Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / 2 Χ 2 | Μαρκ Ντελούζ – Ηλίας Κεφάλας
20/07/2022, 12:53 πμ

2 Χ 2 | Μαρκ Ντελούζ – Ηλίας Κεφάλας

Γράφει ο Γιώργος Φρέρης // *

 

 

Marc Delouze – Ilias Kefalas   Μαρκ Ντελούζ – Ηλίας Κεφάλας

Fécamp – Trikala aller–retour

Poésies partagées  / μοιρασμένα ποιήματα

Δίγλωσση έκδοση, Αθήνα, εκδ. Αρμός 2022, σ. 124

 

Μια υπέροχη ασυνήθιστη έκδοση μας προσέφερε, λίγο πριν αρχίσουν οι φετινές καλοκαιρινές διακοπές, ο γνωστός αθηναϊκός εκδοτικός οίκος Αρμός, δημοσιεύοντας με την επιχορήγηση του Ιδρύματος «Λεωνίδας Μακρής-Γιατρός», τη δίγλωσση έκδοση δύο ευρωπαίων ποιητών, ενός γάλλου κι ενός έλληνα, του Μαρκ Ντελούζ (Marc Delouze) και Ηλία Κεφάλα. Ως τίτλος, στα δώδεκα γαλλικά ποιήματα και στα είκοσι πέντε ελληνικά (πρωτότυπα και σε μετάφραση) επιλέχθηκε ο τόπος γέννησης των δύο ευρωπαίων δημιουργών, με την εύστοχη επεξήγηση,  του «αλέ-ρετούρ (aller-retour)», γαλλική έκφραση που επικράτησε και στην νεοελληνική καθομιλουμένη γλώσσα, δηλώνοντας το πήγαινε-έλα. Κι αυτό γιατί πρόκειται για ποιήματα που αποτελούν έναν ιδιότυπο εσωτερικό διάλογο μεταξύ των δύο ποιητών, που αν και προέρχονται από διαφορετικές περιοχές κι έχουν άλλες εκφράσεις τεχνικής απόδοσης, συμβάλλουν ωστόσο σε μια σύνθεση για μια ευρωπαϊκή γραφή.

Όλοι μιλούν, εδώ και χρόνια για μια ενιαία Ευρώπη. Οι διοικούντες μάλιστα, μερίμνησαν να αποκτήσουμε και κοινό νόμισμα πριν καταφέρουμε να έχουμε κοινές αποδοχές, προτού εξασφαλίσουμε κοινή ασφάλεια, εσωτερική κι εξωτερική και κυρίως κοινή παιδεία. Πιθανόν να λησμόνησαν πως και η αρχαία Ελλάδα, με τις κατακερματισμένες πόλεις-κράτη, , το πρότυπο της οποίας κατά κάποιο τρόπο προσπαθούν πολλοί να μιμηθούν, είχε κοινή γλώσσα και θρησκεία, κοινό πολιτισμό, κάτι που σήμερα, δεν βλέπουμε να υπάρχει, ώστε η γηραιά Ευρώπη να έχει μια ενιαία πολιτιστική προοπτική. Αντίθετα, στις μέρες μας, διακρίνουμε όλο και περισσότερο μια τάση επιστροφής στις ρίζες και εννοούμε στις εθνικές ρίζες κάθε κράτους-μέλους, κάτι που δεν αντιβαίνει βέβαια στην ιδέα της πολυπολιτισμικής Ευρώπης. Αυτή λοιπόν την αντίθεση προσπαθούν να γεφυρώσουν με τα ποιήματά τους, ο Μαρκ Ντελούζ, με καταγωγή από το Φεκάμ (Fécamp) της Νορμανδίας κι ο Ηλίας Κεφάλας από τα Τρίκαλα Θεσσαλίας.

