Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η στέγη των λέξεων
04/01/2022, 7:43 μμ

Η στέγη των λέξεων

Γράφει η Λίλια Τσούβα //

 

Μαρία Λιάκου «Εκεί που κρύβονται οι λέξεις», εκδ. Ανοικτή Βιβλιοθήκη 2021

 

«Το βιβλίο είναι πανοπλία» […]

«αλλιώς θα κολλήσεις αδράνεια

–την αρρώστια των αστέγων».

 

Το νέο βιβλίο της Μαρίας Λιάκου Εκεί που κρύβονται οι λέξεις είναι e-book (Ανοικτή Βιβλιοθήκη 2021).[i] Η ψηφιακή έκδοση ενός συμβατικού βιβλίου καθίσταται ολοένα και πιο διαδραστικό και δυναμικό μέσο λογοτεχνικής ανάγνωσης. Με περιβαλλοντικά οφέλη και δωρεάν διάθεση μέσω Διαδικτύου, συνιστά τεχνολογικό επίτευγμα προσιτό και εύχρηστο, για το οποίο το προτιμούν αρκετοί αναγνώστες και αναγνώστριες στις μέρες μας.

Αν έχεις έναν κήπο και μια βιβλιοθήκη, έχεις όλα όσα σου χρειάζονται, είχε πει ο Ρωμαίος ρήτορας και πολιτικός Κικέρων (106-43 π. Χ.) Και η Μαρία Λιάκου στη νουβέλα της Εκεί που κρύβονται οι λέξεις επικεντρώνεται στην αξία του βιβλίου.

Με τις λέξεις ο ανθρώπινος εγκέφαλος αιχμαλωτίζει το σύμπαν. Μέσα στις φόρμες του γεννιούνται οι σκέψεις, έλεγε ο Χρήστος Τσολάκης. Οι λέξεις, αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας, έλεγε ο Ελύτης.

Στο κέντρο της θεματικής η Μαρία Λιάκου θέτει τις λέξεις. Η ηρωίδα της ζει στην Αθήνα Είναι μια κακοποιημένη γυναίκα που εγκαταλείπει τον βίαιο και αλκοολικό άνδρα της, μένοντας άστεγη. Η αφήγηση γίνεται σε πρώτο πρόσωπο και με γραμμική σειρά. Το ανέστιο της ανώνυμης και γι’ αυτό διαχρονικής της ηρωίδας, μετατοπίζει τον χωροχρόνο κυρίως στη ζωή της νύχτας: άστεγοι, πορνεία, ναρκωτικές ουσίες. Στερητικό περιβάλλον. Αντιθέσεις: μέρα-νύχτα, ζωή με νόρμες-αποκλίνουσα ζωή. Πενία σώματος και πνεύματος (νύχτα-μέρα).

Χορτάσετέ τον, γιατρέψετέ τον, μορφώσετέ τον και θα δημιουργήσετε τις προϋποθέσεις, για ν’ αστράψει μέσα του το φως της αλήθειας, της ομορφιάς και της αρετής -με μια λέξη της ανθρωπιάς, γράφει σε δοκίμιό του ο Ευάγγελος Παπανούτσος.

Η αλλιώτικη μέρα προκύπτει κάποια στιγμή στη ζωή. Η ανατροπή οδηγεί σε νέα περιβάλλοντα, άγνωστα, τις πιο πολλές φορές ανεπιθύμητα. Η ηρωίδα θα βρει τη δύναμη να φύγει από το κακοποιητικό περιβάλλον. Όμως η ασφάλεια των μικροπραγμάτων χάνεται. Στον δρόμο και χωρίς χρήματα, συστήνει στωική αντιμετώπιση.

