όλα διατεθειμένος να ριχτεί στην περιπέτεια διατρέχοντας οποιονδήποτε κίνδυνο».
Πολλά θα βρούμε μέσα στο πυκνό αυτό βιβλίο. Και για τον «Οδυσσέα» του (υπενθυμίζοντας πότε πρέπει να γράφουμε): «Ομολογώ ότι [ο Οδυσσέας] είναι ένα βιβλίο εξαιρετικά κουραστικό, είναι όμως και το μοναδικό βιβλίο που είμαι σε θέση να γράψω επί του παρόντος» [Επιστολή στη Χάρριετ Σω Γουήβερ, 1919]
James Joyce
Αλλά και όσον αφορά την υφή της λέξης κάτι που μας αφορά απολύτως: «Ήταν ωραία η λέξη “οίνος”. Σ’ έκανε να σκέφτεσαι ένα σκούρο βυσσινί, γιατί σκούρο βυσσινί ήταν το σταφύλι που φύτρωνε στην Ελλάδα γύρω από τα σαν λευκούς ναούς σπίτια» [Πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία].
Εκείνο που ενδεχομένως και να αφορά την έμπνευση, το κρατήσαμε για το τέλος: «Μου αρέσει η ιδέα ότι το Άγιο Πνεύμα βρίσκεται μέσα στο μελανοδοχείο».
Στην εποχή μας, όπου τα όρια λογοτεχνίας και παραλογοτεχνίας συγχέονται, «Η επικίνδυνη γραφή» του Τζόις έρχεται να μας επαναφέρει στον αιώνα μας και να μας βάλει –εάν το θέλουμε και το αντέχουμε- στον ίσιο δρόμο.
Ένα βιβλίο που οφείλουμε να αποστηθίσουν όσοι ασχολούνται ή θέλουν να ασχοληθούν με τη λογοτεχνία.
Δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Διήγημα Fractal: “Στης μνήμης τα γυρίσματα”
Της Ζωής Δικταίου // * Άνοιξη ήτανε θυμάμαι, ζεστή και γλυκιά, έτσι όπως είναι κάθε κρητική άνοιξη, με ευωδιές πολλές και ζωηρά χρώματα της χαράς. Μέρες ηλιόλουστες και μεγάλες σαν τις Κυριακές των παιδιών. Πού και πού,
Περισσότερα -
Ο ρεαλισμός του Τζέημς Τζόυς
Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας // Τζέημς Τζόυς «Γράμματα στη Νόρα», Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά, εκδ. Πατάκη, σελ. 141 Η επιστολογραφία δεν είναι από τα πλέον δημοφιλή λογοτεχνικά είδη και κυρίως εστιάζεται σε ιστορικά θέματα και στη συλλογή ντοκουμέντων. Αποκτά
Περισσότερα -
Παιδάκια, Ιωάννινα 1930
“Τα πρόσωπα των παιδιών είναι πατρίδες…. φερμένες εδώ απ’ τα τέσσερα σημεία της γης… για ένα διάλογο αγάπης.” Nικ. Βρεττάκος Παιδάκια προσέχουν τα ζώα στα Ιωάννινα, γύρω στο 1930. Φωτό: Νelly’s
Περισσότερα -
Όλες οι απουσίες είναι κραυγές και οι μνήμες τις δυναμώνουν
Γράφει η Ελένη Βασιλάκη // Νίκος Ψιλάκης «Η κραυγή των απόντων», Εκδόσεις Καρμάνωρ, 2021 Ένα μακρύ περίπατο στα μονοπάτια της μνήμης και την ιστορίας, σε γεγονότα σχεδόν ξεχασμένα όπου η ένταση των συναισθημάτων κυριαρχεί και το απροσδόκητο δεσπόζει,
Περισσότερα -
Ποίημα: “Εικόνες Λευκαδίτικες”
Της Γεωργίας Τσιασιώτη // * Εικόνες Λευκαδίτικες Μέσα στα γαλανά νερά, εκεί όπου ο ήλιος και η θάλασσα ενώνονται, εκεί που το φως αγγίζει το νερό, μια λάμψη ξεπροβάλει. Το νερό γίνεται χρυσό. Δυο ενέργειες
Περισσότερα -
Ποίηση: “Αριστοτεχνικές Συνθέσεις”
της Σοφίας Κιόρογλου // * Σε σκοτώνουν κάθε λεπτό, Κάθε δευτερόλεπτο, κάθε ώρα. Για ότι λες και ότι δεν λες για ότι κάνεις και ότι δεν κάνεις. Ενοχικοί ασπάλαθοι και τιμωροί τσουκνίδες Θα γδέρνουν την σάρκα σου
Περισσότερα -
Ποίημα: “Mωβ”
Γράφει η Αικατερίνη Παυλάκου // * Μωβ Ο δήμος κλείνει τα φώτα νωρίς τον Οκτώβρη Ξεχνά πως αλλάζει η ώρα Δε με πειράζουν οι αστοχίες της ζωής Ο ουρανός ήταν μωβ και τον είδα
Περισσότερα
