Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η αγάπη, η ζήλια, η προδοσία
12/10/2022, 9:49 πμ

Η αγάπη, η ζήλια, η προδοσία

Γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου //

 

Joachim Maria Machado de Assis: “Δον Κασμούρο” Μετάφραση Μιχαήλ Χατζηδημητρίου, Εκδόσεις Έναστρον, 2021, σελ. 436

 

Συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα να μη γνωρίζουμε επαρκώς τη λογοτεχνία της Βραζιλίας ούτε τη σύγχρονη ούτε την κλασική κι ίσως γι’ αυτό να ευθύνονται οι εκδότες μας, οι οποίοι για ποικίλους λόγους δεν ενδιαφέρονται γι’ αυτήν. Σίγουρα, αυτό συμβαίνει και με άλλες λογοτεχνίες, αφού οι αγγλόφωνες έχουν την τιμητική τους με αποτέλεσμα να εκδίδονται ένα σωρό βιβλία μεταφρασμένα από τα αγγλικά που ατυχώς δεν είναι όλα καλά ή ενδιαφέροντα. Σχετικά πρόσφατα εκδόθηκε το μυθιστόρημα Δον Κασμούρο (εκδ. Έναστρον) του Ματσάδο ντε Ασίς, ενός σπουδαίου Βραζιλιάνου συγγραφέα, ο οποίος γεννήθηκε στο Ρίο ντε Τζανέιρο το 1839 και πέθανε το 1908. Το 1896 μαζί με άλλους συγγραφείς ίδρυσε την Βραζιλιάνικη Ακαδημία των Γραμμάτων και έγινε ο πρώτος διευθυντής της.

Το παρόν μυθιστόρημα εκδόθηκε το 1899 και σύμφωνα με το προλογικό σημείωμα του μεταφραστή Μιχαήλ Χατζηδημητρίου ο τίτλος είναι μάλλον ιδιαίτερος ακόμα και για τον Βραζιλιάνο αναγνώστη, ωστόσο είναι μια επιλογή για την είσοδο στο πλούσιο ειρωνικό τοπίο της μυθοπλασίας του δημιουργού του. Ο κεντρικός ήρωας και αφηγητής, ο Μπεντσίνιο Σαντιάγκο, σε αυτό διηγείται τη ζωή του στο σπίτι με τη μητέρα του κι αργότερα με τη σύζυγό του. Οι ήρωες  είναι νεαροί, εύποροι, κακομαθημένοι, μελαγχολικοί και εγκλωβισμένοι στις αναμνήσεις τους. Σύμφωνα με τους αναλυτές, το βιβλίο είναι μια τραγωδία προδοσίας. Αυτό δεν είναι εύκολα κατανοητό, ωστόσο στην πλοκή υπάρχουν πολλοί θάνατοι οι οποίοι βασανίζουν τον ήρωα που επιχειρεί να ξεπεράσει τη εκάστοτε θλίψη του με σχόλια για τις καταστάσεις που βιώνει.

Από την αρχή ο μικρός Μπεντσίνιο –η πρώτη σκηνή τοποθετείται το 1857–αντιμετώπιζε την επιθυμία της μητέρας του να γίνει ιερέας. Μετά, ήταν η αγάπη του για τη φίλη του, την Καπιτολίνα, ή απλώς Καπιτού, με την οποία παντρεύονται τελικά το 1865, κι αφού αντί για ιερέας έγινε δικηγόρος. Ο γάμος όμως δεν διαρκεί πολύ εξαιτίας της ζήλιας του ήρωα για τη γυναίκα του. Πάντως, το ζευγάρι πλάθει με τη φαντασία του ένα ταξίδι στην Ευρώπη, όπου η Καπιτού πεθαίνει προτού επιστρέψουν στη Βραζιλία. Υπάρχει κι ένας γιος, ο Ιεζεκιήλ, ο οποίος έχει μια παγερή σχέση με τον πατέρα του.

Σε όλο το κείμενο του μυθιστορήματος είναι διάσπαρτες οι αναφορές του αφηγητή στους ήρωες και τους Θεούς της αρχαίας Ελλάδας, αλλά και στον Όμηρο, την Αγία Γραφή, τον Σαίξπηρ, τον Δάντη, τη ρωμαϊκή ιστορία . Διαβάζουμε στη σελίδα 71:

«Πληγώνει και θεραπεύει». Όταν αργότερα ανακάλυψα πως η λόγχη του Αχιλλέα θεράπευσε την πληγή που η ίδια προκάλεσε, η φαντασία μου με ώθησε να γράψω μια διατριβή επί του θέματος.

Μερικά από τα κεφάλαια του βιβλίου αποτελούν εξομολογήσεις του ήρωα-αφηγητή στον αναγνώστη με τον οποίο βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία. Διαβάζουμε στη σελίδα 163:

     Κούνησε το κεφάλι σου ,αναγνώστη. Κάνε όσες χειρονομίες  δυσπιστίας επιθυμείς. Πέταξε έξω αν θέλεις αυτό το βιβλίο –αν η πλήξη δεν σε ανάγκασε  ήδη να το ξεφορτωθείς. Όλα είναι πιθανά.

 

Joachim Maria Machado de Assis

 

Νιώθοντας αισθήματα αγάπης για την Καπιτού, με την οποία διαφωνεί σε ορισμένα ζητήματα, ο ήρωας απευθύνεται ξανά στον αναγνώστη. Λέει στη σελίδα 273:

      Να αγαπάτε, παλικάρια μου! Και πάνω απ’ όλα να αγαπάτε κοπέλες όμορφες και χαριτωμένες. Αυτές είναι το φάρμακο ενάντια στο κακό, δίνουν μια γλυκιά ευωδιά στη σαπίλα, ανταλλάσουν τον θάνατο με τη ζωή… Να αγαπάτε, παλικάρια μου!

Από ένα σημείο και μετά κι εξαιτίας του Εσκομπάρ, ενός φίλου του , ο Μπεντσίνιο εκφράζει στη γυναίκα του τα αισθήματα ζήλιας που τον πλημμυρίζουν. Τι ακριβώς έχει συμβεί στο ζευγάρι; Στη σελίδα 406 ακόμα και ο ίδιος εξομολογείται:

Σας δίνω το λόγο μου, ήμουν στα πρόθυρα να πιστέψω ότι υπήρξα θύμα μια μεγάλης ψευδαίσθησης, μιας φαντασιοπληξίας ενός παράφρονα…

Σε κάθε περίπτωση, το Δον Κασμούρο είναι ένα εξαιρετικό δείγμα γραφής ενός σημαντικού συγγραφέα, ο οποίος πραγματεύεται το θέμα της αγάπης, της ζήλιας και της προδοσίας.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top