Η φιλοσοφία της δημιουργικής καταστροφής
Γράφει ο Γιώργος Σιούτζος //
Ένα γνωστό κατά μήκος των αιώνων ρεύμα σχετικά με την επίτευξη ευημερίας και τον «φορμαλισμό» σε όρους λειτουργικότητας και ευρυθμίας της κοινωνίας είναι αυτό της δημιουργικής καταστροφής ή αλλιώς εκφρασμένο ως «τάξη μετά το χάος» (ordo ad chao). Η ισοπέδωση και ανάπλαση στη συνέχεια του κόσμου με σκοπό την πρόοδο και την βελτίωση είναι ένα συχνό θέμα συζήτησης κυρίως ως αιτιολόγηση και επίρρωση της χρησιμότητας ορισμένων «παθογόνων» κοινωνικών φαινομένων που οδηγούν σε αλλαγές.
Ο Γιόζεφ Σουμπέτερ (1883-1950) ως εφευρέτης του όρου «δημιουργική καταστροφή» την οριοθετεί ως αποτέλεσμα της τεχνολογικής προόδου, η οποία, με τη δημιουργία αποδοτικότερης τεχνολογίας, ή νέων καλύτερων (με όποια κριτήρια) προϊόντων, απαξιώνει παραγωγικές μονάδες που λειτουργούν με παλιότερη τεχνολογία, χωρίς αυτές να έχουν στην πραγματικότητα κάποιο άλλο εσωτερικό πρόβλημα. Κατά τον Σουμπέτερ αν επιτρέψει κανείς στη Δημιουργική Καταστροφή του καπιταλιστικού συστήματος να λειτουργήσει απελευθερωμένη, μπορεί να επιτύχει μια κοινωνία συνολικά υψηλότερα επίπεδα κατανάλωσης με λιγότερες ώρες εργασίας. Παρόλα αυτά τα όρια του παραπάνω ορισμού άρχισαν να επιμηκύνονται σε κάθε έκφανση του πολυσχιδούς κοινωνικού βίου. Η φιλοσοφία αυτή πία αρχίζει να αναφέρεται ακόμα και σε στοχευμένη-προσχεδιασμένη «καταστροφή» (όχι μόνο αυτή που οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες) με απώτερο σκοπό τα πολλαπλά οφέλη κατά την αναγέννηση μετά από μία «δυστυχία».
Άλλωστε κάθε αλλαγή για να είναι πρακτικά και αποτελεσματικά υλοποιήσιμη προϋποθέτει την αίσθηση του επείγοντος και ενός κλίματος «σοκ και δέους» ορισμένες φορές, με σκοπό την αύξηση της αναγκαιότητας της στα μάτια των άμεσα ενδιαφερόντων, οι οποίοι πολλές φορές την βλέπουν ως μόνη σωτηρία. Ακροβατώντας σε όρια συνωμοσιολογίας και αυταπόδεικτης αλήθειας πολλοί ισχυρίζονται πως οι καλύτερες επιτυχίες έχουν προκύψει κατά τη διάρκεια μεγάλων καταστροφών όπου η «εκμετάλλευση» μίας μεγάλης κλίμακας κρίσης ή σοκ μπορεί να έχει τεράστια κέρδη. Ισχυρίζονται ακόμα πως η διευκόλυνση της προσαρμογής σε νέες συνθήκες προϋποθέτει ένα ισχυρό χάος που η αβεβαιότητα κυριαρχεί και η ελπίδα από την νέα λύση που προτείνεται είναι αυτή που οδηγεί σε πλήρη και πολλές φορές μη επαρκώς αξιολογήσιμη αποδοχή και υιοθέτηση αυτής της λύσης.
