Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ακαδημαϊκά παιγνίδια εξουσίας
20/07/2022, 12:50 πμ

Ακαδημαϊκά παιγνίδια εξουσίας

Γράφει η Τζένη Μανάκη //

 

Χαρά Ανδρεΐδου «Ένα χνάρι στο χώμα», Εκδόσεις Κάκτος

 

«Είναι ερωτευμένοι ο ένας με τον άλλον, ο καθένας για τους λόγους του και με τον τρόπο του, σε ένα πλατωνικό επίπεδο φορτωμένο με υπονοούμενα, μεταφορικές φράσεις, προτάσεις αφημένες στη μέση να αιωρούνται και να υπενθυμίζουν, να τονίζουν, να υπόσχονται. Η εξουσία είναι το πιο ισχυρό αφροδισιακό και οι τρεις τους είναι παραδομένοι στη γοητεία της και στον ερωτισμό της».(σελ.401)

Η Χαρά Ανδρεϊδου μετά απουσία έξι σχεδόν ετών, επανέρχεται με ένα campus novel, φορτωμένο με ακαδημαϊκή γνώση αλλά και την αναπόφευκτη ενδοπανεπιστημιακή ίντριγκα, τον πάντα παρόντα στον χώρο έρωτα, όπως σχεδόν σε όλα τα μυθιστορήματα του είδους, ένα campus novel που στη μεγαλύτερη έκτασή του εκτυλίσσεται στις ανασκαφές του μακεδονικού κάμπου.

Η συγγραφέας αξιοποιεί την επιστημονική επάρκεια του γνωστικού της αντικειμένου, της αρχαιολογίας, που υπήρξε επαγγελματική ενασχόλησή της για μακρύ χρονικό διάστημα.

«Η γη έβγαζε από τα σπλάχνα της την ιστορία της και την άπλωνε ξανά στο φως. Τότε ήταν που βγήκαν κι από τα σεντούκια της μνήμης των παλαιοτέρων οι ιστορίες και οι θρύλοι για μια ξακουστή πολιτεία που υπήρξε κάποτε σε αυτά τα μέρη, για κάστρα και φοβερούς βασιλιάδες, για πανέμορφες δέσποινες και γενναίους πολεμιστές. […] Οι ιστορίες συνταίριαξαν με τα ευρήματα, η γη φώναζε και καλούσε τους ανθρώπους να σκύψουν πάνω της, να σκάψουν μέσα της και να αποκαλύψουν την αλήθεια που τόσο καιρό φύλαγε με στοργή στην αγκαλιά της».

Η αφήγηση είναι γραμμική με μια άτυπη δομή ημερολογιακών καταγραφών.

Κεντρικοί χαρακτήρες τρεις, δύο γυναίκες και ένας άντρας, οι οποίοι ψυχογραφούνται με οξυδέρκεια σε κάθε λεπταίσθητη λεπτομέρεια της σκέψης και της δράσης τους, ενώ στο υπόβαθρο είναι παρούσα η στιβαρή, πατριαρχική μορφή του μεγάλου καθηγητή Τελλίδη, που επί της ουσίας κινεί τα νήματα των συμπεριφορών τους.

Η Εύα, καθηγήτρια Αρχαιολογίας, σύζυγος- σε μία παρωδία γάμου- του μεγάλου καθηγητή. Ο Άρης, επίκουρος καθηγητής Τοπογραφίας με στόχο την ανέλιξη στις υψηλότερες βαθμίδες, και η Θάλεια, με μεταπτυχιακές σπουδές και ντοκτορά στην αρχαιολογία, βοηθός της πρωτοβάθμιας καθηγήτριας Εύας, αποτελούν το τρίγωνο που κυριαρχεί στην αφήγηση, ενώ δευτερεύοντες ήρωες σκιαγραφούνται διακριτά, και υποβοηθούν όχι μόνο στην εξέλιξη της πλοκής, αλλά και στην εντονότερη σκιαγράφηση των χαρακτήρων των  πρωταγωνιστών.

Από την αρχή της αφήγησης γίνεται αντιληπτή η εμμονή των δύο πρώτων για κατάκτηση της εξουσίας, σε κάθε επίπεδο. Η συγγραφέας αποτυπώνει στοχαστικά, με τη γλωσσική ευχέρεια που τη διακρίνει, τις προσωπικές τους θέσεις αποκαλύπτοντας τα βαθύτερα στρώματα των σκέψεών τους, την πέρα από κάθε όριο ηθικής εμμονική συμπεριφορά τους για ευόδωση των στόχων τους.

