Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Όταν ο ρατσισμός παραμένει άλυτο πρόβλημα
02/09/2020, 12:23 πμ

Όταν ο ρατσισμός παραμένει άλυτο πρόβλημα

Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας //

 

Τζέιμς Μπόλντουιν «Δεν είμαι ο νέγρος σου», επιμέλεια: Raoul Peck, μετάφραση: Ισμήνη Θεοδωροπούλου, εκδ. Πόλις, 2019, σελ.128

 

Πάντοτε στις περιπτώσεις που μια πετυχημένη κινηματογραφική ταινία έχει βασιστεί στο κείμενο ενός βιβλίου υπάρχει ο ίδιος μάλλον απλοϊκός προβληματισμός. ‘’Έχω δει την ταινία, θα μου αρέσει το βιβλίο;’’, ή η μάλλον πιο διαδεδομένη αντιστροφή της ίδιας έκφρασης. Το ντοκιμαντέρ ‘’Δεν είμαι ο νέγρος σου’’ που κυκλοφόρησε πριν από τέσσερα χρόνια με την υπογραφή του Ραούλ Πεκ κατάφερε να ξαναφέρει στην επιφάνεια το ομώνυμο βιβλίο του Τζέιμς Μπόλντουιν. Ας σταθούμε λοιπόν στο βιβλίο ‘’Δεν είμαι ο νέγρος σου’’ (εκδόσεις Πόλις) που κυκλοφόρησε και στα Ελληνικά.

Ο πολιτικός διανοητής Τζέιμς Μπόλντουιν συγκέντρωσε γραπτά, μαρτυρίες και ντοκουμέντα κατορθώνοντας να δώσει ένα πλήρη ‘’χάρτη’’ των φυλετικών διακρίσεων στις ΗΠΑ. Θέμα που συνεχίζει, ατυχώς, να είναι επίκαιρο μετά τη δολοφονία του Φλόιντ και το Black lives matter. Τo μεγάλο αναπάντητο ερωτηματικό που αφήνει το βιβλίο είναι το πόσο βαθιά είναι τελικά ριζωμένος ο ρατσισμός στην Αμερικάνικη κοινωνία και πόσο συνυφασμένος παράλληλα με τις δομές ενός κράτους. Ένα θέμα που υποτίθεται ότι λύθηκε 50, 60 ή 70 χρόνια πριν. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την εξαιρετικά προσβλητική (όταν την εκστομίζει λευκός προς Αφρο-αμερικάνο) λέξη nigger (νέγρος) που ήταν ευρύτατα διαδεδομένη παγκοσμίως πριν από αρκετές δεκαετίες. Σήμερα, θεωρείται το σήμα κατατεθέν του ρατσισμού και των κοινωνικών διακρίσεων. Ανοίγω μια μικρή σχετική παρένθεση: Η λέξη είχε παγκόσμια χρήση και δεν ήταν περιορισμένη εντός των Αμερικάνικων συνόρων. Εάν κάποιος ανατρέξει στα αρχεία Ελληνικών εφημερίδων της δεκαετίας του ’60 ή του ’70 θα τη βρει αμέτρητες φορές δίπλα στο όνομα ενός Ολυμπιονίκη ή ενός καλλιτέχνη. Εικάζω ότι δεν υπήρχε υποψία ρατσισμού αλλά περίσσευμα άγνοιας στη χρήση της.

Ο Μπόλντουιν μέσα από την εξιστόρηση διαφόρων περιστατικών και την υπενθύμιση δολοφονιών όπως ο Μάλκολμ Χ ή ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ολοκληρώνει μια πλήρη διαδρομή στην έρευνα του για το φαινόμενο. Ένα φαινόμενο που πλέον αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα και ζήτημα και πλέον είναι επίκαιρο και στην πολυφυλετική χώρα μας. Σε κάποιο σημείο του βιβλίου ο Μπόλντουιν καταγράφοντας μια μαρτυρία αναφέρει το εξής, όχι τόσο αυτονόητο:

‘’Οι λευκοί πρέπει να προσπαθήσουν να βρουν μες στην καρδιά τους τον λόγο που τους ήταν εξαρχής απαραίτητο να έχουν έναν ‘αράπη’, γιατί δεν είμαι ‘αράπης’, είμαι άνθρωπος. Αν όμως εσείς με θεωρείτε αράπη, αυτό σημαίνει πως έχετε ανάγκη τους αράπηδες’’.

 

James Baldwin

 

Και αναζητώντας την αρχή, το ξεκίνημα του μίσους σε κάποιο άλλο σημείο μεταφέρει και καταγράφει μια άλλη άποψη: ‘’Η ρίζα του μίσους του μαύρου είναι η οργή και δεν είναι τόσο ότι μισεί τους λευκούς όσο ότι απλώς δεν θέλει να τους βρίσκει στο δρόμο του, πόσο μάλλον στον δρόμο των παιδιών του.
Η ρίζα του μίσους του λευκού είναι ο τρόμος, ένας απύθμενος και ακατονόμαστος τρόμος, που εστιάζεται σε αυτή την απειλητική φιγούρα, μια οντότητα που δεν ζει παρά μόνο στο μυαλό του λευκού”. Προφανώς και η συγκεκριμένη έκδοση δεν δίνει λύσεις ή εύκολα μασημένη τροφή. Αλλά για να φτάσουμε στη λύση ενός προβλήματος απαιτείται η απόλυτη κατανόηση του. Και το ‘’Δεν είμαι ο νέγρος σου’’ κινείται προς αυτή την κατεύθυνση με μεγάλη επιτυχία δίνοντας τροφή για προβληματισμούς και σκέψεις σε όλους εκείνους που δεν κάνουν διακρίσεις βασισμένες στο χρώμα του δέρματος.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top