Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ύμνος στην ελευθερία του «εγώ».
26/05/2021, 8:46 πμ

Ύμνος στην ελευθερία του «εγώ».

Γράφει ο Αντώνης Χαριστός //

 

Ερμοφίλη Τσότσου «Ενθύμιον αυταπάτης», ποιητική συλλογική, εκδόσεις Σμίλη, Αθήνα 2021

 

Η ποιητική συλλογή της Ερμοφίλης Τσότσου με τίτλο «Ενθύμιον αυταπάτης» αποτελεί ύμνο στην ελευθερία του «εγώ». Για να προκαταλάβω τις ερμηνείες, όπου το «εγώ» αντανακλά την ατομικότητα αυτή ακολουθείται από τη χρονική διάσταση της ευθύνης. Όπου, αντίθετα, το «εγώ» συνομιλεί με τον εκάστοτε «άλλο» διακατέχεται από την ανταγωνιστική οπτική της συνείδησης. στο πρώτο επίπεδο, «εγώ-ευθύνη» η ποιήτρια κατασκευάζει τεχνηέντως μία ολοποιητική αντίληψη για το παρελθόν η πρόσληψη του οποίου κατακερματίζεται σε ενδιάμεσους σταθμούς. Είναι οι στιγμές μίας ιστορικής αναδρομής με γνώμονα την ισορροπία του «εγώ» ανάμεσα σε ένα απελεύθερο κι ένα υποταγμένο ποιητικό υποκείμενο. Το μεν πρώτο, βιώνει την έννοια της ελευθερίας όντας συνειδητοποιημένο ως προς το τεχνικό πεδίο αναφοράς του. Το δε δεύτερο αντιμετωπίζει την ουσία της ταυτότητάς του μέσα από τον ετεροπροσδιορισμό του. Δεν ομιλώ για οποιαδήποτε μορφή διχοτόμησης του «εγώ». Είναι η ίδια ουσία ενταγμένη σε δύο σώματα τα οποία ταυτοχρόνως αναδημιουργούν τη φαντασία και προσδίδουν περιεχόμενο στην εικόνα της ζωής που φεύγει. Και ακριβώς επειδή οι στιγμές, ως χρόνος της μη-παραδοχής της ήττας, μοιάζουν ολοένα με νεκρή σιγή στο χρόνο η δημιουργός ανασκευάζει το παιχνίδι αυτού. Με άλλα λόγια, η ζωή του «εγώ» διαμορφωμένη με τρόπο ώστε η μνήμη να μην αποτελεί άλλοθι απώλειας αλλά προοπτική για την επαναχάραξη της πορείας προς το παρόν. Διότι, η ποιήτρια δεν βιώνει την πραγματικότητα ως βιωμένη εμπειρία του παρόντος. Αντίθετα, την προσλαμβάνει ως απαραίτητο υλικό για την προετοιμασία των στιγμών που έπονται. Των στιγμών που ορίζουν και επαναξιολογούν το περιεχόμενο της χρονικής ακολουθίας των διαδραματιζόμενων γεγονότων. «Εγώ […] αποκρίθηκα σε φανταστικές ολότητες» (σελ. 14) και η ομόθυμη καταδίκη της επιφάνειας των πραγμάτων μοιάζει να κατευθύνει τα βήματά της. Πράγματι, η ποιήτρια δεν συμβιβάζεται με τα πεπραγμένα του χρόνου. Δεν ενσταλάζει στις οπτικές το νεύμα της τάξης. Αντίθετα, όσο καταγράφει τα προσωπεία του «εγώ» τόσο επαναστατεί και στρέφεται ορμητικά εναντίον της εθελούσιας ηττοπάθειας των αισθήσεων. Διότι, η ποίηση της Ερμοφίλης Τσότσου δεν έρχεται να καθησυχάσει τις συνειδήσεις ούτε, όμως, και να τις ενεργοποιήσει. Προχωρά βήμα προς βήμα στην αποδόμηση του «εγώ» ως φορέα ευθύνης και μέσα από τις στιγμές στο χρόνο αποκαθιστά την ιεραρχία πράξεων και επιλογών με αποκλειστικά υπεύθυνη την ίδια. Και καθώς βρίσκεται στην κορύφωση της απόγνωσης και προετοιμάζει τη διαδοχή των σωμάτων, ούσα στο μεταίχμιο της πλάνης, αναζητά ύστατα διαβήματα ζωής. Όχι μίας ζωής γεμάτη σφυγμό στις επάλξεις των επιθυμιών. Αφορά τη ζωή όπως την εισάγουμε τεχνητά στις διαβαθμίσεις της ερμηνείας. Διότι, η ποιήτρια δεν αναπαράγει απλώς σχήματα ζωής και στοιχείων μνήμης αλλά, το κυριότερο, κατασκευάζει τις ενδεχομενικότητες μίας προλογίζουσας ζωής τα απομεινάρια της οποίας σε ολική αποσύνθεση. Είναι δημιουργός και όχι ερευνητής της ζωής η ποιήτρια και το διαμορφωμένο «εγώ» υποχρεούται να συνηγορήσει υπέρ της νέας πραγματικότητας. Μόνο που στην περίπτωση της Ε. Τσότσου η, αυτού του είδους και ποιοτικής αντοχής, πραγματικότητα δεν λογίζεται ως μία καθημερινή εμβάπτιση στις ανάγκες της επιθυμίας. Η τελευταία έχει αυτοκαταργηθεί και στη θέση της ακμάζει μία φέρελπις δομική απάντηση του λόγου ως εκμαγείο συνειδήσεων. Είναι η έννοια της ηθικής αντεστραμμένη.

