Fractal

“Εγκώμιο στο Θρασύμαχο” ή περί “δικαιοσύνης”

Γράφει ο Θανάσης Πάνου // *

 

 

“δίκαιον το του κρείττονος συμφέρον”

Θρασύμαχος

 

 

Ο Ρ. Ντάρεντορφ, από τους κύριους εκπροσώπους της σχολής των κοινωνικών συγκρούσεων, έγραψε το 1968 ένα άρθρο με τίτλο “Εγκώμιο στο Θρασύμαχο”. Ο Θρασύμαχος ήταν σοφιστής που ζουσε στην Αθήνα της κλασικης εποχής του Σωκράτη και των μαθητών του και μνημονεύεται ως ενας απο τους στοχαστές που ακολουθούσαν και συνδιαλέγονταν με το μεγαλο δάσκαλο της φιλοσοφίας.

 

 

Στο βιβλιο του “Πολιτεια”, ο Πλάτωνας αναφερει τη σύγκρουση του Θρασύμαχου με τον Σωκράτη σχετικά με τον ορισμό της έννοιας της “δικαιοσύνης”. Διαφωνώντας με τη Σωκρατική λογική ο Θρασύμαχος αντιτάσσει την άποψη ότι στην κοινωνική πραγματικότητα “δικαιοσύνη” είναι η έκφραση της θέλησης της ισχυρότερης πολιτικής ομάδας που συγκεκριμενοποιεί και υλοποιεί τα συλλογικά της συμφέροντα. Η ρεαλιστική και κυνική άποψη του σοφιστή αντιπαρατίθεται στην επιχειρηματολογία του Σωκράτη και με καθαρά κοινωνιολογικό αισθητήριο αποκαλύπτει τις υπολανθάνουσες σχέσεις δύναμης οι οποίες ρυθμίζουν αναγκαστικά κάθε δικαιακό και πολιτικό σύστημα. Το οποιοδήποτε κοινωνικό κατεστημένο, θα μεταφράζαμε ελεύθερα στην ιδεολογική ρητορική του καιρού μας, επιβάλλει τη δική του θεώρηση για τον κόσμο των ανθρώπων και των πραγμάτων και επηρεάζει ανάλογα το πλέγμα των εξουσιαστικών συναρτήσεων. Δικαιοσύνη, υποστηρίζει ο Θρασύμαχος, είναι τελικά ο τρόπος με τον οποίο εξυπηρετούνται άμεσα ή έμμεσα τα συμφέροντα του εκάστοτε κυρίαρχου πολιτικού φορέα μιας κοινωνίας. Η δικαιοσύνη εδράζεται, δηλαδή, στη δύναμη αυτού του φορέα και οι τυχόν νομιμοποιήσεις της είναι απλά προσχήματα και επικαλύψεις της αλήθειας.

Το απόσπασμα που αναφέρει ο Dahrendorf στο άρθρο του έχει ιδιαίτερη σημασία για το επιχείρημα του Πλατωνικού έργου και παρατίθεται αυτούσια από τη μετάφραση του Ι. Γρυπάρη.

“Κάθε κυβέρνηση βάζει τους νόμους συμφωνά με το συμφέρον της, η δημοκρατία δημοκρατικούς, η βασιλεία μοναρχικούς και κατά τον ίδιο τρόπο και οι άλλες. Και αφού άπαξ τους βάλλουν, ορίζουν πως αυτό είναι δίκαιο για τους υπηκόους, εκείνο δηλαδή που συμφέρει στον εαυτό τους και όσοι τολμήσουν να το παραβούν, τους τιμωρούν ως παρανόμους και άδικους. Αυτό λοιπόν είναι σοφολογιότατέ μου (Σωκράτη) που λέγω ότι σε όλες τις πόλεις είναι το ίδιο δίκαιο, δηλαδή το συμφέρον εκείνου που έχει την εξουσία στα χέρια του και αυτός είναι, όπως ξέρουν όλοι, ο ισχυρότερος, ώστε συμβαίνει, για έναν που γνωρίζει να σκέπτεται, το αυτό είναι παντού και πάντοτε δίκαιο, το συμφέρον του ισχυρότερου”

Οι πολλαπλοί γρίφοι, ακόμα και για έννοιες που θεωρούνται αυτονόητες και πρέπει να διερευνηθούν και να εξηγηθούν από τον άνθρωπο, συνθέτουν την τραγωδία του, όπως τόσο διεισδυτικά είχαν αντιληφθεί οι αρχαίοι Έλληνες.

 

 

 

Πηγές: “Πολιτεία” μετάφραση Ι. Γρυπάρη “Η διδασκαλία της κοινωνιολογικής θεωρίας” Ν. Τάτση “The Doctrine of Thrasymachus in Plato s Republic” Durham University Journal, 1947

 

 

 

* Ο Θανάσης Πάνου σπούδασε Οικονομία,  κοινωνιολογία- εγκληματολογία και  πραγματοποίησε ειδικές σπουδές εικαστικών τεχνών  (εικόνα ήχος-κίνηση-λόγος). Ως  εκπαιδευτικός έχει εργαστεί με ομάδες art therapy και είναι επιστημονικός συνεργάτης του κέντρου ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ & ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΤΕΧΝΩΝ στο τμήμα πειραματικής έρευνας και έκφρασης. Έχει λάβει μέρος σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις Ζωγραφικής – video-art,  στην Ελλάδα και το εξωτερικό  και έχει οργανώσει λογοτεχνικές εκδηλώσεις και δρώμενα πλαισιωμένα με μουσική και οπτικοποίηση ποιητικού λόγου.Το  Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών το 2013 και 2014 παρουσίασε videoart & ποίησή του. (Ιnternational Film Poetry Festival).

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top