[…] Πώς να απεκδυθώ την υποταγή; Είχε κολλήσει πάνω μου σαν λέπι. Δεν ήξερα τον τρόπο. […] (σελ. 14)

[…] Άνεργη, χωρίς στενό οικογενειακό περιβάλλον: σε τέτοια σχέση μένεις όχι επειδή συγχωρείς, αλλά επειδή εξαρτάσαι. […] (σελ. 17)

[…] Το ζήτημα είναι το αιφνίδιο του πράγματος και όχι η αλλαγή. Ήρθε η ώρα -ως εδώ. Ποια η οφειλή μου; Γιατί μου συνέβη; Άσε την κλάψα, αυτή είναι η νέα συνθήκη. […] (σελ. 8)

Μέσα στις αντιξοότητες της νύχτας, θα γνωρίσει τη Σοφία, την ποιήτρια Ζωή Αστερίου, τύπο μποέμ και κατ΄ επιλογήν ανέστια, που διαβάζει διαρκώς. Τα ονόματα και οι επιλογές της  ποιήτριας, υποδηλώνουν τη δύναμη της γνώσης, αλλά και τη μοναχική πορεία του πνευματικού ανθρώπου, εξόριστη από χαρές.

[…] κι έτσι, αποκομμένος απ’ τα φανταχτερά πανηγύρια του χρόνου, τραγουδάω. Άνοιξη, Πάσχα και βιολέτες δεν γνωρίζω. Τη μόνη ανάσταση που ξέρω είναι όταν μόλις σηκώνεται κάποιο αεράκι και δροσίζει λίγο τη φοβερή κάψα της ζωής μου. Τότε παύω να ουρλιάζω —ή να τραγουδάω όπως νομίζει ο κόσμος— γιατί το θαύμα μιας δροσιάς μέσα μου βαθιά λέει περισσότερα απ’ όλα όσα δημιουργώ για να μην πεθάνω από τη ζέστη. (Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ, Ο τζίτζικας)

Όμως συνιστά πορεία γόνιμη. Η πορεία του ποιητή μέσα στα όνειρά του είναι η γόνιμη μοναξιά, έγραφε η ποιήτρια Λένα Παππά στο δοκίμιό της Ένας λόγος για τη μοναξιά.[ii]

Η Σοφία θα τη μυήσει στα μυστικά του υπογείου της Βιβλιοθήκης του Δήμου, στη μέθεξη της ολονύχτιας μελέτης. Εκεί που κρύβονται οι λέξεις, θα βρει τελικά η ηρωίδα τη στέγη, το ησυχαστήριό της.

[…] Στην πραγματικότητα, αντί να σκοτώνω χρόνο, σκότωνα ζωή. […] (σελ.21)

[…] Ήξερα, πλέον: παγίδα των αστέγων είναι η αδράνεια. (σελ.35)

Βιβλία. Γλώσσα. Λόγος. Λέξεις ιάματα, που θραύουν τους φραγμούς, γίνονται γέφυρες γνωριμίας, επικοινωνίας. Αλλά και λέξεις πληγές, λέξεις παγίδες, λέξεις ψεύτικες, ηχηρές, αφυδατωμένες. Κορυφαία στιγμή των λέξεων η ποίηση. […] Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,/ που κάπως ξέρεις από φάρμακα·/νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω. […] (Κ. Π. Καβάφης, Μελαγχολία τοῦ Ἰάσωνος Κλεάνδρου ποιητοῦ ἐν Κομμαγηνῇ· 595 μ.Χ.)

Απέραντη η γλώσσα, όπως απέραντη και η σκέψη.