 

Ηλίας Κεφαλάς

 

Τα ποιήματά τους, στο πρωτότυπο και στη μετάφραση, συντελούν ώστε ο αναγνώστης, έλληνας ή γάλλος, να διακρίνει το πολιτισμικό υπόβαθρο του γλωσσικού κώδικα που εκφέρουν, καθώς και την υποβόσκουσα εμφανή έλλειψη ή αποδυνάμωση της παράδοσης στη νέα μετά-μοντέρνα εποχή. Τα τριάντα επτά ποιήματα της δίγλωσσης αυτής έκδοσης των δύο ποιητών, συντελούν ώστε άθελά τους, με τον εσωτερικό διάλογο να επιχειρούν να καταγράψουν την άφατη νοσταλγία ενός πολιτισμικού στοιχείου, την ανομολόγητη μελαγχολία μιας έλλειψης, σε επίπεδο προσωπικό και κοινωνικό. Καταφέρνουν αθόρυβα οι δύο συντελεστές αυτού του πρωτότυπου ποιητικού εγχειρήματος να αναγάγουν το προσωπικό σε γενικό, το αυτοβιογραφικό σε κοινωνικό, το εθνικό σε ευρωπαϊκό. Kι αυτή τους η τάση και η στάση, τους κατατάσσει ανάμεσα στις σύγχρονες συνειδήσεις που συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός νέου ευρωπαϊκού πνεύματος, μιας νέας αντίληψης, μιας καινούργιας συνείδησης, όπου οι πολυπολιτισμικές διαφορές αντί να χωρίζουν ενώνουν, αντί να περιχαρακώνουν άτομα ή έθνη τα γεφυρώνουν, αντί να επιβάλουν το μονόλογο του αυταρχισμού συμβάλλουν στον εμπλουτισμό και στην ανανέωση των παραδοσιακών δεδομένων. Kι όλα αυτά διαφαίνονται μέσ’ από μια προσωπική γραφή, ιδιότυπη για τον κάθε ποιητή, και προπάντων ειλικρινή.

Να που ήλθε η ώρα να μοιραστούμε τη μοίρα

Από κάθε τι που σπαρταρά κι αναπνέει – κι άλλα παρόμοια

Ήρθε η ώρα να φανερώσουμε τα κρυμμένα λόγια μας εκεί έξω (σ. 17) γράφει ο Ντελούζ κι ο Κεφάλας προσθέτει:

Το νερό κατρακυλάει

Στα ρέματα του βουνού

Κι εγώ το περιμένω πάντα

Να φτάσει στο ποτάμι μου

Και μόνον αυτό να μου ερμηνεύσει

Τα μυστικά του (σ. 104).

 

 

Μarc Delouze

 

Ο Μαρκ Ντελούζ, γνωστός για τις ποιητικές του ανησυχίες προσπαθεί να συνδέσει τις βαθιές νορμανδικές πολιτιστικές του ρίζες με όσα νέα ρεύματα ή πολιτισμικές αξίες συνάντησε στη διάρκεια της προσωπικής του δημιουργικής πορείας, μέσω της ουγγρικής ποίησης, της μεσογειακής πνοής, ιδιαίτερα της μαλτέζικης κι όχι μόνο, αλλά και μέσω της καναδικής συνεργασίας του με την γαλλόφωνη αν και αγγλόφωνη συγγραφέα ως προς τη μητρική της γλώσσα, τη Νάνσυ Γιούστον, τώρα διασταυρώνει τις όποιες εμπειρίες του με τον εξίσου βαθειά ριζωμένο στο θεσσαλικό κάμπο ποιητή, Ηλία Κεφάλα, έναν ποιητή που ταυτίζει τη ζωή με την φύση που υμνεί, αντλώντας χαρές για τη ζωή.

 

Ποτέ τα φύλλα δεν είναι νεκρά

Είναι ασταμάτητα πεφταστέρια πάνω

Στα επαναστατικά αραβουργήματα

Στις άκαμπτες βεβαιότητές μας (σ. 15) ή

 

Συντροφιά με τον φώσφορο της νύχτας

Αναζητούμε τη σπίθα

Που θα ξαναδώσει ζωή στη σκιά

Τη βασανισμένη από μια αρχαία φλόγα

Που δεν μπορέσαμε να ξεχάσουμε (σ. 39) γράφει ο Ντελούζ ενώ ο Κεφάλας

παραθέτει:

 

Όμως εγώ βυθίζομαι σε σένα

Καθώς σε θυμάμαι μόνο

Με μικρές αναλαμπές μνήμης

Που όλο με αιωρούν

Κι όλο με λυπούν (σ. 78) ή

 

Κάθε πηγή

Κρυφή ή φανερή

Το καλοκαίρι ψιθυρίζει

Το φθινόπωρο φλυαρεί

Το χειμώνα βρυχάται

Την άνοιξη παραληρεί (σ. 102).

