Fractal

Το συνδικάτο των ηλεκτρολόγων – Ντιέγκο Ριβέρα

Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος // *

 

thumbnail_apthivaiosDiegoRivera

 

Ο Ντιέγκο Ριβέρα αναλαμβάνει τις τοιχογραφίες στο κέντρο Ροκφέλερ τον Οκτώβριο του 1932. Μαζί με τους Χοσέ Μαρία Σερτ και τον Βρεττανό Μπράνγκουιν συνεργάζονται με σκοπό να διακοσμήσουν το κτίριο RCA σύμβολο του αμερικανικού νεοφιλελευθερισμού που χαρακτηρίζει τη νέα Αμερική. Η τοιχογραφία με τίτλο “Άνθρωπος σε Σταυροδρόμι” θα σταματήσει στις 9 Μαϊου μετά τις αντιδράσεις για τη μορφή του Λένιν που εμφανίζεται στο κέντρο της σύνθεσης. Πρώτη η εφημερίδα World Telegraph και κατόπιν οι πιο συντηρητικές φωνές της βαθιά αντικομουνιστικής Αμερικής αναλαμβάνουν δράση. Ο Ριβέρα απολύεται και η τοιχογραφία καταστρέφεται. Ο Λένιν σκεπάζεται από τόνους ασβέστη και ο Ντιέγκο Ριβέρα δοκιμάζει από πρώτο χέρι το βαθμό ελευθερίας της καλλιτεχνικής έκφρασης στον δυτικό κόσμο. Μετά το 1934 και την οριστική καταστροφή της τοιχογραφίας ο Ριβέρα επιστρέφει στη γενέτειρά του, αναλαμβάνοντας τις σπουδαίες τοιχογραφίες που σήμερα κοσμούν κτίρια όπως το Εθνικό Μέγαρο και το κτίριο του Συνδικάτου των Μεξικανών Ηλεκτρολόγων. Η απομάκρυνση του Ντιέγκο Ριβέρα και η καταστροφή της τοιχογραφίας θα εγείρει υπέρ του ένα παγκόσμιο κίνημα συμπαράστασης, ενώ ταυτόχρονα Αμερικάνοι καλλιτέχνες με βαθιά συνείδηση καλλιτεχνικής έκφρασης θα προτείνουν μια νέα κίνηση στην καλλιτεχνική δημιουργία, βασισμένη στην βαρύτητα της εκπαιδευτικής προοπτικής που εμπεριέχει η καλλιτεχνική δημιουργία ως συλλογική αφήγηση. Με άλλα λόγια το μανιφέστο του Σικέιρο καθίσταται ξανά επίκαιρο, θέτοντας τη βάση της διεκδίκησης μιας τέχνης αφοσιωμένης στο λαό και τα οράματά του. Αποκηρρύσουμε τη λεγόμενη ζωγραφική του καβαλέτου, επειδή είναι αριστοκρατική και εξυμνούμε τη μνημειακή τέχνη σε όλες τις μορφές της επειδή είναι δημόσια ιδιοκτησία. Η τέχνη δεν πρέπει πλέον να είναι η έκφραση ατομικής ικανοποίησης όπως είναι σήμερα αλλά πρέπει να γίνει πιο μαχητική, εκπαιδευτική τέχνη για όλους.

Η τοιχογραφία του RCA θα επαναληφθεί τελικά στο Μεξικό. Σήμερα κοσμεί τη Σχολή Καλών Τεχνών της ομώνυμης πόλης, κουβαλώντας το μύθο ενός ζωγράφου και μιας ολόκληρης εποχής. Η τέχνη του Ριβέρα ανθεί πια μες στους κόλπους της μεξικάνικης κοινωνίας, υπενθυμίζοντας τη δυναμική και την κοινωνική βαρύτητα της καλλιτεχνικής δημιουργίας όταν αφηγείται την ανθρώπινη ζωή, όταν την παραστέκει, θέτοντας στο κέντρο του ενδιαφέροντος την παρουσία της ως μέγεθος ιστορικό, σύμβολο διαχρονικότητας μιας αδιαίρετης και απαραβίαστης συνέχειας η οποία συνθέτει την πορεία κάθε λαού.