 

Μαρία Λιάκου

 

Η Μαρία Λιάκου στο βιβλίο της Εκεί που κρύβονται οι λέξεις εκθειάζει τον λόγο, τη θαυμαστή αυτή πνευματική κατάκτηση του ανθρώπινου γένους. Μέσα από τη διακειμενικότητα, την κατάθεση κορυφαίων ονομάτων της ανθρώπινης σκέψης, όπως ο Όμηρος, οι αρχαίοι τραγικοί, ο Παπαδιαμάντης, ο Ζολά, ο Καραγάτσης, ο  Μολιέρος, ο Βερν και άλλοι, κατορθώνει να αποδείξει το πολύπτυχο μεγαλείο και την παντοδυναμία της γλώσσας. Ο θεραπευτής της ζωής μας είμαστε τελικά εμείς. Εξάλλου, περιηγητές είμαστε στη ζωή. Κι εγώ που είχα ζήσει σκοτάδι, τώρα ήθελα φως στην ψυχή. (σελ. 27)

Ο έντονος συμβολισμός του έργου πετυχαίνεται με λόγο λυρικό και καίριο, χωρίς πλεονασμούς και περιττολογίες. Το ονειρικό στοιχείο, που συνδέεται με το ασυνείδητο και τη λογοτεχνία, ενσωματώνεται στην αφήγηση, ενώ παρατηρείται φιλοσοφική διάθεση, μέσα από σταλάγματα εμπειρίας της ηρωίδας που τοποθετούνται σαν αφηγηματικά σχόλια.

[…] Όταν έφτασε το βράδυ, κάθισα στη χθεσινή θέση –στη μέση του πάρκου· άρχισα δημόσια ανάγνωση. Κάτι νεαροί περαστικοί με μηχανάκια κόρναραν περιπαικτικά.

Ησυχία, μαλακισμένα, τους φώναξε ένας άστεγος.

Η ανάγνωση κράτησε πάνω από μία ώρα.

Ορισμένοι πλησίασαν, άλλοι κράτησαν αποστάσεις. Όμως, κανείς δεν με διέκοψε.

Στο τέλος κάποιος χειροκρότησε.

Να κρατάς τον άλλον με τον λόγο! Υπεράνθρωπη δύναμη.

Δεν ξέρω πόση αγάπη είχε εισπράξει η Ζωή Αστερίου στη ζωή της· σήμερα πάντως μέσα από τη δημόσια ανάγνωση, έστω για λίγο αγαπήθηκε. Και άφησε παρακαταθήκη. […] (σελ. 49)

Η Μαρία Λιάκου στη νουβέλα της Εκεί που κρύβονται οι λέξεις χτίζει μια μυθοπλασία με συμβολισμούς και σασπένς, κοινωνικούς προβληματισμούς και ψυχολογικό βάθος, με παραμυθικό τόνο και λυρικές περιγραφές,  με ποιότητα και φυσικότητα στον λόγο, που διαβάζεται απνευστί. Το κακοποιητικό περιβάλλον της ηρωίδας είναι το χωρίς πνευματικότητα περιβάλλον της εποχής μας από το οποίο ξεπετάγεται ο άστεγος άνθρωπος. Μετέωρος και μόνος, προσπαθεί να βρει καταφύγιο. Ηρεμεί και γαληνεύει μέσα στο περιβάλλον μιας βιβλιοθήκης, στον χώρο της γνώσης, εκεί όπου η πραγματικότητα ενώνεται με τη φαντασία.

[…] Τον μετέωρο άνθρωπο θα ισορροπήσει μόνο το άπλωμα του χεριού του στους άλλους κατοίκους του πλανήτη, και στη φύση ή τη θάλασσα που υπήρξαν μάρτυρες στη γένεσή του. Μόνο που αν αυτό γίνει τώρα, θα είναι ένα χέρι, όχι οδηγούμενο από την ιστορία ή το φόβο της τιμωρίας αλλά από βαθύτατη γνώση. Την μόνη ικανή, μαζί με τον έρωτα ή την Τέχνη, να υπερβεί το δέος και το Κενό. […] (Γιώργος Γραμματικάκης, Η κόμη της Βερενίκης)

 

 

________________

[i] https://www.openbook.gr/ekei-poy-kryvontai-oi-lexeis/

[ii] https://pyroessa-artemusica.blogspot.com/2016/10/blog-post.html (τελευταία πρόσβαση  19.12.2021)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top