Η καθηγήτρια, τέως Βαγγελίτσα, και στο παρόν της αφήγησης Εύα, προερχόμενη από λαϊκή τάξη, χρησιμοποιώντας θεμιτά και αθέμιτα μέσα κατέκτησε τον μεγαλοκαθηγητή σύζυγο που της εξασφάλισε την έδρα. Όμως η απληστία της, υποδαυλιζόμενη και από τον άνευρο γάμο της, την οδηγεί σε ανοίκειες συμπεριφορές απέναντι στους συνεργάτες της αλλά και στην αναζήτηση του έρωτα που της στερεί η έγγαμη ζωή της. Αντικείμενο του πόθου της ο νεόφερτος στον κάμπο των “ανασκαφών της”, τοπογράφος Άρης, που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ερωτική της πίεση και την προσήλωση στον στόχο του. Ωστόσο τόσο το ανθρώπινο, όσο και το ερωτικό ενδιαφέρον του προσελκύεται από την Θάλεια, την ακάματη βοηθό της καθηγήτριας.

Οι σχέσεις των δύο γυναικών είναι τεταμένες με κύρια υπαίτιο την κυκλοθυμική συμπεριφορά της Εύας, η οποία δημιουργεί επαναλαμβανόμενα επεισόδια που προσβάλλουν κατάφορα τους συνεργάτες της. Συχνά καταφέρεται κατά της βοηθού της δυναμιτίζοντας το κλίμα αντιπάθειας όλης της ανασκαφικής ομάδας εναντίον της. Η σκληρότητα και οι προσβολές, λέξεις που λέγονται και ακούγονται και στη συνέχεια αναιρούνται, υποσχέσεις που δόθηκαν και στη συνέχεια ανακαλούνται, είναι το life motive της Εύας. Συγγνώμες που δεν εννοεί επί της ουσίας, μέσα από προσπάθειες απενεχοποίησής της, αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό σχεδόν από τους πάντες.

Εύα: «Της αρέσει να ανατρέχει στο παρελθόν, να ζυγίζει τη ζωή της και τις πράξεις της, να κάνει απολογισμούς, αλλά έως ένα σημείο. Το παρελθόν είναι παρελθόν, πέρασε και πάει. Έχει μια πολύ δυνατή σχέση με τα παρόντα και με τα μελλούμενα, υπολογίζει, σχεδιάζει, συντονίζει τα πάντα, ό,τι περνάει από το χέρι της.[…] Το τελευταίο διάστημα όμως, τους τελευταίους μήνες βρίσκεται σε μια συνεχή αναστάτωση, σε μια άγνωστη γι αυτήν κατάσταση αναμονής, χωρίς να περιμένει κάτι συγκεκριμένο.[…] Όλα μέσα της είναι ρευστά και ευμετάβλητα..» 

Άρης: «Και τότε, ο γοητευτικός καθηγητής τοπογραφίας, ο άνετος, ο έμπειρος ο περπατημένος χαλαρώνει τους μυς του, παίρνει μιαν ανάσα και νιώθει, επιτέλους, μόνος με τον εαυτό του, να αναλύει εξαντλητικά κάθε σκηνή, κάθε κουβέντα, κάθε χειρονομία της μέρας που πέρασε, ψάχνοντας για ένα πιθανό λάθος που θα μπορούσε να χαλάσει το τόσο προσεκτικά σχεδιασμένο σχέδιό του».

Η συγγραφέας δημιουργεί μια ηρωίδα- πρότυπο γυναίκας και επιστήμονα, την Θάλεια, ταγμένη με όλο το βάθος του είναι της στην αρχαιολογική έρευνα, μία αγιοποιημένη σχεδόν γυναικεία φιγούρα, αγαπητή και αγαπημένη όλου του περιβάλλοντος όχι μόνο της ανασκαφικής ομάδας αλλά εκτός αυτής, σε ένα διεθνές επίπεδο, που έτυχε να βρεθεί για παρακολούθηση ερευνητικών προγραμμάτων. Η Χαρά Ανδρεΐδου, ψυχογραφεί διεισδυτικά την εκλεπτυσμένη, εσωστρεφή, ηρωίδα της, που και αυτή στοχεύει, πάντα μέσα από τον προσωπικό της μόχθο σε ανέλιξη στην καθηγητική ιεραρχία.