 

Το αποτέλεσμα αυτής της ποιητικής συνάντησης είναι συναρπαστικό, αφού ο μεν γάλλος δημιουργός, με τα δώδεκα ποιήματα -το τελευταίο αποτελείται από 21 μικρότερα σε έκταση- που εξ ολοκλήρου μεταφράστηκαν από τον Ηλία Κεφάλα, επιμένει όχι στο στόχο της πνευματικής του δημιουργίας, αλλά αρέσκεται να μας κάνει κοινωνούς στην αναζήτηση της ποιητικής του πορείας ανάλογα με τις συνθήκες που του επιτρέπουν να δημιουργεί και να εκφράζεται, σε αντίθεση με τον έλληνα δημιουργό, που με τα 25 του ποιήματα, μεταφρασμένα στη γαλλική, από τον Ντελούζ, επιμένει να περιγράφει στιγμές ή περιστατικά με συντομία, ασήμαντα πολλές φορές, που καθορίζουν όμως την καθημερινότητά μας.

Κι απ’ αυτό το ποιητικό κράμα ο αναγνώστης, γάλλος ή έλληνας, αποκομίζει την αίσθηση ότι περνά από τη μια γλώσσα στην άλλη, από έναν πολιτισμό στον άλλο, από μια τεχνική σε άλλη, μέσω της ανταλλαγής διαφόρων μηνυμάτων που οι δύο καταξιωμένοι δημιουργοί  διατυπώνουν ελεύθερα και μας παρουσιάζουν περνώντας από τον έναν γλωσσικό κώδικα στον άλλον, χωρίς να επιχειρούν να μας πείσουν για ο,τιδήποτε, αλλά με φυσικότητα, όπως περνούμε ανενόχλητα τα σύνορα από μια ευρωπαϊκή χώρα σε μια άλλη, χωρίς ελέγχους. Αυτή η αίσθηση ελευθερίας κυριαρχεί στο λόγο των Ντελούζ και Κεφάλα, μια ελευθερία που πηγάζει από το δικό τους πολιτισμό και διατυπώνεται ως μαρτυρία επισήμανσης μιας πλούσιας σε εμπειρίες ζωή. Το μήνυμά τους, αν και προσωπικό αγγίζει ή αποτυπώνει συνήθειες κοινωνικές, με αποτέλεσμα ο λόγος τους να βοηθά το σημερινό ευρωπαίο πολίτη, να βρίσκει απαντήσεις σε τυχόν αδιέξοδά. Στην ουσία, με τον έντονο, πολύπλοκο και πολυπολιτισμικό προβληματισμό του γάλλου συγγραφέα και τον ειλικρινή, σαφή, απέριττο και βαθυστόχαστο κείμενο του έλληνα ποιητή, ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται καλύτερα το λυτρωτικό ρόλο της ποίησης στην εποχή της κυριαρχίας της τεχνολογίας που τείνει να μετατρέψει τον ανθρώπινο παράγοντα σε συνηθισμένο εργαλείο μιας εξουσίας, που ακόμη δεν έχει προσδιοριστεί.

 

 

 

* Γιώργος Φρέρης: Καθηγητής Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας (1985-2013) στο Τμήμα Γαλλικής Φιλολογίας του ΑΠΘ, ίδρυσε το 1998, το Εργαστήριο Συγκριτικής Γραμματολογίας, το διεθνές επιστημονικό περιοδικό, ΔΙΑ-ΚΕΙΜΕΝΑ, ενώ τα ερευνητικά του πεδία εστιάστηκαν στις σχέσεις λογοτεχνίας και ιδεολογίας, στην εξέλιξη των λογοτεχνικών μύθων, στην ελληνική γαλλόφωνη λογοτεχνία, στις διαπολιτισμικές λογοτεχνικές σχέσεις, στην ερωτική ποίηση και στο εφηβικό μυθιστόρημα.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top