Τελευταία φορά σε είδα κάτω από έμβολα και μηχανές πιέσεως. Κρατούσες λέει τον κόσμο σαν σφαίρα. Παράξενος και εσωστρεφής γεννιόσουν από επαναστάσεις, καύσεις και ορόσημα. Έφερες τον τίτλο του ανθρώπου που κρατιέται απ΄ τη μοίρα του. Ερχόσουν από μια ακατάσχετη σειρά πόλεων, τα χέρια σου ήταν από χώμα και λάμψη. Δίπλα σου, πλάι σου, πίσω σου παντού προσωπογραφίες ηρώων, μια στιγμή πριν η μηχανή τεθεί σε λειτουργία και πάψουν οι φωνές. Πριν το ρήγμα να κρατώ την εικόνα σου. Ένα μυθικό πρόσωπο από έβενο, ατσάλι είσαι τώρα, όπως κάποτε σε φαντάστηκαν οι ζωγράφοι. Δεν υπάρχει ρεύμα για σένα, δεν υπάρχει επιστροφή. Ο κόσμος σου ηλεκτρικός, μια συγκλονιστική ιστορία κεραυνών που περιμένει να την αφηγηθούν. Χρόνια μετά τη σύλληψή σου στους κήπους της Οστάνδης, του Ντύσελντορφ, της Αλεξάνδρειας, του Λiβερπουλ γερνάς τραυματισμένος στις ταβέρνες και λες την ιστορία σου. Αυτήν που ζει μες στις επετηρίδες των θαυμάτων και επαναλαμβάνεται λίγες φορές μονάχα μες στους αιώνες. Σ΄ ακούω στα πλευρικά του κτιρίου των ηλεκτρολόγων νύχτες ολόκληρες να σκίζεις τα νερά, να φτιάχνεις καινούριους παράλληλους τούτες τις παγκόσμιες ώρες της τεράστιας ησυχίας. Πάντα στα σταυροδρόμια, συγκρατώντας την ανάσα σου. Κάποιος απ’ το χορό σε πρόδωσε, τώρα το ξέρω. Ίσως πάλι πρόκειται μόνο για την ίδια τη φύση σου και τότε τίποτε μα τίποτε δεν κρατώ απ’ την καρδιά μου. Όλα στα προσφέρω, συνθλίβοντας τις ίδιες τις ιδέες σου. Αυτές που κουρέλια χορεύουν σε κάποια παραλία, καρφωμένες σ’ ανδρείκελα, σημάδια πως ο τόπος αυτός για πάντα κατακτήθηκε.

 

 

Ο Ντιέγκο Ριβέρα και η σύντροφός του Φρίντα Κάλο εκφράζουν μερικές απ’ τις πιο καίριες στιγμές της παγκόσμιας τέχνης. Η ζωγραφική τους, αφοσιωμένη στην έννοια της πατρίδας γρήγορα κέρδισε όλα τα ρήγματα, ξεπέρασε κάθε εμπόδιο. Από εθνική έγινε μέρος ενός παγκόσμιου δράματος, μιας συνεισφοράς που ανέκαθεν έλειπε απ’ την διεθνή ταυτότητα της τέχνης. Ο λατινικός κόσμος, η σπουδαία αυτή κοιτίδα της τέχνης που διαρκώς αποκαλύπτεται φτιάχτηκε από τα υλικά του μέλλοντος. Η προοπτική της με εφόδιο την παράδοση, συνιστά τοπίο και αισθητική του δικού μας καιρού. Πνευματική ομορφιά, αίνιγμα και εμπειρία. Αυτά είναι τα στοιχεία της μείζονος εποχής τους. Μια περιόδου γεμάτης προβληματισμούς και προκλήσεις, όπως κάθε ανθρώπινη. Που βρήκε όμως πνεύματα και χέρια ικανά να προσπαθήσουν για ‘κείνη. Ο Ριβέρα και η Κάλο μοιράστηκαν ζωές και οράματα. Απ’ τη δική του πλευρά φθάνοντας ο καθένας τους, κράτησαν τη φωνή τους ταυτόσημη, λογαριάζοντας τη μία και μοναδική επιφάνεια αυτού του κόσμου. Αυτήν της εμπειρίας που άλλοτε άρχεται από στοιχεία υποκειμενικότητας για να μεταβληθεί βαθμιαία σε αφορμή διαμόρφωσης συλλογικότερων εννοιών.

 

* Ο Απόστολος Θηβαίος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Απασχολείται στον τραπεζικό τομέα. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ηλεκτρονικά και έντυπα περιοδικά. Γυρεύει εναγωνίως κάτι απ’ τη φωνή του.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top