Θάλεια: «Του αρέσει να της μιλάει, να την ακούει, να μοιράζεται πράγματα μαζί της. Έχει μια αύρα γύρω της που τον τραβάει κοντά της. Δεν είναι μόνο το όμορφο παρουσιαστικό της, ούτε ο δυνατός χαρακτήρας της, ούτε η κατευναστική παρουσία της που τον έλκουν, είναι που τον εκπλήσσει κάθε φορά. […] Δεν είναι το κλασικό μοντέλο ούτε της επαναστάτριας, ούτε της υποταγμένης, ούτε της φιλόδοξης, ούτε της ονειροπόλας. Από όσο μπορεί να την ερμηνεύσει, δεν είναι αποφασισμένη να κάνει τα πάντα για να πετύχει τον στόχο της, αλλά  ούτε και αφήνεται πειθήνια στα σχέδια που έχουν οι άλλοι γι αυτήν» (σελ 166-7)

«Στα συνέδρια λάμπεις, ακτινοβολείς, όλοι θέλουν να είναι κοντά σου, κανείς δεν μπορεί να σου αντισταθεί» (σελ.277)

 

Χαρά Ανδρεΐδου

 

Οι κεντρικοί χαρακτήρες στροβιλίζονται γύρω από έναν κυκεώνα σκέψεων, μαγνητισμένοι από τα κίνητρά τους, αλλά και από τον έρωτα που τους παρασύρει, άλλους σε μονοπάτια εξαθλίωσης, και άλλους σε βραχύβιους παραδείσους που χάνονται από την απογοήτευση, την απάρνηση, την εξαπάτηση.

Όσων εξ αυτών οι στόχοι κρατούν γερά τη θέση στη ζωή τους συνεχίζουν μέσα στην αθλιότητα τον δρόμο προς την κατάκτηση της ιεραρχίας. Όμως για τη συγγραφέα, υπάρχουν και αυτοί που προτάσσουν την πίστη τους στο δίκαιο, στην ελευθερία, και γίνονται δήμιοι των παλιών τους ονείρων, δημιουργώντας νέα, διαφυλάσσοντας έτσι την αξιοπρέπειά τους.

Από το κείμενο δεν απουσιάζουν λυρικά ιντερμέδια που αφορούν τη φύση, ή τις ομορφιές κάποιου τόπου.

«Το Καλοκαίρι παρελαύνει εκκωφαντικό πάνω στα αποκαμωμένα χώματα, στα αφυδατωμένα χωράφια, στην άσφαλτο της δημοσιάς που κάνει κύματα από τη ζέστη. Ο ήλιος ξυπνάει κι ανεβαίνει ακάθεκτος κάθε πρωί και βρίσκει τους ανασκαφείς ήδη σκυμμένους πάνω στα αρχαία χνάρια, θρονιάζεται στο στερέωμα το καταμεσήμερο και τους παρακολουθεί σκυμμένους ακόμη πάνω στο χώμα, να του ψιθυρίζουν και να το καλοπιάνουν για να τους φανερώσει τα μυστικά του».(σελ.48)

Το Σάλτσμπουργκ: «Μια πόλη βγαλμένη από τις σελίδες των κλασικών παραμυθιών. Το μεσαιωνικό κάστρο ψηλά, στην κορυφή του λόφου με τις απόκρημνες πλαγιές, δεσπόζει πάνω στο περιτριγυρισμένο από βουνά οροπέδιο με το φιδογυριστό ποτάμι. Η παλιά πόλη στριμώχνεται γύρω από τον λόφο, γαντζωμένη στα πόδια του, αναζητά την ασφάλεια κάτω από την επιβλητική σκιά του.» (σελ.236)

Η γραφή της Ανδρεΐδου είναι διακριτή από τον πλούτο του λεξιλογίου της, τη βαθιά, διεισδυτική, ψυχογραφική ανάλυση των χαρακτήρων, και την καταγραφή κάθε μύχιας σκέψης τους. Στο παρόν βιβλίο η ίντριγκα των διαπροσωπικών σχέσεων δημιουργεί σασπένς που κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ο οποίος  επί πλέον γίνεται κοινωνός της ανασκαφικής διαδικασίας, και των “μυστικών” της αρχαιολογικής έρευνας.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top