 

Ερμοφίλη Τσότσου

 

Το «εγώ» καρπώνεται την υπερβολή. Υπερβολή στον έρωτα, στην αφοσίωση, στην άνευ όρων παράδοση στις επιθυμίες του εκάστοτε «άλλου». Υπερβολή η οποία δεν επιδέχεται ποσοτικής ούτε και ποιοτικής ανάλυσης. Είναι η μετρημένη στα δάκτυλα του ενός χεριού υπέρβαση του μέτρου των πραγμάτων όχι με σκοπό να επιφέρει ριζικές ανακατατάξεις αλλά με το βλέμμα στραμμένο στην υποψήφια άνοιξη του μέλλοντος. Εκεί αποθέτει τις ελπίδες του το «εγώ», σε μία μεταβολή των όρων αναπαραγωγής του παρόντος. Ενός παρόντος το οποίο εμβολίζεται από το πανταχού παρών «έτερο-εγώ» που δεν είναι άλλο από την ηθική αθωότητα της παιδικής ηλικίας. Όχι· η ποιήτρια δεν αποζητά τη γαλήνη της τελευταίας. Ίσα ίσα γεύεται με πάθος κάθε στιγμή απώλειας της πραγματικότητας. Για το λόγο αυτό και επενδύει στις μεταμορφώσεις της εικόνας του κατακερματισμένου «εγώ». «Πάντα με δυσκολεύει το άλλο μου μισό/πάω να γράψω και μπλέκεται σε παιδικές χαρές» (σελ. 46). Και καθώς περιδιαβαίνει τους ομώνυμους στυλοβάτες της πραγματικότητας, είτε αυτοί φέρουν αριθμητικά υποκείμενα είτε μορφικές παραλλαγές του ιδίου θέματος, η δημιουργός περνά αιφνιδίως στο έτερο σκέλος της κατάφασης. Το «εγώ» εξοβελίζεται στο «εμείς» και το περιεχόμενο του τελευταίου επαναφέρει στο προσκήνιο το ζήτημα του χρόνου. Ο, εν λόγω, χρόνος μετατρέπεται σε άρνηση. Άρνηση συμφιλίωσης με τα πρόσωπα που στιγμάτισαν το σώμα της σκέψης, άρνηση με τις ρωγμές που προκλήθηκαν από την αδυναμία εκφοράς ορθού λόγου αλλά κατάφαση ενώπιον του συνόλου των εικόνων που σχηματίστηκε μέσα από την επανάσταση των συναισθημάτων. Η ποιήτρια εσωκλείει την φόρτιση των συναισθημάτων μέσα σε μία εξωστρεφή αντίληψη των ευμετάβλητων όρων προώθησης και προβολής τους. Κάθε μία στιγμή συναισθηματικής ωρίμανσης είναι, παράλληλα, και μία στιγμή εξώθησης των συναισθημάτων στην ακρότητα των τεκταινόμενων. Η τελευταία στροφή της ιστορίας μεταφράζεται στην σωρεία απωλειών (και όπου απώλεια δεν νοείται η υλική απουσία των πραγμάτων αλλά η μερική ή ολική διάψευση προσδοκιών και ελπίδων) και μεταγγίσεων μιας νέας ελπίδας, σε νέες ιδιάζουσες περιπτώσεις αμφιβολιών. Διότι, η απώλεια ενσυναίσθησης, όπως ακριβώς λογίζεται στην ταύτιση με πρόσωπα και γεγονότα διαφορετικών αναφορών, επενεργεί στην απώλεια ηθικής των πραγμάτων προτού η ατομική ευθύνη αναζητήσει στηρίγματα για την επαναφορά των πρότερων ρυθμίσεων της καθημερινότητας. Μολονότι, στο τέρμα της διαδρομής η ποιήτρια αναμετράται με τα προσωπεία του παρελθόντος, καταλήγει σε μία εσωστρεφή αντανάκλαση των ίδιων αυτών προσωπείων από τα οποία αδυνατεί, εθελούσια, να διαφύγει. Είναι μία μοναχική πορεία με δημόσιες εκφάνσεις μίας πολύπλευρης δόμησης εαυτού με εαυτόν.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top