H κριτική θεώρηση της παραπάνω φιλοσοφίας μπορεί να έχει ως βάση των ανθρωπιστικό χαρακτήρα και τις απώλειες και τις αρνητικές συνέπειες της κάθε καταστροφής και χάους σε σχέση με τη νέα κατάσταση που θα προκύψει. Κάποιος μπορεί να ισχυρισθεί ότι το κοινωνικό όφελος κάθε αλλαγής θα υπερβαίνει κατά πολύ τα κόστη της πρότερης κατάστασης. Αλλά πάλι μπορούμε να δεχτούμε έστω και κάποια κόστη; Μήπως είναι επιβεβλημένα ώστε να μην έχουμε μεγαλύτερα στο μέλλον; Και μήπως πρέπει να αναλογιστούμε πέρα από τα προφανή οφέλη αν υπάρχουν πολλαπλάσια οφέλη για ομάδες ενδιαφερομένων που δεν «νομιμοποιούν» τα κόστη;
Η προσπάθεια για κάθε αλλαγή είτε αφορά μία χώρα, είτε μία επιχείρηση, είτε μια οικογένεια θα πρέπει να έχει πάντα μέτρο τον άνθρωπο και μετά από προσεκτική μελέτη κάθε εναλλακτικής προκειμένου η μετάβαση από μία κατάσταση Α σε μία κατάσταση Β να είναι όσο πίο ομαλή γίνεται και η ανάλυση κόστους-οφέλους να είναι υπερβολικά θετικά. Η προσαρμογή και η αλλαγή είναι εγγενή φαινόμενα της ανθρώπινης φύσης παρά του επίσης εγγενούς χαρακτηριστικού στην «αντίσταση στην αλλαγή». Ο τρόπος προσαρμογής και αλλαγής παρόλα αυτά είναι δείκτης του πολιτισμού, της προσωπικής και συλλογικής αξιακής και ηθικής δεξαμενής. Η ιδέα της «δημιουργικής καταστροφής» φιλοσοφικά διαπραγματευόμενη μπορεί υπό συνθήκες να είναι σκέτη δημιουργία ή καταστροφή.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
Η κατάρρευση του Ότα Πάβελ στο Ίνσμπρουκ
16/04/2024, 8:04 μμ -
-
Αρετή και Κακία
16/04/2024, 7:55 μμ -
Η επαναστατική συμβολή της γλώσσας στην εξέλιξη του ανθρώπου
16/04/2024, 7:54 μμ -
Social Media & Δημοκρατία
16/04/2024, 7:52 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Κι «ίσιωσαν από τότε όλα τα στραβά»
Γράφει η Ελένη Χωρεάνθη // Γεωργία Γαλανοπούλου: «Οι ψηλοκάραβοι», Εικόνες: Κατερίνα Χαδουλού, Ελδόσεις: Πατάκης, Αθήνα, 2018 Με τον πρωτότυπο αυτόν τίτλο και με εξαιρετική εικονογράφηση της καλλιτέχνιδας Κατερίνας Χαδουλού, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη το όγδοο, χαριτωμένο βιβλίο «για παιδιά
Περισσότερα -
Παιχνίδια εξουσίας πάνω σε κόκκινο σημειωματάριο
Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας // Μισέλ Μπισί «Το κόκκινο σημειωματάριο», Μετάφραση: Κατερίνα Γούλα, εκδ. Κέδρος, σελ. 544 Ο Μισέλ Μπισί έχει φτιάξει το δικό του λογοτεχνικό στάτους που για πολύ καιρό τώρα βασίζεται κυρίως στην πολύπλοκη και πολυσχιδή
Περισσότερα -
✩ Το μεγαλειώδες γεγονός του καλοκαιριού: Γκαλά όπερας στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπούρας // Το να καλυφθεί το ένα πέταλο του Παναθηναϊκού Σταδίου από 800 θεατές ξετρελαμένους με την όπερα είναι κάτι μοναδικό αλλά επαναλήψιμο. Τίποτα το επιλήψιμο σε αυτή την άρτια διοργάνωση της Λυρικής μας Σκηνής
Περισσότερα -
✩ Νέες εκδόσεις: 12 καινούργια βιβλία
Επιμέλεια: Ελένη Γκίκα // Ελληνική πεζογραφία: Μήτσος Κασόλας «Η γερακίνα», εκδ. Καστανιώτη, σελ. 256 Ένας κόσμος ολόκληρος στροβιλίζεται γύρω από την ύπαρξη της Γερακίνας, που παρά τα εκατόν δεκατρία χρόνια της είναι σε θέση να βαδίζει
Περισσότερα -
Γλυκιά πίκρα από νεράντζια
Γράφει η Αρχοντούλα Διαβάτη // Εύα Μαθιουδάκη «Μικρά πείσματα», εκδ. Το Ροδακιό, 2017, σελ. 136 Με το βιβλίο υπό μάλης της Εύας Μαθιουδάκη, μαζί με αρκετά άλλα, αποχώρησα πανευτυχής από την Έκθεση βιβλίου του Μαΐου και με αναγνωστική
Περισσότερα -
Τι είπε ο μπαμπάς Άλφονς;
Γράφει η Ελένη Μπετεινάκη // Gunilla Bergström, «Τι είπε ο μπαμπάς Άλφονς», εκδ. Μάρτης Άλλη μια ιστορία του Άλφονς και του μπαμπά του κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μάρτης. Νομίζω είναι η 9η στη σειρά
Περισσότερα -
Αόρατες γυναίκες στο κάδρο της ιστορίας
Γράφει ο Κώστας Α. Τραχανάς // Ευφροσύνη Μαντά -Λαζάρου «Τα κόκκινα ελάφια», Εκδόσεις βακχικόν 2023, σελ.71 «…Όταν τις είδα, τόσες γυναίκες στη φυλακή, είπα πάλι πως λάθεψαν οι άντρες του Πασά. Τι αμαρτία έκαμα εγώ; Δεν
Περισσότερα
